iz. Jai bati hasiera emateko suziria botatzea; botatzen den suziria bera. Uxue Barkosek botako du sanferminetako txupinazoa. (Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (Heg.) chupinazo, disparo
fr tir
en (firecracker) bang
port foguete
Urtero bezala, Udaletxe plazan jendetza zela bota dute sanferminetako txupinazoa. (Berria.eus)
iz. Oso sargori, sargori baino bero handiagoa
Orotariko Euskal Hiztegian
txangot. “(V-ple), bochorno más caluroso que sargori” A. v. sargori, txangori.
Sinonimoak: iz.
[txangot] :Â bero-sapa, sargori, bero astun, bero pisu, goha, sapa
Beste hizkuntza batzuetan (5000 Adorez Hiztegia eta Word Reference hiztegiak):
es bochorno muy sofocante
fr chaleur étouffante
en sultry weather, stuffy weather (informal); (hot day (colloquial)) scorcher
port constrangimento muito sufocante
Eguzkia galtzen hasita zegoen arren, txangot zegoen oraindik ere hiri osoan. [Egurra Pinotxori (moldatua), Aritz Gorrotxategi (Alberdania, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)
txangot (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. 1. Bizk.Tximeleta. || 2. iz. Bizk. Txirbila, txirlora. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
1 txiribiri (V; Mg Nom 66 (V), Dv (<ch-> V)), txiribiria, txiribili, txiribia (V-m; Mg PAbVoc -> Izt 71r, Añ (V)), txiripiri (V), txiribira (Izt 71r). Ref.: A (txiribiri, txiribia, txiripiri); EI 359; X. Kintana Iker-10, 1997, 160.
1. Mariposa. v. txiribita. Txiribirija baten lana da sedia. Ur Dial 4 (It inguma, Dv pinpiriña, Ip jinkollo). Ar bat txiribirija biurtutia. Ib. 8. Erubeari kusku-barruan txiribiri-egoak sortu ekiozan. A Latsibi 147. Txiribiri ta erliak duaz / baltzik bidiak betien. Enb 42. Begiko zaizkit txiribili ain / margoztuen jira-birak. EA OlBe 26.
2. “(V; msOch), pelele, persona ligera” A. Sakristau txiribiri / gizon-antzekoa. Azc PB 258.
2 txiribiri (V-gip, G-goi), txiribi (V-gip), txirimiri (G-azp). Ref.: A; Iz ArOñ (txirimiri); Etxba Eib; Elexp Berg (txiribi).
1. Viruta. “Anton arotzanetik ekarrizuz txiribiri batzuk, sua ixotu deigun” Etxba Eib. “Txiribixa ona da sua pizteko” Elexp Berg. v. txirbil, txibiri.
2. Tinta-txiribiri sendoetan eta xipoaren ikutuz loraketa doi-doietan. “En densas volutas de tinta”. MEIG IX 123 (en colab. con NEtx).
3. txirbi. “Txirbixa, se quita cuando se está hilando un tropiezo del lino como pincho” Iz ArOñ.
Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. viruta, cepilladura (2) iz. (B) mariposa
fr (1) copeau (2) papillon
en (1) shaving (2) butterfly
port (1) maravalhas, lasca, estilha (2) mariposa, borboleta
“Pentsa, tornuan ari ninduan eta pixt! begian txiribiri bat sartu zaidak.” [Elurretan hotsak, Pablo Sastre (Susa, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)
txiribiri (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. Basta arina. Beren soinekoak txalmatzat ipiniaz. Rakelek ezkutatzen ditu idoloak gameluen txalmapean eta esertzen da gainean. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak:Â iz.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. enjalma, albarda ligera (2) iz. paliza, zurra, somanta
fr (1) cime, sommet (2) terrasse
en (1) summit, peak (2) flat roof; balcony
port (1) cume, cume (2) terraço
Dendaren eskumako alderdian ama eta arrebak solasean ari ziren tapizen gainean etzanda, janarien eta ganbeluaren txalmaren artean. [Basamortua, J.M.G. Le Clezio / Luis Berrizbeitia (Elkar, 2009)] (Ereduzko Prosa Gaur)
txalma (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. g.er. Anaiartea. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
tarama (G-azp ap. A; A Apend).
“Hermandad o sociedad de socorros mutuos. Ala bear ta taraman sartu giñan gu ere; […] afortunadamente también nosotros entramos en la asociación de socorros; […]” A. v. terrama.
Sinonimoak: iz.
[tarama] : anaiarte
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es hermandad
fr fratrie
en brotherhood
port irmandade
Taraman sartu ginen gu ere. (Orotariko Euskal Hiztegian)
tarama (Argazkia: Rodelar)
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Spain
adj. Ipar. Handi samarra. Hara non zaigun agertzen Azpeitiko herri tarro polita. Hiriburu gehienetan ditugun eskola-etxe tarroetara. Eléments de phonétique basque deitzen den idazti tarroa. Aipatu dugu nola biltzar tarro bat egina izan den. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak:Â koskor, handikote, hazi (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) izond. (Ipar.) grande, grandote, grandecillo, -a, bastante grande (2) iz. (Ipar.) borrachera
fr (1) izond. (Ipar.) grand, -e ; gros, grosse (2) iz. (Ipar.) ivresse
en izond. big, large
port (1) grande, grandalhão(ona) (2) porre, bebedeira, pileque
Hara non zaigun agertzen Azpeitiko herri tarro polita. (Hiztegi Batua)
tarro (Argazkia: By Euskalduna – Treball propi, CC BY 3.0)
adb. Etengabeko hizketan. Txor-txor hizketan ari ziren, isildu gabe. Txor-txor jardun. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
txor-txor (V-gip ap. Elexp Berg).
I (Onomat.).
1. (Onomat. del canto de un pájaro). “Etxazpixan dabill bidiarrua txor-txor da txor-txor” Elexp Berg. v. 1 txio. Asterrika ta Gorozizako bide ondoetan txor txor ebiltzan zozo-birigarroak. Ag Kr 36s. Txor txor txoria, txoritxo / txilibitaria, goiz yagi (yaiki) / ta goiz etzin, txoriak umeak egin (V-gip, G-goi). A EY IV 375.
Askotan mendi-txaboletan lo egindakoa naiz ni, baiña txepetxa beti lenengo kantaria txabola-ondoetan: txor, txor, txor, txor! BasoM 101.
2. (V-ple-m-gip ap. A). “Goiz guztian txirritolea legez, txor-txor iñarduteko, zer daukela zer esan barritsuok? (V-m). ¿[…] toda la mañana habla que habla, como un molinillo?” A. v. 1 txirtxor, marmar. Españan autarkidun andrak ez dirala, / au ori ta bestia, txor-txor, bala-bala. Enb 145. Alabaina, guzien begietan ikusgarri ta zoragarri egin zezakeanaren ordez, Akademi itzalaren babesean txutxumutxuka ta txor-txor ari omen zan zenbait gazteekin. Zait Plat 117.
txor-txor-txor. Baiakiat txor txor txor iarduteko gogoz agoana-ta. A BeinB 55. Or duaz estartea gora mutil koskor batzuk, txor-txor-txor, guztijak batera barriketan, une bakartxu baten be ixiltzen eztirala, musturrak gorri-gorri otzaren otzaz. Kk Ab I 60.
3. txor-txor-txor. (Onomat. de agua que brota). Bazoaz mendi-egalen batean zear, eta txor-txor-txor ur-otsa. Zendoia 180.
4. (Onomat. de actividad continua). Txor-txor nere orduetan entrenatzen nintzan. Albeniz 79.
II (Sust.).
Piada, acción de piar. v. txio-txio. Kabi ondoan tellatupeko / Enaratxoren txor txorrak. Otag EE 1882c, 548. Txorien txortxor alaia. MAtx Gazt 13.
III (Adj.).
(V-gip ap. Iz ArOñ; G-azp). “Txortxorra, el hablador” Iz ArOñ. “Ixo, txortxorra!” (G-azp).
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es adb. charlando, parloteando
en chatting
port conversando
Txor-txor hizketan ari ziren, isildu gabe. (Hiztegi Batua)
txor-txor (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
Reply