Gaurko hitza

Recent Updates Page 42 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:51 pm on 2021/09/23 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  barrunbe 

  1 iz. Barruko aldea; bereziki, pertsona baten barrualdea. Zer ikusiko duzu gizon eta emakume apaindu horien barrunbeari begiratzen badiozu? Zuk, o sabel gaiztoa!, daramatzazu zeure barrunbera gure neke eta izerdi guztien irabaziak. Barrunbeko mamia harrak janik dagoela. Bere barrunbeak esaten diona. Zer zegoen eliz barrunbe hartan? Sartu ginen oholez itxitako barrunbe batean. 2 iz. Gorputz bateko barne-hutsunea. Giza gorputzeko sabel barrunbea. Digestio barrunbea. Sudur barrunbeak. 3 (Denborazko testuinguruetan). Zer probetxu duzu gauza horiekin, baldin dena utzi behar baduzu egun gutxiren barrunbean? (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  barrunbe.

  Tr. Atestiguado fundamentalmente en la tradición guipuzcoana, ya desde Larramendi. Hallamos barrunpe en Iztueta (que tbn. usa barrunbe), Mujika y Uztapide. En en DFrec hay un ej., de barrunpe . (G-azp-to; Lar, H), barrunpe.
  Interior, parte de dentro. “Albergue, cubierto, resguardo de casa, venta, &c, etxa barrunbea, atarbea ” Lar. “Albergar, hospedar, acoger, etxa-barrunbea, atarbea eman, barrunbean, atarbean artu, sartu ” Ib. ” Barrunbe guzia egosi egin zaio (G-to), se le ha carcomido todo el interior” A. ” Etxe orrek barrunbe ederra du (G-azp)” Gte Erd 43.

  (Fig.).Espíritu, alma; conciencia.

  Interior del cuerpo; estómago, tripa.

  Recinto, local. “Techo, techado, barrunbea ” Lar. “(A la) inclemencia, etxakanpoan, barrunbez kanpoan ” Ib. “Aquartelamiento, gerratarien ostatua, etzauntza, barrunbea ” Ib. “Cobertizo” Ib

  Informazio gehiago: barrunbe (Orotariko Euskal Hiztegian)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [norberaren barrualdea]: barren, barru    

  [barrua]: barne, barren, barru, barna jas., barrun g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. interior, espíritu, alma, conciencia (2) iz. cavidad; hueco; interior (3) iz. albergue, cubierto, resguardo, techado; recinto (4) iz. (Biol.) cavidad
  fr (1) iz. intérieur, esprit, âme, conscience (2) iz. (Biol.) cavité
  en (1) iz. cavity (2) iz. [leku estalia] cover, shelter
  port (1) iz. interior, espírito, alma, consciência (2) iz. cavidade (3) iz. abrigo, coberto, abrigo

  Testuinguruan

  Bere barrunbeak esaten diona. #gaurkohitza

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:04 pm on 2021/09/22 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  irenster 

  Irensteko zorian.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  IRENSTER. A punto de tragar. Itsasoa gaitz zen eta bietan irester gintuen. Prop 1886, 245.

  Sinonimoak: iz.

  [irenster] : irenstear

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es a punto de tragar
  fr sur le point d’avaler
  en about to swallow
  port prestes a engolir

  Testuinguruan

  Itsasoa gaitz zen eta bietan irenster gintuen. Prop 1886, 245. (mold.)

  

   
• 

  Maite 11:04 pm on 2021/09/20 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  laba 

  iz. Harri urtua, sumendietatik ateratzen dena. Sumendiaren laba. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  laba. v. 1 labe; 2 lau.

  Sinonimoak: iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [laba]: laba (Geol.).

  [laba]: e. labe

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Geol.) lava
  fr iz. lave
  en iz. lava
  port iz. lava

  Testuinguruan

  Hamar lekutatik irteten ari da laba. [berria.eus]

  

   
• 

  Maite 10:36 pm on 2021/09/19 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mihuri 

  iz. Ipar. g.er. Bihia, alea. Mahats mihuriak. (Hiztegi batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mihuri. v. mihauri.

  mihauri.

  1. (L, B; Lar, H (+ miauri)), mihuri (BN-mix-baig; VocBN ), muhuri (S; Casve), miauli (AN-gip), minauri (B; A), mirauli (G-to, AN-gip), minaurri (B), miaurri (B), miauldi (B). Ref.: A (miauli, miauri, minauri, mirauli, mihuri, muhuri); Lrq (muhuri); Izeta BHizt2 (miauri) . Grano (de frutos). “Abierto, la castaña, nuez y otras frutas cuando llegan a tal sazón, miauria ” Lar. “Grano de castaña. Miaulitan dago, está desgranándose” A. “Grano de castaña. Miauri oiek bildu. […] Miñauriek bildu zakure ” Izeta BHizt2. “Grain (fruit)” Casve. Mindegia egiterakoan hezkurra eta gaztaina mihauria buztantzera uzten dira. Dv Lab 339. Aihena halere haboroetan untsa lilitü da, morkhuak eta muhuriak untsa hazi. ArmUs 1900, 72. Mahats-morkho batetan zer ikhusten da? Bi gaiza: muhuriak eta muhuri-lothgiak, xankhoak. Eskual 17-11-1905 (ap. A). Xiruli, / xirula, / negu bethean mihuri, / xoxoek huntzan uztaila. Ox 132. [Aasea] beresietan miauri edo gaztaña landarakaz estrabeak egin eta gero onekaz otzarak, zaranak eta otarrak egiteko egokia da. Onaind EEs 1931, 55. Nola mahats mihuriak molkoan. Gatxitegi Laborantza 164. ” Mihauria, miauria, châtaigne, noix que se détache de son enveloppe et tombe de l’arbre. Gaztaña mihauriak eztira izaten ohi hoberenetarik, les châtaignes qui tombent de l’arbre sortant de la bogue ne sont pas d’ordinaire des meilleures” H.

  2. “Hollejo” Lar. “Il se dit encore de l’enveloppe elle même qui reste sans le fruit” H.

  3. ” Mihuri (Sal), pequeñito (se dice de las pulgas). Kuso-miuri bat ” A.

  Sinonimoak: iz. Ipar. g.e.

  [alea]: ale, bihika, bihi Ipar., grano Heg., garau Bizk., pikor Ipar./Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) grano [de los frutos]
  fr iz. (Ipar.) graine [de fruits]
  en iz. (Ipar.) grain [of the fruits]
  port iz. (Ipar.) grão [das frutas]

  Testuinguruan

  Mihauri aunitz bildu ditugu.

  

   
• 

  Maite 11:01 pm on 2021/09/18 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  berreskuratu 

  HIZTEGI BATUA

  du ad. berreskuratu, berreskura, berreskuratzen || Galdu zena berriz eskuratu. Aginpidea berreskuratu. Indarkeriaz galdu duten euskalduntasuna berreskuratzeko. 

  OROTARIKO EUSKAL HIZTEGIA

  berreskuratu. Recuperar. Ta [osasuna] berreskuratzea / asko kostatzen da. Zendoia 190.

  SINONIMOAK: ad.

  [galdu zena berriz eskuratu]: birjabetu, kobratu Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  BESTE HIZKUNTZA BATZUETAN (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. recuperar, recobrar, volver a tener
  fr du ad. récupérer, reconquérir, reápproprier
  en du ad. to recover; to regain; to retrieve
  port du ad. recuperar, recobrar

  TESTUINGURUAN

  Kantatu, maitatu eta dantza ezin bada

  ez da gure iraultza

  berreskuratzeko dugunagatik

  topa egiteko ez bada botila ardorik

  eta ez badu uzten kantu bat ezpainetan

  inoiz ez dezagun sekula ez esan

  Vinu, Cantares y amor (bertsioa), Anari

  TESTUINGURUAN

  Nola moldatu ote nintzen egoera hain absurdura iristeko galdetzen nion neure buruari, eta ez nintzen gai sentitzen duintasun galdua berreskuratu eta handik irteteko. [Gorde nazazu lurpean, Ramon Saizarbitoria (Erein, 2000)]

  

   
• 

  Maite 8:49 pm on 2021/09/17 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urgoitu 

  urgoitu, urgoi/urgoitu, urgoitzen || da/du ad. g.er. Harrotu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  urgoitu.

  1. (SP, Lar Sup, H, A). Cansarse. “Llenarse de fatiga, cansancio” Lar Sup. La fuente declarada de Pouvreau, Harriet y Azkue, y probable de Larramendi, es Axular. Galdez zaudete zer izanen den zuetzaz: noiz iltkiko zareten hortik. Igurikazue oraiño aphur bat, goiz urgoitu zarete. Ax 606 (V 389).

  2. “Prospérer physiquement, en parlant des personnes, des animaux ou des plantes” Dv.

  3. Enorgullecerse. Mende ontako aberatsei esaiezu ez dutela urgoitu bear, ez eta aberastasunetik entzindu ere. Ol 1 Tim 6, 17 (IBe ez daitezela handizkiak izan). Ikusten bainitun beren gaiztakeriaz urgoitzen: lotsagarriago ta areago. Or Aitork 42.

  Sinonimoak: ad. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [nekatu]: Ipar.abaildu, adikatu, ahitu, akitu, leher egin, lehertu, nekatu, hagoatu Ipar., unatu Ipar., sats egin Bizk., iraungi jas., anu egin g.e., kantsatu Bizk. g.e., augatu Ipar. zah.    

  [burgoitu]: hanpatu, hantu, harropuztu, harrotu, lainezatu, oilartu, prezatu Ipar., putzak hartu Bizk., laineza hartu Gip., burgoitu g.e., handipuztu g.e., handitu g.e., ilarraindu g.e., fiertu Ipar. g.e., haidortu Ipar. g.e., morgatu Ipar. g.e., urguilutu Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. cansar(se), fatigar(se) (2) da/du ad. engreír(se), envanecer(se)
  fr (1) da/du ad. fatiguer, épuiser; se fatiguer, s’épuiser (2) da/du ad. s’enorgueillir, (familier) prendre la grosse tête
  en (1) da/du ad. tire; exhaust; get tired, get worn out, wear yourself out (2) da/du ad. make vain, make conceited; become conceited, become high and mighty
  port (1) da/du ad. cansar-se, esgotar-se, fatigar-se (2) da/du ad. embonecar-se, envaidecer-se, inchar-se

  Testuinguruan

  Zure jakinduriak urgoitu eta puztu zaitu. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 9:47 pm on 2021/09/16 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tartarika 

  iz. Ipar. Berriketa, kalaka. Tartarika leun horietaz arras liluraturik.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tartarika.

  1. (T-L). Charla, discurso; palabrería. “Charlatannerie”, “boniment” T-L. Tartarika legun hoitaz / arras liluraturik, / erostunak emaiten du / sosa bere moltsatik. Etcham 68. Apezekilako betiko tehenta (leloa, errepika, tartarika)… Dantza ez haizu. In Lf Murtuts (2.a ed.), 108n. Nola ez aipa […] ihauteri, maiatz-arbola edo tobera-munstra, auzietako lege-gizonen tartarikak? Lf ELit 36. Hori zen, hori, boza! Apala, azkarra, sarkorra! Ezker-eskuin puxketerien saltzeko dena tartarika artzearen bortxaz, nola ez zuen bildu indar eta oldar! GH 1972, 48.

  2. “(BN-baig), persona habladora que cuenta cuanto oye y ve” A.

  3. “(L-ain), en ebullición” A. Azkue da también tartarika recogido de VocBN, pero en éste se lee thastarika. v. tastarika.

           TARTARIKA-EGILE. Charlatán. Horra nun heldu den, tipus-tapas, aho bero tartarika-egile harrigarri bat. Herr 31-9-1958, 4.

           TARTARIKAN. Hablando. Badut aski erranik, aintzina tartarikan ari gabe. GH 1959, 37.

  Sinonimoak: adond. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [berriketan]: berriketan, ele-meleka, hitz eta pitz, kalakan, hizka-mizka Ipar., tartarikan Ipar.tartarika iz. Ipar.    

  [berriketa]: berriketa, berriketaldi, ele-mele, hitz-mitz, elasturi Ipar., txilimala Bizk., ardaila Gip., kalaka Ipar./Naf., kalaketa Ipar./Naf., berrikeria g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) charla, parloteo, charlatanería (2) adb. de charla, charlando, parloteando
  fr iz. (Ipar.) bavardage
  en  (1) iz. talk, chatter, quackery (2) adb. chatting, chattering
  port (1) iz. (Ipar.) conversa, fofoca, charlatanismo (2) adb. conversando, tagarelando

  Testuinguruan

  Irriz eta tartarika hasi ziren, “Elsa! [Oker ttiki garrantzigabeak, Antonio Tabucchi / Fernando Rey (Elkar/Alberdania, 2007)]