Gaurko hitza

Tagged: L Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:39 pm on 2018/06/09 Permalink | Reply
  Tags: L   

  langa 

  iz. 1 iz. Esparru edo bide bateko sarbidea eragozteko zeharka jartzen den haga multzoa, ireki eta itxi egin daitekeena; bereziki, haga horietako bakoitza. Ik. kereta. Txantxangorri bat hesiko langan. Etxeburuko langa gaindituta. 2 iz. Kirol batzuetan, ateko goiko haga. Pilotak langan jo zuen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  langa (G; Lar, Añ, H (V, G, L)). Ref.: A; AEF 1955, 79. Tr. Documentado en la literatura meridional, sobre todo del s. XX. En DFrec hay 3 ejs. Etim. De lat. planca.

  1. Cancilla, portilla. “Puerta, para entrar en los sembrados que están cerrados” Lar. “Puerta, barrera” Añ. Cf. Echaide Orio 121: “Puerta de un vallado”. Cf. VocNav s.v. langa. Ataka, langa, langamalla, langatea. Izt C 234 (en una lista de vocablos relacionados con la agricultura). Orduantxe zetorren Patxi etxe azpiko langatikan aurrera. Apaol 81. Tarte estuduna zan langa ori ta ezin atera zuan arkuma kanpora. Muj PAm 71. Belar-zelaian esiak asko / mallak ugari langetan. EuskOl 1933, 9. Langa berêla atzemanez, / jauzi batean gaiñeti igaro. Or Eus 313. Langatik berriz otsegin dio. Ib. 313. Etxeburuko langa gaindituta. TAg Uzt 115. Astoa langan bezela, ez aurrerako ez atzerako (G-to). A EY III 55. Txantxangorri bat esiko langan, / ardi ta bildots zainketan. Gand Elorri 62. [Eiztariak] langak irikitzeko / ederrak mutillak! Uzt LEG II 307.

  Ez degu errenditu nai / legeak jartzen dun langan. Basarri 171.

  Portería de fútbol. Tarteka [baloia] iristen zan, / bai, bi langetara. Zendoia 151.

  2. (V-arr-m-gip). Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg. Cada una de las traviesas que forman una cancilla. “Traviesa, leño largo y grueso” A. “Erromadiari kendu langa bat eta ondoren jarraittu zeskun jabiak” Etxba Eib. “Palanca, palos que se ponen en los portillos (Amescoa)” J.L. Elcarte. Beijak sartu dituzube langa arteko ziskubetan? Mg PAb 108. Ol zut auentzat setiñezko langak egin bear dituzu. Ol Ex 26, 26 (Dv, Ur (h)aga, Bibl trebes, BiblE zehar-egur). Ateraldi baten zazpi mille langa edo trabez atara eudiezan. Akes Ipiñ 24. Gure Elburua goian dagola / kurtze latz baten langetan. Gand Elorri 143.

  3. (V-gip ap. A; H). “Barre avec laquelle on maintient une porte fermée” H. “Tranca” A. Ertsi begi nasai kanpoko atea, barrutik langa sendoa ezarriaz. Erkiag BatB 144.

  4. “Entretoise d’un chariot” H.

  Sinonimoak: iz.

      [hesia]: hesi, lezoi, pezoi Ipar., barrera Heg., luhesi g.e., baragailu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) z. cancilla; barrera, puerta movil (2) iz. (Kir.) travesaño, larguero
  fr iz. barrière, traverse, barre transversale
  en (1) iz. a pole that is placed over two stakes or posts as a boundary to discourage people, animals, etc. from entering a field, or to block the way; barrier, gate (2) iz. [kiroletan] crossbar
  port (1) barreira  (2) iz. (Kir.) travessão

  100.000 lagunen langa gaindituko du giza kateak.  Arantxa Elizegi Egilegor (Berria.eus, 2018-06-09)

  

  langa (Argazkia: Gure Esku Dago)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:45 pm on 2018/05/21 Permalink | Reply
  Tags: L   

  lanjeros 

  adj. Ipar. g.er. Arriskutsua. Gizon lanjerosa. Bekatu lanjeros bat da kolera? (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lanjeros (Hb ap. Lh), danjeros, danjerus (Chaho), lanjerus (/lanžeúś/ S ap. Lrq; Chaho, Gèze), lanieros (-ñ- Chaho), danieros (-ñ- Chaho).

  Peligroso. Partikularki arimaren egitekoan luzamendiak baitira danjeros eta perillos. Tt Onsa 54. Tentazione handi bat eta danjeros <-ie-> bat. Tt Arima 8. Nola ordean gauza hauk danyerosak baitire presuna suerte guzientzat. He Gudu 80. Etsaiaren artifizio haiñ danyerosari ihes egiñ nahi badiogu. Ib. 170. Bekatü lanjeros bat dea Kolera? CatLan 117 (v. tbn. 109). Non ez duen errenontziatzen Elizak debekatzen dituen libertizione lanierosei. JesBih 429. Oi zer gauza lanyerosa den / amodioa gaztendako! Bordel 65. Kolera arimako eritarzün bat da lanjerusenenetarik khorpitzarenzat. Arch Gram 34. Bizitze huntako itsaso gaitz eta lanjerusian. Ip Hil 29. Ez dauzkigu debekatzen deboxkeriak, desordenak, plazer lanjerosak eta hobendunak baizen. Arb Igand 187s. Gizon lanjeros hari. HU Aurp 130. Libertimendu desonest eta lanjerosetan ibili denetz. CatJauf 16. Lanjerosenak dira atso begi gorriak. Larz Senper 28. Harma lanjerosa da geiago ezina. Xa Odol 136. Etxahun gizon lanjerosa dela. Lf ELit 176. Ibiltzen zen izigarriko leku lanjerosetan. Etchebarne 62. En DFrec hay 3 ejs. v. tbn. AR 275. MarIl 4. Jaur 118. Prop 1876-77, 89. Elsb Fram 173. Lap 14 (V 9). Casve SGrazi 17. Larre ArtzainE 57.

  Sinonimoak: izond. Ipar. g.e.

      [arriskutsua]: arriskugarri, arriskutsu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) peligroso, -a, arriesgado, -a
  fr izond. dangereux, -euse, risqué, -e, périlleux, -euse
  en izond. risky, dangerous
  port izond. perigoso, -a, arriscado, -a

  Geltokira daramaten bi eskailerak lanjerosak dira. (Eelhuyar Hiztegia)

  

  lanjeros (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:03 pm on 2018/05/20 Permalink | Reply
  Tags: L   

  lanberri 

  izond. Ipurtarina.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lanberri (Lar -> H, Aq 705 (G)), lanbarri (V-ple-arr-oroz-m-gip ap. A).m1. “Roza, la acción de rozar” Lar. “Artiga, tierra recién labrada” Ib. “Lanbarrixa eiñ, roturar una tierra por primera vez. […] Lanbarrixa esate jako leku berrixan luarrixa eiñ danian. Lanbarrixa ein dda” Elexp Berg.

  Sinonimoak: adj.
  [ipurtarin] : (col.) ipurtaire, ipurtarin, ipurterre, oilo kanpoan errule (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Labayru eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) culo de mal asiento (2) artiga, tierra recien labrada
  fr (1) avoir la bougeotte
  en (1) (mainly US, informal) antsy adj
  port (1) formiga no rabo

  Lanberri-ospea du, lan bat amaitu aurretik beste batera ihesean dabilelako beti.

  

  lanberri (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:40 pm on 2018/05/19 Permalink | Reply
  Tags: L   

  lankerio 

  iz. g.er. Nahigabea, atsekabea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lankerio. “(V-ger), disgusto. Etxat lankerio txarra etorri etxera!” A. Oinaze <-re>, lankerio (disgusto), samiñaldi eta al zuan gaitz oroz. Ayerb EEs 1912, 180. Selimunte-n il zan Trajano lankeriyo (disgusto) ta eragabekeriz (desorden) josirik. EEs 1913, 163. Dioklezianok lankeriyoz, ezbearrez eta apoitaz (miseria) beterik bere burua erail zuan gosez. Ib. 180. Ez egarririk, ez lor, ez lankeriyorik. Garit Veni mecum 120 (ap. DRA).

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [ezbeharra]: alditxar, asturugaitz, ezbehar, koaita, miseria, zorigaitz, zorigaizto, zoritxar, dohakabetasun Ipar., lazeria Ipar., makur Ipar., malur Ipar., ondiko Ipar., meskabu Zub., desgrazia beh., gaitzegoki g.e., helkaitz g.e., desditxa zah., dohaingaitz zah., behargabe Ipar. g.e., dohakaitz Ipar. g.e., destorbu Zub. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. penalidad, disgusto, adversidad, desgracia
  fr iz. pénalité, contrariété, adversité, malheur
  en iz. hardship, suffering, annoyance, adversity, misfortune
  port iz. penalidade, desgosto, adversidade, desgraça

  Ez zaidak lankerio txarra etorri etxera! (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  

  lankerio (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:14 pm on 2018/04/30 Permalink | Reply
  Tags: L   

  larrutu 

  ad. gabetu, gabe/gabetu, gabetzen 1 da/du ad. Norbait edo zerbait gauzaren bat gabe utzi edo gelditu; norbaiti zerbaiten jabetasuna kendu. (Dagokion osagarriak -z atzizkia hartzen du). Bere ondasun eta aberastasun guztiez gabetu zuten. Zegozkidan eskubideez gabetu naizenez gero. Ez dut eskuetan dudanaz gabetu nahi. Azeria, buztanaz gabetua. Laguntza mota guztiez erabat gabeturik. Zeruko grazia miragarriaz gabetua aurkitzen den arima. Kalte handia da begietako bistaz, osasunaz eta azienda guztiaz gabetzea. 2 (Hitz elkartuetan, bigarren osagai gisa). Ik. axolagabetu; baliogabetu; bihozgabetu. Juduak errege gabetuak izan zirenean. 3 (Era burutua izenondo gisa). Ezedukien eta gabetuen artean. || Gizonik behartsuenari, on guztiez gabetuenari galdetzen badiozu. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.
  [gabetu] : kendu, larrutu, bipildu. Ant. ipini, jarri, hornitu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. desollar, despellejar (2) da/du ad. (hed.) arrasar, asolar (3) da/du ad. [lurzorua soildu] desmontar, desbrozar (4) da/du ad. [ondasunak] despojar, desplumar (5) da/du ad. desacreditar, desprestigiar
  fr (1) da/du ad. (se) dépouiller, (s’)écorcher (2) da/du ad. (hed.) (se) ravager, (se) dévaster (3) da/du ad. [lurzorua soildu] (se) débroussailler (4) da/du ad. (se) dépouiller, plumer (5) da/du ad. (se) discréditer
  en (1) da/du ad. [larrua] to skin (2) da/du ad. [lurzorua] to clear of, to leave bare of (3) da/du ad. [ondasunak] to clear out
  port (1) esfolar (2) arrasar (3) capinar (4) despojar (5) desacreditar

  Nolanahi ere, inor larrutu gabe, gauza bitxi asko konta zezakenat. [Denak du bere prezioa, Migel Angel Mintegi (Ibaizabal, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  larrutu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:27 pm on 2018/04/19 Permalink | Reply
  Tags: L   

  luze-labur 

  iz. luze-labur iz. Luzera, neurria. Bertso lerroak ez dira berdinak luze-laburrean. Ez naiz hemen abiatuko bide horren luze-laburra neurtzen. Nire lanaren zer-nolakoa, luze-laburra eta zertarakoa. || Latin silaben luze-laburra. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [neurria]: handitasun, handi-txiki, hein, izari, kaizu, neurri, tamaina Heg., esteria Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. estatura; tamaño; distancia
  fr iz. taille; distance
  en iz. height; size; distance
  port iz. estatura; tamanho(a); distância

  Luze-laburrean antzekoak gara. (Elhuyar Hiztegia)

  

  luze-labur (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:07 pm on 2018/04/13 Permalink | Reply
  Tags: L   

  larritasun 

  iz. 1 iz. Larri dagoenaren egoera. Ik. larrimin; larridura; estutasun. Bizitzako estura eta larritasun guztietarako pozgarri handi bat. Hona nire larritasunaren sustraia: euskara mendeko ikusten dut, gero eta mendekoago. 2 iz. Larria denaren nolakotasuna. Bekatuaren larritasunari begiraturik. Arazoaren larritasunak hartaraturik. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [estutasuna]: ataka, egonezin, estualdi, estura, estutasun, ezinegon, hinka, kinka, larri, larrialdi, larridura, larrimin, larriune, arrangura Ipar., arteka Ipar., behar-ordu Ipar., herstura Ipar., kexa Ipar., kexaldi Ipar., zinak eta minak Ipar., angustia Heg., elorrio Bizk., istilu Gip., hertsidura Zub., estu g.e., herrestadura g.e., larri-ordu g.e., trantze Heg. beh., antsia Heg. g.e., arbin Bizk. g.e., erreki Gip. g.e., estres Ipar. zah., kexagune Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. angustia, inquietud, aflicción (2) iz. gravedad, importancia (3) iz. grandeza, tamaño, magnitud (4) iz. (Fil.) (Psikol.) angustia
  fr (1) iz. angoisse, inquiétude, affliction (2) iz. gravité, importance (3) iz. grandeur, énormité
  en (1) iz. [herstura] anguish, worry, restlessness (2) iz. [garrantzia] gravity, seriousness
  port (1) angústia, inquietude (2) gravidade, importância (3) grandeza, magnitude

  “Larritasun demokratikoaz” ohartarazi dute arlo ugaritako 70 lagunek!  [Jon o. Urain, Berria.eus (2018-04-13)]

  

  larritasun (Argazkia: Jon Urbe/FOKU, Berrian)