Gaurko hitza

Tagged: S Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:00 pm on 2018/01/14 Permalink | Reply
  Tags: S   

  seta 

  iz.  Asmo, erabaki edo iritzi bati, amore eman gabe eusten dionaren jarrera. Badu seta nagusi bat: euskal gauzak, hala ez badirudi ere, gero eta okerrago dabiltzalakoa. Bere nahia egiteko, bere setarekin irteteko grina. Geure setari eutsi diogu, ez ginen dudan hasiak. Sandia da seta hutsa, eta berearekin irteten ez bada, bakerik emango ez duena. Setak itsutu duelako. Fariseuak bere setan gogor zeuden. Gaitzik gabeko anitz jolas jansenisten setak deuseztatu zituen. Setaz eta elkarri ezin amore emanez. Setaz bekatuan gogortua dagoela. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  seta, sekta. Etim. De rom. se(c)ta, lat. secta.

  I (Sust.).

  1. Secta. Nola neure aitzinekoak danik gure relijioneko sekta guzizko exzelentaren arauez bizi izan naizen Fariseu. Lç Act 26, 5 (He sekta; TB thema, Dv aralde, Ol, Arriand, Ker, IBk, IBe alderdi). Heresia, erran nahi da sekta. Heretikoa da sekta berezirik apart egiten duena ezpa dadukana. Lç Decl a) 4r. Sektek zehaturen dute Eliz-Ama noblea. EZ Man I 64. Etsaiak bere sektara / ezinean tiratu. Hm 188. Zeren begiratu baitgaitu eresia eta seta gaixto guztietarik. ES 122. Premeti ezazü ezagüt dezen / othoi zure legia, / bai eta kita dezen / seta maradikatia. StJul 105. Ore sekta gaistua dela kausa. Xarlem 701. Bérze sektagoietán eztá ikúsi milagrobát oráño sékulan. LE Urt ms. 24v. Beraren setako apez batek sermoia egin zezala. Izt C 363. Kalbinoren setako erregeak. Zab EE 1884b, 204. Denbora aietan asko seta gaiztoko jende, Elizak debekaturik zeuzkan dotrina txarrekin, ibilli oi ziralako. Bv AsL 157. Zeintzuk dira seta infernuko orren agintari nagusiak? Itz Azald 213. Zer dinozu komunismoaren, sozialismoaren, demokrazia barriaren, anarkismoaren eta eurak legezko beste seten ganean? Ib. 213s. “Methodismus” delako igikundeak, laster sekta berezi bat izatera helduko zenak. Mde Pr 254. Madarikazioaren / erlijio sekta. Azurm HitzB 53. Ez ote du sekta minorizatu edo gutitu bat iduri gure elizetan beretan euskarak? Larre ArtzainE 299. Gaitzik gabeko anitz jolas XVIIIgn mendean sartu zitzaigun jansenisten setak deuseztatu zituela. MIH 246.

  2. (V-arr-m-gip, G, AN-gip-5vill, L-ain, B; Lar, Añ (G, AN), Dv (V, G), H (V, G)). Ref.: A; Gte Erd 180. Obstinación. “Obstinación”, “porfía”, “pertinacia”, “tema, porfía” Lar y Añ. “Segi ortxe zere setari! (AN-gip), segi zere setan! (AN-5vill), orrek bere setari eusten dio (G-azp, AN-gip), bere setarekin dago (B), ori bere seta artan (AN-5vill), […] bere setatik ezin atra (B)” Gte Erd 180. Tr. Documentado en textos guipuzcoanos desde finales del s. XVIII (cf. setaz ya en Ochoa de Arin); también se encuentra en algún autor vizcaíno moderno. En DFrec hay 7 ejs. de seta.

  Eren setan gogorturik gelditu ziran Judatar hoek. Ub 101. Seta ori utzi nai ezpadezu. AA I 581. Sandia da seta utsa. Ib. 594. Bere setarekin irteteko. AA III 609. Eskriba eta Fariseoak beren setan gogor zeuden. Lard 481. Seta orrekin segitu nai badezu. Sor AKaik 131. Gordetzen duelarik azkenik Aita santuak beretzako bakarrik seta gaistozko zenbait pekatu larrienak. AJauregi EE 1885b, 253. Setan gogortutako Nestorioren kontra. Arr May 166. Kendu zezala jokorako seta gaiztoa. Ag G 98. Zure betiko setara bazuaz orain ere. Alz Ram 60. Sekula aitzen eztan seta bat / onlaxe artu genduan. Tx B II 149. Erri aundi oien seta gaiztoa. Ldi IL 168. Gure egun ôtan iritxia du / Bolibar-ek aren seta. Or Eus 203. Jarri zaik seta. ABar Goi 56. Piarresek bere setari eutsiko ziola. Etxde JJ 80. Alkar artean ez degu bear / seta gaiztozko auzirik. Basarri 20. Nikanor-en ezerako seta barrukoa. Erkiag BatB 151. Emakumea ta astua, seta aundikuk. (AN-gip). EZBB I 94. Umeak ume, ta tema ta seta ugari. JAzpiroz 130. Eta hori, nere iritziz, ez da euskara maitatzea, nork bere burua, bere usteak eta setak, baizik. MIH 83. Baina, ikusleak bereganatzeko setak itsutu duelako edo, ahaztu egin da zinemaz. MEIG I 180s. v. tbn. PE 43. AzpPr 74. EusJok 30. EA OlBe 74. NEtx Antz 58. Txill Let 76. Zait Plat 34. Insausti 268.

  3. (c. sg. A; Mg Nom, Añ, Zam Voc). “Seta txarrekoa, ruin, mal acondicionado” Mg Nom 68 (tbn. en Añ). “Carácter, índole. Seta ona (c.), buen carácter. Seta txarra (V), seta gaiztoa (c.), mala índole” A. “Seta gogorrekoa da (G-azp)” Gte Erd 212 (junto a egoskor, kaskagor, haserrekor, etc., de otras zonas). Seta gaiztozko animaliya, / batalla asko egiña. EusJok II 87. Norbaiten aiurri ta izakera auek [gogo-almenak eta zentzunak] dagiten ezkero, setaz ere bikaiñenetarikoa dugula esan bear [Joan Gurutzekoa]. Onaind in Gazt MusIx 145.

  4. “Pari, gageure” H.

  II (Adj.).

  Obstinado, terco. O Klaudius eta Maximisa / seta handi paria. Mustafa (ap. DRA)

  Sinonimoak: iz.

      [egoskorkeria]: burugogorkeria, burukoikeria, egoskorkeria, itxikeria, setakeria, hisia Ipar., par Ipar., tema Ipar., hisigo g.e., furfuria Ipar. g.e., sepa Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. obstinación, terquedad, tozudez (2) iz. (Ipar.) carácter, índole
  fr (1) iz. [kasketaldia] obstination, entêtement (2) iz. (Ipar.) caractère, naturel
  en (1) iz. obstinacy, stubbornness (2) iz. [kasketaldia] character, nature
  port (1) iz. obstinação, tenacidade (2) iz. (Ipar.) índole

  Setak itsutu du! (Hiztegi Batua)

  

  seta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:19 pm on 2018/01/08 Permalink | Reply
  Tags: S   

  sar-ilki 

  iz.  Ipar. Sartu-irtena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sar-ilki (A (s.v. ilki); -kh- SP, Dv, H), sar-elki (Sal ap. A).

  Entrada y salida. “Sar-ilkhiak, entrées et sorties” SP. v. sar-atera. Sarilkian <sarail->, orai, bethi, / begira zaitzan Iaunak. “Dominus custodiat introitum tuum et exitum tuum” (Ps 120, 8). Hm 128. Idas y venidas. Arimaren etsaiek hura behin akometatu dutenean, eta bekatu suerte guzietako sar-ilkhietan hainitz moldez gaizki erabilli eta bilhakatu dutenean. SP Phil 131 (He 134 birundaka). Nola izanen ditugu behar ditugun aziendak eta abereak, baldin sarilkhietako dretxu handiek urruntzen badituzte merkatariak Hazparrengo merkatura idiak ekhartzetik? Revol 120. “Etxe hortako sar-ilkhiak handi dire, les entrées et sorties de cette maison sont nombreuses: on y reçoit, il y vient beaucoup de monde” H.

  Sinonimoak:iz. Ipar.

      [sar-atera]: sar-atera Ipar., sar-jalgi Ipar., sartu-atera Heg., sartu-irten Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) entrada y salida; visita breve
  fr iz. (Ipar.) entrée-sortie, va-et-vient
  en
  port

  Merkatuko dendetan sar-ilki zebilen jendea.

  

  sar-ilki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:34 pm on 2017/12/06 Permalink | Reply
  Tags: S   

  sormen 

  iz. Sortzeko ahalmena, buru lanak sortzekoa bereziki. Gai baten aberastasunak sormena uxatu eta ahuldu egiten du. Hitzak asmatzeko sormena ernatuz. Sormena agortu zitzaiolako. Sormen handiko idazlea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sormen.

  1. Creación, producto. Onetxegatik izan dute ain arrera bikaiña Elizanbururen olerkiak euskaldunetan, euskal-jario garbikoak diralako, euskal-arnasaren sormen. Etxde 16 Seme 30. Ar zazu nere sormen txiki au eta erabil ezazu nai dezun eran eta aldiz. NEtx Nola 3. Ostiral illun nabarra eldu, / itz egiteko baimena, / irriparraren sormena. Zendoia 178. Gai baten beratasunak sormena uxatu eta ahuldu egiten du. “Concepción”. MEIG IX 116 (en colab. con NEtx). Eskultorearen sormenak bere oinarrian duen etsaikeri ugaria adierazteko. “Creación”. Ib. 116.

  2. Inventiva. Prest zeuden […] zor berriak ere egiteko mailebu bitartez, beharraren beharrez eta hoberik asmatzeko sormena ernatzeko modurik aurkitzen ez zenean behinik behin. MEIG V 100.

  Sinonimoak: iz.
  [sormen]: kreamen (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. creatividad, capacidad para crear
  fr iz. créativité, faculté d’engendrer
  en iz. creativity
  port iz. criatividade

  52. edizioa hasi DA! Ondo etorri Sormenaren Lurraldera!

  #52DA #DurangokoAzoka

  

  sormen (Kartela: Durangoko Azoka)

   
• 

  Inaki Agirre 11:58 pm on 2017/12/02 Permalink | Reply
  Tags: S   

  suete 

  iz. Bizk. Sukaldea. Suete bazterrean. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  suete (V-ger-gip), subate (Lar, Añ (V)), subete (V-oroz), sugate (V; Lcc, Mic 7r), suite (V-ger-arr). Ref.: A (sugate); EAEL 123; Gte Erd 138.

  1. Hogar, fogón. “Hogar, lugar de fuego” Lcc. “Beko suegaz, txapako suitea berotu in zen (V-arr)” Gte Erd 138. Jarri banadi sugatean, / beroetan jat iturria. Lazarraga 1190r. Usain onekoa ala txarrekoa dan subatean erreten dana. Añ MisE 217. Ea bada ebagi oin edo zapatien neurriko intxaur azala, esegi sugateko <zu-> laratzuban. Astar II 38s (Harriet interpreta su-gate, ‘cadena del fuego’). Ai andrea / gure etxea / suak artu dau / sugatetik. Zav Fab RIEV 1907, 536. Suetiaren onduan gaztañak zurittuten giñardubalarik. Otx 119. Suiterako errekine ta kortetarako azpigarrie opatuten eutsielako. Akes Ipiñ 25. Artzaiñek, barriz, euri ta eguraldi txarretan ermitako elexpe ta suitean aurkituten deudie legorra. Ib. 20. Lapikoak irakiten dagozan lekuari, batzuk suetea deituten deutsoe. Berriat Bermeo 388.

  (V; Zam Voc), sueta, suate (V; Añ (V)), subate (Lar -> H), subete, sugate (Mic 7r), sugete (V-ger-arr), suite (V-arr). Ref.: A (suate, suete, sugete); Gte Erd 182. Cocina. “Suitia eta suite zarra arkalen ondoan dagoz (V-arr)” Gte Erd 182. v. sute (2). Zegaiti deutsudan negu guztiko / zer esan ifini sugaterako. EgiaK 90. Surik andiena egon arren zeuroen suatean. Añ LoraS 86. Suateko lan ta tresnak. Ib. 152. Baia sugetea / txakur baten pekora / yeustak ak largatzen / itzi nai ez yeustala / onek urreratzen. Zav Fab RIEV 1907, 537. Sueteko atetik urten. AB AmaE 389. Suetean lo egoan txakurra. A Ezale 1897, 19b. [Familia] sugatian baturik. Kortazar Serm 374. Suatetik gizategira bitarteko iragotegi edo bidestuan. Ag Kr 23. Argi dotore au imini daidanean gure subetean. Kk Ab I 70. Bein suetean batu zireanean. Kk Ab II 12. Suite osoa laster urrez estalduta gelditu zan. EEs 1928, 67. Suetako sugainak. Ort Oroig 67. An ari zan Jon bakarrizketan gabeko orduetan bere etxeko suetean. Erkiag Arran 75. Astoa ez da asten ba berbetan, sueteko guztiak entzuteko eran? Bilbao IpuiB 205.

  2. Hogar, casa. Erriko zazpi auzotegiei onenbeste zerga ezarri eutsien, eta ordeaz erriko agintariek auzotegi bakotxeri, bertako suite edo etzeen neurrien. Akes Ipiñ 26.

  Sinonimoak: iz.
  [suete] : sukalde, sutegi (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es cocina; hogar, fogón
  fr cuisine nf; fourneau nm, cuisinière nf
  en (place for cooking) kitchen n; (cooking appliance)    stove n
  port cozinha ƒ; (aparato) fogão m; (WR)

  Sueteko atetik irten zen (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  

  suete (Argazkia: Sukal Leku Fundazioa, FlickrCC)

   
• 

  Maite 11:58 pm on 2017/11/23 Permalink | Reply
  Tags: S   

  segatu 

  ad. segatu, sega/segatu, segatzen 1 du ad. Segan egin. Erein ez zenuen lekuan segatzen duzula, eta banatu ez zenuen tokian biltzen duzula. 2 du ad. Ipar. Zerratu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  segatu (AN-egüés-ilzarb-olza, L-côte, BN-arb-ad-baig-lab; SP, Lar, H; -aatu V-gip). Ref.: Bon-Ond 158; AtSac 62 y 63; Iz ArOñ (segaatu).

   Segar. Bakoitza bere erioak segatuko du. Mb IArg I 204. Badakit gizon zorrotza zerala, erein etzenduan lekuan segatzen dezula. Lard 434. Igitaitzeko edo segatzeko gai diranak osatuko dute [belardien] lenengo sailla. EAEg 11-6-1937, 1759. Orduan ik muñoetako larrik-eta ez dek segatuko? TxGarm BordaB 30. Belardi ederrak ere badaude, / batzuk segatuta nago. Insausti 67.

  (L, BN, S; VocBN, Gèze, Foix ap. Lh, Dv (BN, S), H). Ref.: A; Lh; Lrq. “Aserrar” A. Lapidatu izan dirade, segatu izan dirade, tentatu izan dirade, ezpata herioz hil izan dirade. Lç He 11, 37 (He, Ol zerratu, TB zerrakatu, IBe zerraz ebaki).

  Sinonimoak: ad.
  

  [segatu] ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [segan egin]: segan egin

      [zerratu]: Ipar. g.e.zerratu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. [segaz ebaki] segar, cortar (2) du ad. [zerraz ebaki] (Ipar.) aserrar
  fr (1) du ad. [segaz ebaki] faucher (2) du ad. [zerraz ebaki] (Ipar.) scier
  en (1) du ad. [segaz] to cut grass with a scythe; to scythe (2) du ad. [zerraz] to saw
  port segar

  Beldurtu du etsaia
  gure ikurra ikusteak,
  galburuak moztu lez
  sega ditzagun kateak.

   [ELS SEGADORS – IGITARIAK (Erein, 2001)]

  

  segatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:00 pm on 2017/08/13 Permalink | Reply
  Tags: S   

  sost 

  adb. Bat-batean. Sost sartu zaigu etxean. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sost (G-to, AN-araq, L; Lar, Izt 35r, Hb ap. Lh, VocCB 364-> Dv, H). Ref.: A; Lh. Repentinamente. “(De) repente” Lar. “Sost sartu zaigu etxean, bat ere uste eztedala (G-to)” A. Oen lankai guztiak gelditzen dira iñoiz bat batean sost, iturriaren urak usterik gitxienean kukuldutzen direalako. Izt C 87.

  Sinonimoak: adond. g.e.

      [bat-batean]: bat-batean, bat-batera, behingo batean, behingoan, berehalako batean, bertan behera, bertatik, kolpe batean, kolpe batez, kolpetik, ziplo, banpez Ipar., betan Ipar., bet-betan Ipar., kolpez Ipar., sastakoan Ipar., tanpez Ipar., tipuski Ipar., tipustapastean Ipar., tupustean Ipar., zank Ipar., zankez Ipar., bat-batez g.e., behingo g.e., sostean g.e., supituan zah., derrepente Heg. beh., derrepentean Heg. beh., bertarik Ipar. g.e., tipustapan Ipar. g.e., hotsean Bizk. g.e., supituki Ipar. zah., frixtan Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adlag. repentinamente, de improviso
  fr brusquement, subitement, soudainement
  en suddenly, all of a sudden
  port repentinamente

  Sost sartu zaigu etxean. (Hiztegi Entziklopedikoa)

  

  sost (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:06 pm on 2017/05/21 Permalink | Reply
  Tags: S   

  sast 

  onomat. Sastadaren onomatopeia. Ik. zazt. Sartu zion labana, sast, sabelean. Sast, moztu diot txortena. Erle bat belarri gainean jarri zitzaion, eta sast, eztena sartu zion. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [sast] : plast!, sast!, zapart!, danba! (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es onom. ¡zas!
  fr vlan onomatopée, paf interj
  en (US dated) gee whiz! interj
  port excl fam zás

  Sartu zion labana, sast, sabelean. (Hiztegi Batua)

  

  sast (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)