Gaurko hitza

Tagged: B Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:52 pm on 2018/02/18 Permalink | Reply
  Tags: B   

  balios 

  adj. Ipar. Baliotsua. Gordailu bat dugu, guretzat guztiz baliosa eta maitagarria dena. Harri zurizko aldare balios bat. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: izond. Ipar.

      [baliotsua]: baliodun, baliotsu, baliozko, preziatu, prezioso zah., preziotsu Gip. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) valioso, -a; estimable; precioso, -a
  fr izond. (Ipar.) précieux, -euse
  en izond. valuable
  port izond. (Ipar.) valioso, -a; estimável; precioso, -a

  Uko egin diot beraz adiskidantza balios horri, eta neure maitale izateari atxiki natzaio. [Harreman arriskutsuak, Choderlos de Laclos / Jon Muñoz (Ibaizabal, 1997)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  balios (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:28 pm on 2018/02/17 Permalink | Reply
  Tags: B   

  begitazio 

  iz. Irudipena. Ikusita ere uste izango nuke begitazioren bat dela. Benetan edo begitazioz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  begitazio (Lar, Añ, H), begitan(t)zino (V-gip), begitanzio, begitazino (V-gip; Lar, Añ), begitazinoe. Ref.: Iz ArOñ (begitantziñua), UrrAnz (begitantziñúa); Etxba Eib (begitxanziño); Elexp Berg (begittaziñua). Tr. Documentado sobre todo en autores vizcaínos. En DFrec hay un ej. de begitazio.

  1. Imaginación; figuración, ilusión, visión. “Parecer equivocado”, “fascinación, alucinación”, “representación, figura, imagen”, “trampantojo” Lar y Añ. “Aprehensión, por imaginación”, “cabilación”, “fantasía, vano ofrecimiento”, “fantasma de la imaginación”, “ilusión”, “viso, visos” Añ. “(V) imagination, croyance sans fondement” H. “La ilusión” Iz UrrAnz. “Visión, imaginación, ilusión engañosa. Begitxanziño batekin, astorauta dabill zoratu biarrian” Etxba Eib. “Alucinación, ilusión, visión engañosa. Eztakitt ze begittaziño euki neban. Ain edarra pentsau jatan orduan, da oiñ berriz…” Elexp Berg. v. begitasun, irudipen. Ez konfesatu burura etortzen dira[n] begitazioak, uste izanagatik konfesatu bear dituzula. Mg CC 159. Fedeak ez du gezurrik, ez begitaziorik, ta bai zimendu galduko ez dana. Ib. 197. Ikusita bere usteko neuke begitazinoren bat dala. Mg PAb 155. Ez da hau begitazino edo bildurtuteko geituz esaten dana. Mg CO 82. Ondo konfesetan dirialako begitazino ta uste txaarraz duazanak komulgetara, jaaten dabee Jangoikuaren juizijua itsu itsuban. Ib. 93. Zeinbat begitaziño, irudipena, zorabio, burukala, asmu ta asmo ilun itzalak eztitu batek bere barruan igaroten? Añ NekeA 219. Geijago zirudijan amesetako begitazinoe edo beste munduko gauza bat, kriatura bizija baño. JJMg BasEsc 239. Euki eban bein baten esatera noian begitaziñoe ta ames bat edo, obeto esateko, zeruko argitasun ta dei bat. Ur MarIl 9. Desegiñ ziran baña alako amesak, / begitanziño areek gaur jataz garratzak. AB Olerk 95. Gau batez amets txit triste eta bildurgarriak egiñ ondoan, esnatu eta eziñ beregandik botarik begitazio hilgarri aiek. Arr May 77. Irudipen uts, begitaziño soil, lilura-izpi, gurari-ernamin: zer ete? Erkiag Arran 83. Jenteak pentsatzen zuen baserri ume arren begitanzioren bat izango zala [Maria Santaren agertuera]. Ag EE 1895b, 76s. Ori piezi-ori ikusi dotenian bildurtu nok, ze, maillaturen bat eukala begitxandu jatak eta. Baña, nere begitxaziño bat besterik eztok izan. SM EiTec2 137.

  2. (Lar, Añ), begitazino (Lar, Añ). Equivocación. Ezagun ditekean ekibokazio edo begitazioarekin juramentu egiten badu, orduan eztu gezurrezko juramenturik egiten. Gco II 156.

  3. Imaginación (facultad). Begitazioaren eskumendetik ateratzen den edozein gauzak, [analizatu ezkero] bere ederraren eta lilluraren geiena galtzen duelako. Vill Jaink 128.

  Sinonimoak: iz.

      [irudipena]: aburu, aieru, irudipen, iruditu, begitasun g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. imaginación, figuración, fantasía, ilusión, visión
  fr iz. imagination, fantaisie
  en iz. illusion; imaginationy
  port iz. imaginação, fantasia, ilusão

  Ikusita ere uste izango nuke begitazioren bat dela. (Hiztegi Batua)

  

  begitazio (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:13 pm on 2018/01/23 Permalink | Reply
  Tags: B   

  lorrindu 

  ad. lorrindu, lorrin/lorrindu, lorrintzen 1 da/du ad. Bizk. Hondatu. Etxea eta ondasunak lorrintzen. 2 da ad. Bizk. Iraulkatu. Basatzan lorrindu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lorrindu (Vc ap. A), lordindu.

  1. “Malograr, echar a perder alguna cosa, revolver” A. “Gu Bilborako egotea asko da eguraldia lorrinduteko, […] para que el tiempo se revuelva” Ib. (s.v. lorrin). Tr. Documentado en textos meridionales del s. XX, en su mayoría posteriores a 1950. La forma lordindu sólo se encuentra en San Martín. Itzok garairik egokiena lorrinduko bailukete. Zait Sof 45. Karlista berriok bestaldean dakusguz […] erdalkeriz, odol-zalekeriz, kutsatuta, lorrinduta. Alt LB 109. Industri-olaen keiak, ekandu ta zeru-aldeak lorrindu legiezela. Erkiag Arran 17. Adu txarra […] ebilkion […] bere barne-baratzeko landaratxo pipil-barriak lorrinduten? Ib. 95. Adabau ta orraztu apur bat zure itzak, zure etorkizuna lorrindu ta muskildu eztagizun. Larrak EG 1958, 267. Euskaldunok, geure aulkeriz, urtetik urtera euskeria era guztietan makalduaz eta lordinduaz goiaz. SM Zirik 30. Erreminta ta ganerakoak, ganorarik ezagaitik bertan beera lorrindu bage. Erkiag BatB 73. Ostikopean zapaldu ta urteierea lorrindu bere, lurrezko ataka auskorra itsutu ta lauzkituaz. Ib. 36. Tasun eder ori keri itsusi bilakaturik zegoen: ele-eder […] ta erri-arazoak lorrindurik zeuden. Zait Plat 36. Arnas artzen zuten atsa bera ke-kio urrinez lorrindurik zegoen […] ondaturik. Ib. 26. Bere gogoa lorrindu bage iraunerazi duenen bat. Ib. 125. [Zezenak] bere saiets zuriz iakintu guriak lorrinduz. Ibiñ Virgil 49. Joko-edanetan etxea ta ondasunak lorrintzen. Alzola Atalak 58.

  (Part. en función de adj.). Izango zana gero… Txadon-Aingerua / garbituko ebana gogo lorrindua. Enb 210. Emazterik artu ez dauan gizaseme gazte lorrindua. Erkiag BatB 203. Neguko gau illunbezuetan eskatu bagako ura eskeintzen eutsen oparo zeruak, itoin-irristada ta itusur-tantakaden itxura lorrinduan. Ib. 35.

  2. “(Vc), revolcarse” A. Biotzeko utsuneak bete nai badoguz, gogoko mingostasunak gozatu […] ezkaitezan beeko basatzetan lorrindu. A Ezale 1898, 406b.

  3. Hacer de mala manera, hacer de cualquier modo; chapurrear. Erdi lo abar bat egin ogean bueltaka, etxeko goixeko zeregiñak lorrindu, ta ni beruntz eta bestia goruntz. Gerrika 228. Onek be, gaztelera lorrintzen eban. Ib. 223.

  Sinonimoak: ad. Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [iraulkatu]: irabiatu, iraulkatu, ihalozkatu Ipar., ihauskatu Ipar., itzaloskatu g.e., itzulerauzkatu Zub. g.e.

      [alferrik galdu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., partekatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., puskakatu Ipar. g.e., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da ad. (B) revolcarse, enfangarse (2) du ad. (B) revolver, mezclar (3) du ad. (B) echar a perder, estropear
  fr (1) da ad. (B) se couvrir de boue (2) du ad. (B) mélanger (3) du ad. (B) abîmer
  en (1) da ad. (B) roll around, roll about (2) du ad. (B) mix (3) du ad. (B) ruin, destroy
  port (1) da ad. (B) enlamear-se (2) du ad. (B) mexer (3) du ad. (B) estragar

  Basatzan lorrindu da.

  

  lorrindu (fotosvirales.com)

   
• 

  Maite 11:00 pm on 2018/01/04 Permalink | Reply
  Tags: B   

  bidelagundu 

  ad. Bidean lagundu.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bidelagundu. Acompañar en el camino. Bi beso lez bi errezka, / –prantziskotarren besarka– / eliz-atera bidelaguntzen / pralleak, azken-agurka. SMitx Aranz 187.

  Beste hizkuntza batzuetan (Orotariko Euskal Hiztegia eta Google Translate):

  es acompañar en el camino
  fr accompagner sur la route
  en accompany on the road
  port acompanhar na estrada

  Bizitzan bidelagundu.

  

  bidelagundu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:57 pm on 2017/12/23 Permalink | Reply
  Tags: B   

  basaki 

  adb. Basatiaren gisa. Basaki haziak. Basaki jokatu. Barre egin zuen basaki. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: adond.

      [basatiaren gisa]: salbaiki Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (Ipar.) salvajemente, brutalmente
  fr  follement, brutalement
  en wildly, brutally
  port descontroladamente, brutalmente

  Barre egin zuen basaki. (Hiztegi Batua)

  

  basaki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:07 pm on 2017/12/18 Permalink | Reply
  Tags: B   

  berdotz 

  adj. 1 adj. Pertsonez mintzatuz, ezusteko bategatik, hotzagatik edo edateagatik zurbildu dena, edo berez zurbila dena. 2 adj. Eguraldiaz mintzatuz, hotza eta euritsua. Ekarriko zuela, alegia, apirilean eguraldi berdotza eta hotza. 3 adj. Fruituez-eta mintzatuz, berdea, heldugabea. Sagarra berdotza dago. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  berdotz (Lar).

  1. “Cosa a medio asar” Lar. Cf. berdoldu.

  2. (VocB), berdox (G ap. A), berdotxa (G ap. A). Verdoso. “Verduzco” A. v. berdats. Lau arri labain berdotzez. Zendoia 181.

  Pálido, cetrino (referido a personas). “Berdotz (Gc), verduzco. Se dice hablando de personas” A. Jaungoikoaren amorioaren sugar bizietan alañ irazekia, non berez berdotz eta gaxokorra zalarik, biotza sututzen zion amorioaren indarrez sua bezela argitsu sarritan ikusten zan. Arr Bearg 260. Izatez serioa, kolorez berdotza, lepo-motza, gorputz igarka. Zendoia 95.

  (V-gip), berdotx (V-gip). “Berdotx, berdótxa daó, está muy verde (la manzana); berdótza, (la cosa) sin madurar” Iz ArOñ. Leenago berdotz utzi ditugun gari-soroak ezin ditugu aaztu; arto-loreetarako burutu eta elduak bait dira. Zendoia 193.

  3. +berdots (AN-gip). (Tiempo) desapacible, lluvioso. “Egualdi berdotsa da (txarra) (AN-gip)” Gte Erd 85. Urtaldiz, giro berdotza dala, / lan onek zenbat amorru! “Verduzco”. Or Eus 296.

  4. “Berdotza (G), medio achispado” Aizk app.

  Sinonimoak (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [zurbila]: zurbil.
  [heldugabea]: berde, heldugabe

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar hiztegia, Orotariko Euskal Hiztegia eta Word Reference):

  es izond. (1)  (referido a personas) pálido, -a, cetrino (2)  (referido a personas) izond. achispado, -a; alegre, algo ebrio (3) (Tiempo) desapacible, lluvioso (4) (Fruta) verde, sin madurar
  fr izond. (1)  (referido a personas) pâle, olivâtre, jaunâtre (2)  (referido a personas) izond. éméché (3) (Tiempo) éméché, pluvieux  (4) (Fruta) pas mûr loc, vert
  en izond. (1) (referido a personas) pallid, pale (2) (referido a personas) izond. drunk, intoxicated, inebriated (3) (Tiempo) inclement, rainy (4) (Fruta) green, unripe
  port izond. (1)  (referido a personas) pálido(a), azeitonado(a) (2)  (referido a personas) izond. alegre, algo ébrio(a), embriagado(a) (3) (Tiempo) adj desagradável, desaprazível (4) (Fruta) verde, sem madurar

  Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  berdotz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:53 pm on 2017/12/03 Permalink | Reply
  Tags: B   

  batuketa 

  iz. 1 iz. Mat. Zenbait kopuru batzeko eragiketa. 4 eta 5-en batuketak 9 ematen du. Batuketa egin. Batuketaren emaitza. 2 iz. Mat. Batura. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  batuketa (BeraLzM).

  1. Sinéresis. Lenengo lerroko bigarren itzan biotzeko itzak lau izkin biar lituzke, bi-o-tze-ko, bañan batuketaren bidez bio-tze-ko egiñaz iru izkindun bezela azaltzen da. LzM EEs 1913, 197s.

  2. Suma. v. batumen. Baña orrela tolesketa-argibidea (tabla de multiplicar) egin ezkero, batuketa-argibidea (tabla de sumar) nola atonduko dezu? EEs 1917, 105. Zenbakiak, batuketak, eta euren izen abizenak egiten eta idazten etxian ikasita. Gerrika 26. En DFrec hay 14 ejs. más.

  Sinonimoak: iz.

      [batura]: batura (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. suma, adición [operación]
  fr iz. (Mat.) addition
  en iz. addition [process]
  port iz. soma, adição [operación]

  Euskarari dagokionean, batuketaren batugai guztiak ezinbestekoak dira, gara, zara… #EuskararenNazioartekoEguna

  

  batuketa (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)