txiko

iiz. Bizk. Moxala. Andrearen aurrean saltoka, txiko hezigabeko batzuk diruditela. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 txiko.

1. (V; Lar, Izt 21r, Dv (V), Zam Voc). Ref.: A; Etxba Eib . Potro. “Potro, caballo nuevo” Lar. “Caballito montés” Izt 21r. “Poulain” Dv. “Potro, caballito” A, que cita a fray Bartolomé. ” Txikua lezkotxe saltakarixa eta egon ezindakua, saltarín e inquieto como un potro” Etxba Eib. .Neskiaren, edo andriaren aurrian saltoka, txiko ezi bagako, edo baso asto batzuk dirurijeela. fB Olg 65. Gero beor, beoka, txiko, zaldiakaz, / mula, mando, mandako ta asto ostuakaz. AB AmaE 235. Au ikusirik belarrimotza, abiau zan bera be arrapaladan erbiaren atzian, “arrautzeak” barruan eukiriko txikua edo zaldikumia zalakuan. Kk Ab II 118.

2. “(V-m), voz con que se llama al burro pequeño” A.

3. (V-ple ap. A ; H (<ch-> G; + -kh-)). “À califourchon sur le dos. Txiko> artzea, prendre sur son dos à califourchon” H. “Horcajadas” A.

TXIKOAN. “Ume bat txikoan eroan, llevar un niño a horcajadas” A (s.v. txiko). v. txikoka. Maisuak zer edo zer esan eutsan leun-leun aitari eta bizkarrean (‘txikoan’) hartu eta eroan ninduan etxera. Baraia 105.

TXIKO-EME. Potra. “Behoka (emea) (BN-arb), xaldiko (ar) (G-azp, B), txiko zaldia / txiko emea (V-gip)” Gte Erd 17.

TXIKO-ZALDI (V-gip ap. Gte Erd 17). Potro (macho).

2 txiko. (AN-gip-5vill ap. Gte Erd 192 y 251). Juego, parte de una partida. ” Iru txikotara jokatuko dugu (AN-gip)” Gte Erd 192. ” Joko hau hiru partidetara jokatu dugu: […], iru txikotara (AN-gip-5vill)” Ib. 251.

Sinonimoak: iz. Bizk.

[moxala]: moxal, zaldiko (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es iz. (B) potro, caballo joven [macho o hembra]
fr (1) iz. poulain (2) adb. (txikoan eraman eta gisakoetan) à califourchon
en iz. foal
port iz. potro, -a, poldro, -a

Testuinguruan

Udalak gogora ekarri duenez, duela 30 urtera arte Arrasaten eta inguruan ehunka moxal edo txiko hazten ziren. Goienkaria, 2014-09-12, 608. zbk., 608. orr. (Euskal Testuen Corpusa)