Gaurko hitza

Tagged: A Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 12:40 pm on 2015/02/21 Permalink | Reply
  Tags: A   

  ama(-)hizkuntza 

  iz. Haurtzaroan ikasitako lehen hizkuntza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Hiztegi Batuan

  ama-hizkuntza edo ama hizkuntza

  Orotariko Euskal Hiztegian

  AMAREN HIZKUNTZA. Lengua materna. Ikastoletan eta ikastoletarik gora erabiltzen den euskara, ez daiteke izan, eta ez da, inoren ‘amaren hizkuntza’. MIH 218. Ez diote ez zure haurrari ez besterenei ikastolan ‘amaren hizkuntza’ irakasten, baizik eta mintzaera horretatik hurbilagoa edo urrutiagoa, baina bestelakoa. Ib. 218. Batasunak [...] galera berekin dakar: ez da, hasi berrian behintzat, inoren ‘amaren hizkuntza’ izango. Ib. 223.

  Sinonimoak: iz.
  [ama(-)hizkuntza] : amaren hizkuntza (OEH)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es lengua materna
  fr langue maternelle
  en mother tongue
  port língua materna

  Entzun:
  

  Gaur, otsailak 21,  Ama Hizkuntzaren Nazioarteko Eguna da. UNESCOk urtero antolatzen du egun hau, mundu mailan,  kultura aniztasuna eta eleaniztasuna sustatzeko asmoz. Bereziki hizkuntza gutxitu, indigena eta arriskuan daudenei erreparatu nahi zaie eta, horretarako, ekimen ezberdinak antolatzen dira. Aurten ekimena Internetera heldu da eta kanpaina bat ipini da abian: Tweet in your #MotherLanguage. [Ama Hizkuntzaren Nazioarteko Egunean, txiokatu #AmaHizkuntzan (#MotherLanguage), maitego.com]

   

  Reply Cancel reply

  Required fields are marked *

  Name *

  Email *

  Website

• 

  Maite 10:10 am on 2015/02/17 Permalink | Reply
  Tags: A   

  arbazta 

  iz. 1. (batez ere pl.) Abar xehea, bereziki zuhaitzetik erauziz gero. 2. (G) Lihoak izan ohi duen azala. 3. Gapirioa.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  arbazta (G-bet, AN-5vill; Lar, Dv (G arbazt < It Dial), H), arbasta (G-to-bet; Dv), arbaxta, abrasta (L-côte; Lander ap. DRA), arbuzta (Darric ap. DRA). Ref.: A (arbazta, arbasta, abrasta).

  Etim. Para arba(zta), garbasta, karbaza, etc., v. DCECH s.v. carba, DES s.v. kárva, Hubsch Sardische Studien (Bern, 1953), 19s.

  1. “Támaras, el despojo de la leña gruesa”, “hornija, arbaztak”, “rozo, la leña menuda, arbaztak” Lar.

  2. arbasta (V-ger, G-to). Ref.: A; Garate RIEV 1935, 348. “Vara, palo” A. “Palo para sujetar vid, arvejas, etc… (Durango)” Garate 5.ª Cont RIEV 1935, 348.

  3. (G-azp-goi ap. Iz IzG), arbasta (G-goi ap. A), arbezta (Lar, Hb ap. Lh). “Broza de lo cardado en el lino, arbezta” Lar.

  4. (V, G ap. A). “Cabrio, armazón del tejado” A.

  Sinonimoak: iz. (UZEI eta Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [adar xehea]: arba, ezpal, zotz, abar

  [lihoaren azala]: liho-azal

  [gapirioa]: haga, habe, arbazta, arbatza, kobla

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (batez ere pl.) broza, ramiza, chasca (2) (G) estopa (3) cabrio, contrapar
  fr (1) (de las plantas) feuilles fpl mortes, (madeja de arbustos) buissons, ramille, branchages (2) étoupe
  en (1) (Bot) dead leaves, brushwood, (2) (fibre) tow
  port (1) folhas secas (2) estopa

  Entzun:
  

  Argia eta berotasuna itzali zaizkio bere munduari, eta bere esku dagoena egin du soldaduak: sua piztu du basoko arbastekin, eta, bere baitara bildurik, liburu bat zabaldu du baso abandonatuko bakardade guztizkoan, eskuetan daukan liburuarena beste ardurarik gabe. [Mezua, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-02-17 )] (Berria.eus)

  

  arbazta (Geograph CC, N Chadwick)

   
• 

  Maite 7:54 am on 2015/02/13 Permalink | Reply
  Tags: A   

  adrendu 

  iz. Adrezia, trebetasuna.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  adrendu (B ap. Izeta BHizt2).

  1. “Habilidad manual. Gure neskatikoak badu yosteko adrendue” Izeta BHizt2. “Adrenduak eta abildade guziak eztute deus balio laneko gogorik ezpadu” Izeta (comunicación personal). “Estudioko eztuk balio baina laneko bauk adrendue” Ib. (id.). “Zurgingoan badu adrendue baño lanerako gogorik ez” Ib. (id.). v. adrezia.

  2. Determinación (?). “Artu ‘ut ori iteko adrendue” (B).

  Sinonimoak: iz. Naf.

  [trebetasuna]: abiltasun, ante, antze, arintasun, arte, artezia, azkartasun, laster, lastertasun, trebetasun, trebezia, abantzu Ipar., abilezia Ipar., agudotasun Ipar., eskuaire Ipar., jeinu Ipar., abiadura Heg., jas Bizk., iaiotasun Gip., enantzu Naf., abilidade beh., adoi jas., eskuantze g.e., adrezia Ipar. beh., trebantzia Ipar. g.e., agudezia Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (5000 Adorez, Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es maña, habilidad, destreza
  fr adresse, habilité, aptitude, savoir-faire
  en skill, dexterity, competence, ability
  port manha, habilidade, destreza

  Entzun:
  

  Adrendu eta trebetasun guztiek ez dute ezertarako  balio laneko gogorik ez baduzu.

  

  adrendu (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 7:50 am on 2015/02/09 Permalink | Reply
  Tags: A   

  arbindu 

  da/du ad. (B) 1. Estutu, larritu, urduritu. 2. Haserretu, hiratu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  arbindu (V-ple-arr-oroz; Lar Sup, Añ (V), H). Ref.: A; A Apend (arnasa). Apretar, apurar, agobiar. “Estrechar” Lar Sup ( RS 260). “Airarse” Añ. “Rétrécir” H. “1.º apurarse, inquietarse, [...]; 2.º estragarse [..]; 3.º airarse” A. “Arnasa arbinduta dator (V-ple)” A Apend. Cf. msOch 318: “Arbindu, añade armindu, inquietarse el ánimo”. v. armindu. Larrak larritzen, gitxiak arbintzen. “Lo demasiado congoja, lo poco estrecha”. RS 260.

  Sinonimoak: ad. Bizk.

  [urduritu]: arazotu, arduratu, axolatu, espatu, estutu, kezka eman, kezkatu, larritu, urduritu, arrangura izan Ipar., gogoetatu Ipar., grinatu Ipar., kexatu Ipar., artegatu Bizk., erreustu Zub., malmetitu g.e., ekurugaiztu Zub. jas., antsiatu Ipar. g.e., axolduritu Ipar. zah., hagorandu Ipar. zah., estu Heg. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Labayru Ikastegia eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. apurar(se), preocupar(se), afligir(se)
  fr s’inquiéter, s’inquiéter, être affligé(e)
  en worry; upset, bother
  port angustiar-se, afligir-se, preocupar-se

  Entzun:
  

  Agian azkarregi joan naiz, harridurak arbindu baitu bere aurpegiko lur erreantzean. [Urregilearen orduak, Pako Aristi (Erein, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  arbindu (FlickrCC, Francesco)

  @euskaljakintza Arbindu. Ez zaitez arbindu!!

  — Joxe Juan Ugalde (@joxe_juan) February 7, 2015

   
• 

  Inaki Agirre 7:37 am on 2015/01/21 Permalink | Reply
  Tags: A   

  azkenburu(ko) 

  iz. Postrea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [postrea] : azkenburu(ko); postre (Heg.); deserta (Ipar.) (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es postre [de las comidas]
  fr dessert ; entremets
  en (Heg.) dessert
  port sobremesa

  Entzun:
  
  

  Ez du jaten emakume horrek, txokolatea izan ezik, lehengo batean ere horixe jan baitzuen azkenburuko, txokolatea. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  azkenburu(ko) (FlickrCC, Yuichi Sakuraba)

   
• 

  Maite 11:22 am on 2015/01/18 Permalink | Reply
  Tags: A   

  argi(-)txinta 

  iz. 1. Alde edo leku garaia. 2. ERAIK. Azotea, zabaltza. Etxe guztian ibili ondoren gaindegira igo eta itsasoaren ikusmiran egon ginen. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [argi(-)txinta] : argi-izpi (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es rayo de luz; amanecer, aurora
  fr rayon de lumière; lever du jour, aurore
  en ray/beam of light; dawn, daybreak, sunrise, break of day
  port raio luminoso; amanhecer, alvorecer, aurora

  Entzun:
  

  ARGITXINTA PORTUAN

  

  argi(-)txinta (Wikimedia Commons)

  Egunsentiaren ilinti gorian
  artean ura itsasoarena ez denean
  badago orduak inauguratzen dituen eremu bat,
  pinu-orratzak oboe izateko ametsetan
  firurikatzen dituen kristalezko haizean.

  Ez da ezer entzuten
  dena geure baitan datzalako,
  ez da ezer ikusten
  guregan ikusten ez dugunik existitzen ez delako.

  Hala ere urdinaren apar ilunak
  errezelak irekiko ditu
  argiari amodioa eskainiz bezala
  mendeetan harkaitzen bolumenak
  gorpuztu dituen kresalaren erresuman.

  Ez da ezer ikusten
  dena geure baitan datzalako,
  ez da ezer entzuten
  guregan ez dagoen kanturik existitzen ez delako.

  Urratuko dute zeru saretu bat
  itsasontzien damorria kantatzen duten tutuek,
  eta bakardadea zer den esango digute:
  suak itzaltzea lortu ez zuen uhinen lantua,
  gure baitako isiltasun erraldoia oboe-soinuz
  eta amodioaren argirudiz betetzera datorrena.

  [Argitxinta portuan, Pako Aristi (Urari ostutako poemak, 2014)] (Susa Poesia)

   
• 

  Maite 12:16 pm on 2015/01/15 Permalink | Reply
  Tags: A   

  aieka 

  iz. 1. Gauza edo puntu bati buruz, haren ingurua; hura inguratzen duen bitartetik nolabait bereizten den zatia.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘alde’)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aieka (G-bet, AN-gip). Ref.: A Apend; Garbiz Lezo 152; BU Arano; Gte Erd 29, 124 y 225. Etim. De este término, de difusión tan limitada, se ha escrito, sin aducir razones, que es de origen gascón.

  Lado, costado. “Aieka artara joain al gara? Aieka ontakoak, los de este partido, dirección” A Apend. “Costado del cuerpo” BU Arano. “Pilota pareta(re)n beste aiekara bota du (AN-gip)” Gte Erd 29. “Aieka batera edo bestera (AN-gip), modu batera edo bestera (AN-gip)” Ib. 124. “Erreka(re)n beste aiekan (AN-gip)” Ib. 225. “Aurpegi bi aieketan musu bana eman zion (AN-gip)” Ib. 225. “Gure aiekatik [por parte nuestra, no de mi marido] Bordatxotik omen datoz” (AN-gip). Empleado por Zt con el significado de “página” (comunicación personal). (…)

  Sinonimoak: iz.

  [aldea]: alde, alderdi, aurpegi, eretz Zub., eretze Zub., gaindi Zub., banda g.e., eskualde Ipar. g.e., bando Heg. zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es lado, costado
  fr côté, flanc
  en side
  port lado, costado

  Entzun:
  

  Eta, horretaz gain, Harry Blountek, trenaren ezker aldean eserita, ezkerreko aieka horri baizik begiratu ez eta lurralde gora-beheratsua ikusi zuen, zelai zabalez osatutako eskuineko aiekari begiratzeko lana hartu gabe, eta beste ohartxo hau gehitu zuen koadernoan ziurtasun britainiarrez. [Mikel Strogoff, Jules Verne / Karlos Zabala (Ibaizabal, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Beste aieka batzuetako jendea hasi zen iristen, errepika etengabeak erakarrita. [Pedro Páramo, Juan Rulfo / Juan Garzia (Ibaizabal, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  aieka (Gaurko hitza, CC)