Gaurko hitza

Tagged: T Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:58 pm on 2018/03/15 Permalink | Reply
  Tags: T   

  takateko 

  iz.  Kolpea, ukaldia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  takateko (V-gip), takatako (AN-larr), txakateko (V; Añ (V)), taketako (Lar), taketeko (A Apend). Ref.: A (txakateko); Asp Leiz2 (takatako); SM EiTec1 (zulakaitz); Elexp Berg.

  1. Golpe. “Tope, el golpe de una cosa con otra” Lar. “Papirote” Añ. “Golpe físico. Impresión moral” Asp Leiz2. “Zulakaitzakin biarrian oitxura asko ez-takanak eskuetan takateko (golpe) ederrak artzen ditxu” SM EiTec1 (s.v. zulakaitz). “Baloiai jo biarrian orkatillan emun jostan kriston takatekua” Elexp Berg. Nire odoleri ta zigorralditik osatutxu nintzanean, alango takateko gitxigaz itsuak galduko ninduala ta, neuk bera galdutea asmau neban. “Golpes”. Or Tormes 21. Andik aurrera ixilik eta oñetako takatekorik gabe ibilli bear omen zuten. Anab Eusk 1930, 169. Sindikalisten eretxiz domukeria indarrez eta takateko gogorrez eratsi bear da lurrera. Eguzk GizAuz 88. Ez da entzungo aurki mokoka zorrotzen takateko legorra besterik. TAg Uzt 13. Oñakin takateko bat eman, zegon lekuan lurra ideki ta zuloperatu zan. EG 1958, 191. Esku ta oin loturik, eta adarretatik beste soka bi, egundoko takatekoa emon eutsan arakiñak. Erkiag BatB 56.

  2. “Txakateko (V-arr-gip, AN), castañeta, ruido de dedos en ciertas danzas” A (que cita a Araquistain).

  3. + ttakateko (BeraLzM). Latido. Biotzak takateko sendoa ematen dio… Lab Egan 1956 (3-4), 118. Bere biotzeko takatekoak baretu xamartu ziranean, erabaki zorrotz bat artu zuan. NEtx LBB 125.

  Etzuten beste itzik esateko indarrik. Orduko biotz-takatekoak! Sorarrain Lili 122s.

  Takateko haundi horiek, gaia erre eta bihurritzen duen sukar hau, indar bihurtuaz inguruko giroari itsasten zaio. “Pulsaciones”. MEIG IX 122 (en colab. con NEtx).

  4. Ritmo. Takateko etenak, sakonbil eta konkorbilaren elkarganatzeak, iduriak koloka jartzen ditu. “Ritmos disociados”. MEIG IX 127 (en colab. con NEtx).

  Sinonimoak: iz.

  [kolpea]: belarrondoko, danbada, danbateko, dangateko, ezpaineko, kolpe, masaileko, matraileko, muturreko, ukaldi, zanpateko, zaplateko, zaplazteko, zartako, zartateko, kaska Ipar., kaskako Ipar., kolpeka Ipar., mustupileko Ipar., panpako Ipar., paso Ipar., zaflako Ipar., kolpekada Heg., zartada Heg., zartadako Heg., plastada Bizk., plastateko Bizk., zaplada Bizk., zapladako Bizk., matelako Ipar./Naf., mazelako Ipar./Naf., zafra Ipar./Naf., zanpako Ipar./Naf., zarta Ipar./Naf., zaflada Naf., zafladako Naf., belarraldeko Zub., kaskateko beh., ahutzeko zah., kohat Ipar. g.e., azote Ipar. zah., zafardako Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. golpe
  fr iz. coup
  en iz. blow
  port iz. golpe; (colloquial) hit, bang

  Takateko gogorra jo dio lagunari. (Elhuyar Hiztegia)

  

  takateko (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:00 pm on 2018/03/12 Permalink | Reply
  Tags: T   

  toles 

  iz. 1 iz. Gai malgu baten zatia, gai beraren beste zati baten gainean, lodiera bikoiztuz, biltzen dena. Zapiaren hiru tolesetan. 2 iz. Itzulingurua; itxurakeria, zurikeria. Erantzun ezazu zuzen eta tolesik gabe. Tolesik gabeko neska. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  toles (V ap. A; Lar, H, Zam Voc), tolez (Izt 40r), toloz (V-m ap. A), tolest (Lar).

  1. “Pliegue”, “inflexión, dobladura”, “plegadura” Lar. “Tolea decimos a la dobladura, y también tolesa, tolesta” Ib. (s.v. estola). “Doublure, pli, double. Toles bat egitea, faire un pli. Toles bitan biltzea, ramasser une étoffe en deux doublets” H. “Pliegue, dobladura” A. v. tolestura. Egin zuen] bere saskian tolestaturik arkitzen zen oial batean gurutz bat eta heri-behatzez oiala ukitu bezain laster […] erre zituen oial-tolest guziak. Mb IArg I 256. Beronika Santiak […] iru dobleko zapi garbi bat artu eban […] eta iru tolezetan bere arpegija estanpaurik […] itxi eutsan. Oe (ed. 1787) 158s. [Bere kaparen toles-artetan ume bat dakar. Camp Ezale 1897, 228a. Elurraren beldur ez da: guziek […] toles-biko yantzia bai bait dute. Ol Prov 31, 21 (Ker toles-biko jantziak daroez; Dv soineko bikhunak dituzte, Ur daude forrodun soñekoakin, BiblE baitaude ongi jantziak).

  2. (Añ, H, A), tolez (V ap. A; H (V, G)), toloz (V-m ap. A). “Au fig., duplicité” H. “(V-m?), doblez, insinceridad” A (que cita el ej. de toles baga de Uriarte; v. tolesgabe (II)). “Doblez de carácter, hipocresía” Ib. Etzuan tolesik, ezta ere gandurik biozpekoak, emakume erneari dagokionez, estaltzeko. TAg Uzt 54.

  Sinonimoak: iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [toles] : tolestura, izurdura, izur. Ant. ximur, ximurdura.
  [toles] : toleskeria, itzulinguru, faltsukeria, azaluskeria, itxurakeria

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [izurra] pliegue, plegamiento, doblez (2) iz. [faltsukeria] falsedad, doblez, fingimiento, hipocresía (3) izond. [faltsua] falso, -a, hipócrita
  fr (1) iz. [izurra] pli, doublure (2) iz. [faltsukeria] duplicité, fausseté, hypocrisie (3) izond. [faltsua] faux, fausse, hypocrite
  en (1) iz. [izurra] fold, pleat; wrinkle (2) iz. [faltsukeria] hypocrisy, duplicity (3) izond. hypocrite, dishonest, insincere
  port (1) iz. prega, dobra (2) iz. [faltsukeria] falsidade, hipocrisia, doblez, dobrez (3) izond. [faltsua]  falso, -a, hipócrita

  Erantzun ezazu zuzen eta tolesik gabe. (Hiztegi batua)

  

  toles (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:57 pm on 2018/02/15 Permalink | Reply
  Tags: T   

  tetelekeria 

  iz. Ipar. eta Naf. Ergelkeria, inozokeria. Tetelekeriak egin. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tetelekeria. Tontería. Aho-mihitan gogotik zerabilzkaten Turruten-Bordako premuak haurrean eginikako tetelekeria larrixko batzu. GaztAlm (ap. DRA, que no da más ref.). Nork zaitu sinhets-arazi, xutik joan ez ditakeen, lerratu gabe egon ez ditakeen, tetelekeria hori? GH 1955, 207. Heien tetelekerier kasu egin orde, karkailaka hasten nakote irriz sudurrerat. Herr 26-12-1957, 2. Hasiko gare gure harat hunat ez deusen kondatzen, doi bat emendatuz balentriak eta hein bat gurbilki gordez gure huts, tetelekeriak. Etcheb MGaric 204. Eta hemen haste pariatzaile, jokatzaile batzuen pergario, zimardika, aiherkundezko tetelekeriak! Etcheb GH 1973, 347.

  Sinonimoak: iz. Ipar./Naf.

      [ergelkeria]: ergelkeria, inozokeria, kaikukeria, kirtenkeria, lelotasun, sanokeria, tontakeria, tontotasun, tutulukeria, txatxukeria, txotxolotasun, zozokeria, zozotasun, menskeria Ipar., pellokeria Ipar., pernandokeria Ipar., lerdokeria Heg., gangarkeria Bizk., kokolokeria Bizk., lelokeria Bizk., tentelkeria Bizk., txotxolokeria Bizk., alukeria beh., inuzentekeria beh., memelokeria beh., ergeltasun g.e., mozolokeria Bizk. g.e., txotxakeria Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (GN/Ipar.) tontería, bobería, imbecilidad
  fr iz. (GN/Ipar.) sottise, idiotie
  en
  port

  Ehun bat urrats egiten dituzte tetelekeria kondan, alde bat haserretzea baino hobe delakoan…  [Anbroxio, Eneko Bidegain (Elkar, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  tetelekeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:27 pm on 2017/12/14 Permalink | Reply
  Tags: T   

  txolindu 

  iz. txolindu, txolin/txolindu, txolintzen 1 da/du ad. Pixka bat mozkortu. Ik. berdoztu. Hiru egunean edan eta edan egingo bazenute ere, ez zinatekete txolindu ere egingo. 2 da/du ad. Txolin bihurtu. Egun hauetan txolinduta dabil. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txolindu (V-ger-ple-m ap. A).

  “Ponerse alegrillo, aligerarse de cascos. Orren barrua ondo barru txikia da beintzat, titarakada bat ardao zuri edanezkero ortxe dago ori txolinduta, iñok isildu ezin dabela” A. Edan, gazteak, txolindu artean. Azc PB 92. Iru egun osotan ekiñalian edan eta edan baziñardube bere, etziñatekeze txolinddu be egingo. Otx 111.

  Sinonimoak: ad.
  [txolindu] : mozkortu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. [edariaren ondorioz] ponerse alegrillo, -a, achispar(se) (2) da ad. volverse frívola/casquivana/vanidosa
  fr da/du ad. (se) griser
  en da/du ad. to become tipsy/merry
  port vpr fig & fam alegrar-se, ficar calibrado(a)

  Patxaran gehiago edaten badut, txolindu egingo naiz. (Elhuyar Hiztegia)

  

  txolindu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:46 pm on 2017/11/05 Permalink | Reply
  Tags: T   

  tzarraka 

  iz. Zub. Zaparrada. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tzarraka (S ap. Lrq), txarraka (S (Foix) ap. Lh).

  “Averse” Lrq.

  Sinonimoak: iz. Zub.

      [zaparrada]: zaparrada, zapar g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. [euria] heavy shower, downpour
  fr iz. averse
  en iz. [euria] heavy shower, downpour
  port iz. aguaceiro, pé-d’água

  Hazita dator ibaia azken tzarrakekin.
  

  

  tzarraka (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:14 pm on 2017/09/22 Permalink | Reply
  Tags: T   

  tranpol 

  iz. Tranpa; tranpa-zuloa ixten duen ohol edo ate modukoa. Makurtu eta tranpolaren zirgiloari tira egin zion, eta tranpola altxatu eta zabaldu egin zen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tranpol. v. TRANPA-OHOL (s.v. 1 tranpa).

  TRANPA-OHOL (tranpol Vc, G-to ap. A). a) “Agujero del piso superior por donde, sin necesidad de bajar a la cuadra, se echa la comida al pesebre del ganado” A.

  b) “Tranpol (V-m), defensa del pesebre para que no caiga la comida” A.

  c) Tablero de una trampilla. Nikanor-ek, arako tranpa-ola jaso dau isil-isillik, eta zeozer ikusi ta erdi-susmau egin dau. Erkiag BatB 141.

  Sinonimoak: iz.
  [tranpol] : sabai-zulo, tranpa  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. trampilla, ventanilla, portezuela (referida a la que comunica con la cuadra o con el trastero)
  fr iz. trappe, petite porte
  en iz. hatch; trapdoor
  port iz. alçapão

  Makurtu eta tranpolaren zirgiloari tira egin zion, eta tranpola altxatu eta zabaldu egin zen. (Hiztegi Batua)

  

  tranpol

   
• 

  Maite 11:58 pm on 2017/09/20 Permalink | Reply
  Tags: T   

  trankart egin 

  ad. Bizk. g.er. Engainatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  TRANKART EGIN (A, que cita RS). Engañar. Trankart egiten deustak ta ulerretan deustat. RS 49. Iak, emak, erak ta zegiok trankart. “No le hagas falsía”. Ib. 272. Lukiari trankart <trançart> egiteko goxtu bearko. Ib. 437. Gabonzar gabean jandako marraskilloen masalak ingi-txatal zurijetan bilduten egon ei zan luzaro, mutikoei trankart egitiarren. Kk Ab I 63. Sozialisten barriketak langilleai iruzur eta trankart egiteko baño bestetarako eztirala-ta. Eguzk GizAuz 85.

  Sinonimoak: ad. Bizk. g.e.

      [engainatu]: atzipetu, burlatu, ederra sartu, engainatu, iruzur egin, iruzurtu, marro egin, sakatu, zilibokatu, ziria sartu, enganatu Ipar., droga egin Bizk., bairatu g.e., gezurtaratu g.e., zurikatu g.e., zimardikatu zah., tronpatu Ipar. beh., malmuzkatu Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es engañar
  fr duper, séduire
  en to deceive; to cheat; to trick
  port enganar

  Trankart egiten deustak ta ulerretan deustat. RS 49.  (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  trankart egin (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Save

  Save