Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 9:38 pm on 2022/09/13 Permalink | Reply
    Tags:   

    barra-barra 

    adb. Ugari, ugaritasunez. Dirua, barra-barra. Gurasoek ere erdaraz barra-barra. Barra-barra dabiltzan bizpahiru hitz. Aurpegitik behera odola zerion barra-barra. Ote erreari kea bezala, gezurra barra-barra zeriola. Euskara errazean idatzirik dagoelako barra-barra saltzen omen da. Edan ere, barra-barra egiten zuen. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    barra-barra.

    1. (G-azp, AN, BN-baig), parra-parra (V, G, AN-5vill, L), farra-farra (V). Ref.: A (parra ; farra-farra); A EY III 266; Satr VocP; Etxba Eib (farra-farra); Asp Leiz; Elexp Berg; ZestErret .
    (Repetición expresiva empleada con una idea de abundancia en contextos diversos). “Parra, […] onomatopeya que designa la profusión en el derrame de granos, gasto de dinero…Parra-parra darabille dirua” A. “Farra-farra, profusamente” Ib. “Farra farra darabill dirua, ez dakigu noiz arte” Etxba Eib. “Tiene sentido abundancial. Elurra barra barra” Satr VocP. “Mucho […]. Izena aurretik izan ohi du, eta mugatu singularrean” Elexp Berg. “Dirua barra-barra irabazi dabe taberniakin” Ib. “Len, asteguntean be jentia barra-barra ibiltze zan gabian” Ib. “Horrek dirua barra-barra gastatzeu” ZestErret. v. bar-bar (2). Arpegitik bera odola zerion parra-parra. Ag AL 86. Antiguara igoniko gizadiak menditik bera jatsi <-tz-> ziranerako, baeietozen txalopak, parra parra, patxada onean. Ag Kr 85. Beti buruko illeak jasotzeko astirik artu ezinda, alderdi guztietan Malentxoren sarrerako albistea parra parra zabaltzen. Ag G 316. Eztek makala –esan oi zuan amonak– orrelako liburu andia parra-parra irakurtzeko. Ib. 58. Zutik joango liraken gezurrak parra-parra esaten zizkigun. A Ardi 24. Ota erreari kea bezela, gezurra parra-parra zeriola. Ib. 94. “Altzaixu ankea gora, ia txixik egiten dozun”. Parra-parra, ederto egin be. Kk Ab I 22. Euzkeldun utzak ixan ta erdera osta-osta barrabaskeri galantak jaurtiaz ikasi orduko, parra-parra darabiltenak. Euzk 1930, 371. Uzta ugaria denean; oliondoeri barra barra olio oria daritenean. Or Mi 29. Ames dagit nautela / tximirritek eortzi / abaraska baten, / ta illobia, lasaki / ta ixilka, ari naizela / parra-parra yaten. Ldi BB 12. Ta egingo nuke, barrupe artatik, amar, ogei, berrogei-ta-amar idazti atera baietz parra-parra, nork artua izan-ezkero. Ldi IL 76. Dirua parra parra irabaziaz. Eguzk GizAuz 61. Edan zagun barra-barra. (AN-ulz). A EY III 90. Eliza-betean errezo-marmarra / Eliz-jirabiran, nekez, barra-barra / zenbait gurutzadun. SMitx Aranz 140. Pernando Amezketarra-ren ipui liburua euskera errezian idatzirik dagolako parra-parra saltzen omen da. Etxde AlosT 10. Gizonak parra-parra bota zittun bere bertso eztentsuak. Ib. 79. Piñuagatik esan da parra-parra maizterraren azkena dakarrela. Munita 105. Eta gau aizetsu zanez, sua parra-parra zabaldu zen etxean. Etxde JJ 213s. Aspaldi baten ospatsua ta entzutsua zan gaztañedi ederrak badirau iraun oindiño Elutzetan, gaztañondoak parra-parra igartu ta galdu diran arren. Erkiag Arran 120. Txiparra bota ta keia zeru-alderantz parra-parra ta lodi jaurtiaz. Ib. 83. Dirua parra-parra bildu zuten. Anab Poli 112. Urteak eta urteak dira iturriei ura barra-barra dariela, ta ola ere zenbat garbitzen ez diranak? EgutAr 19-5-1959 (ap. DRA). Azken alderantz, dirua bere ibilli zan parra-parra, beartsuen gogo bako gogoa erosteko. Erkiag BatB 102. Liburuetan parra-parra ereinda daurkizkigun iduri bizi ta eragilleak. Onaind in Gazt MusIx 145. Edan be parra-parra egiten eban. Gerrika 207. Bereala jendea barra-barra kamioa betean. Albeniz 146. Besterik ez balitz ere, gogait eragiten didatelako orain erdaraz barra-barra, ahoz aho eta lumaz luma, dabiltzan zorioneko “estructura” horiek. MIH 194. Gaurko erdaren iturri garbitik barra-barra biltzen hasi garenak. MEIG II 127. v. tbn. Parra-parra: Olea 163. FEtxeb 152. Ganbela ongi garbitu bear da ta agotza barra-barra edo pixkaka zabaldu ta su eman bear zaio. “Esparcir poco a poco” (AN-larr). A EY I 29 (cf. barreiatu).

    2. “Esta locución es también usada para indicar ‘con franqueza, sin ceremonias’. Parra-parra nator (Vc,…), vengo con toda franqueza” A (s.v. parra).

    3. (Sust.) Ekaitz egunetako itsasoak alakoxe joan-etorri latz, indartsu, mutiriak sortu oi ditu, ugin, baga ta barra-barrak astindu ta arrotuaz. Erkiag Arran 171 (Interpr?).

    Sinonimoak: adond. beh.

    [ugaritasunez]: ausarki, ausarkian, bar-bar, bolo-bolo, erruz, franko, gizenki, gogotik, jori, lodi, naro, naroki, naroro, oparo, plei-plei, ugari, frankoki Ipar., goriki Ipar., ihaurri Ipar., nasaiki Ipar., tole Ipar., eurrez Bizk., bizkorki Naf., abasto beh., ertohil g.e., joriki g.e., ugariki g.e., ugariro g.e., abondo zah., aseki zah.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. en abundancia, abundantemente; copiosamente
    fr adb. abondamment, à profusion, copieusement
    en adb. in abundance, abundant; plenty (of sth); a lot of, lots of
    port adb. abundantemente; copiosamente

    Testuinguruan

    Edan ere, barra-barra egiten zuen. (Hiztegi Batua)

     

  • Maite 9:47 pm on 2022/09/12 Permalink | Reply
    Tags:   

    txatxar 

    adj. Bizk. Hutsala, ezdeusa. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    txatxar.

    1. (V, G-azp; Dv ( V), H (V, tras xatarra), Zam Voc). Ref.: A; Iz ArOñ; Elexp Berg. Insignificante, simple, de poco valor, de mala calidad. “Baladí, insignificante” A. “Diminuto, pequeño. Meloi txatxar bateaittik ogei duro kobrau jostan” Elexp Berg. “Salda txatxarra beti bero” (G-azp). v. 1 tatar, 1 txatar. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX, y en Iraizoz y Ugarte.

    (Aplicado a personas). “Diminuto, pequeño. Txatxarra dago dittuan urtietarako, está pequeño para los años que tiene” Etxba Eib. . Euron txatxarrak eta kirtentzarrak! “Menguados y miserables!”. Arriaga Lekob 30. Etxera ixil-ixillik, eta laster juan be gero, aizto ori emen itzita, katu txatxar ori! Kk Ab I 39. Ardoz bete ezkero / ezta ez txatxarrik, / ez bera bildurtzeko / zenso eta zorrik. JanEd II 20. Onen txiki ta enaz geiago, / ez, eskolara bigurtuko. […] Ene amatxu il dalako. / Onen txatxar ta geratzen naz […]. Ez eskolarik, ez amarik be. Enb 165. A, dollor, txatxar ori! ‘¡Ah, maligno villano!’. Otx 55. Gixon txatxarra ta itxusija. ‘Villano y feo’. Ib. 74. Nik, besteen mendean nagon gizon txatxar onek. Ir YKBiz 146. Euren egitekoetan sakela ta askea baño beste ziorik erakutsi eztabenak, gizonik txatxarrenak izan dira. Gizona dan gizonarentzat askea baño gauza […] goragokorik ba dagoala-ta. Eguzk GizAuz 49. Araoztarrak beltxak ei zian ta txatxarrak. (V-gip). Gand Eusk 1956, 229. Gizasemeak eskua gogorrago dauka, Egille altsuak baiño. Eta izaki txatxarren setakeria […]. Erkiag BatB 201s.
    I eskegi, txakur txatxar, i eskegi! Emagaldukume […] lotsabako ori! Larrak EG 1959 (3-6), 178.

    2. Malo, perverso. Begira bada zelan ekijan projimuaren injurijaak parkatu ta okasinoe txatxarrei alde egiten. JJMg BasEsc 179. Egin deutsu kalte edo egikera txatxarren bat. Astar II 25.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [txatxar 1] : hutsal, kaskar, ezdeus

    [txatxar 2] : kakanarru, nano, ñoñorro. Ant. hazi, koskor.

    [txatxar 3] : eskas, ziztrin. Ant. prestu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. (B) despreciable, desdeñable, menospreciable; de poco valor, insignificante, escaso, -a, trivial
    fr izond. petit, -e ; insignifiant, -e
    en izond. negligible, insignificant, worthless, trifling
    port izond. desprezível

    Testuinguruan

    Gorde zuretzat berba txatxar horiek!

     

  • Maite 9:46 pm on 2022/09/11 Permalink | Reply
    Tags:   

    freskura 

    iz. Freskotasuna. Goizeko freskuran. Lanean pausua, beroan freskura. Freskuran zegoen uretan. Ipini zuen freskuran bere gelako leihoan txerri solomoa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    freskura.

    1. (V-gip, S; SP (sin trad.), Lar, Arch VocGr , Dv, H), frexkura, preskura, prexkura. Ref.: Lrq; Elexp Berg. Frescura, frescor. “Fraîcheur, le frais” H. “Frescura. Gaur goizian freskura edarra zeuan” Elexp Berg. v. freskadura, freskotasun. Trabailluan pausua, beroan freskura, nigarrean konsolamendua. Ax 502 (V 324). Urak berak, zenbat ere freskoa baita, […] ezin luzeki begira dezake bere freskura. SP Phil 258 (He 260 freskura). Zezeilgo erurra / ezan eldu Ermura. / Eguno inok enzun eztau / onelango freskurea. BBizk 31. Lurreko surik izigarrienak ezpaitire freskurarik baizen ifernukoaren aldean. Dh 164. Baratzara jetxiko ziran prexkura artzera. Lab EEguna 73s. Udan berua botatzen digu, / neguan berriz freskura. Yanzi 56. Hire freskura elurtsu hau… Mde HaurB 52. Ez baitziren bat ala bertzea goizeko freskuraz bakarrik haziak, zer-nahitakoak han athera zituzten elgarri… Larz GH 1959, 84. Emen beti prexkura / naiz kanpoan bero. Olea 186. Etxeko atarian jarri zioten maia frexkuragatik. Berron Kijote 48. Egunez bero eta gauez freskura ederra. Albeniz 83. v. tbn. Hb Esk 38.

    2. (V-gip ap. Elexp Berg ). Frescura, desfachatez, desvergüenza. “Ordubatak eta bazkaixa gertatzen hasteke. Hik daukak hik freskuria” Elexp Berg. Arrotz hunen zer freskura! […] / Hauzoko xoria zaiku beraz yinen / eta gurea du yanen! Gy 311.

    FRESKURAN. Al fresco. “Freskuran egotea, prendre le frais. Freskuran ezartzea, mettre au frais” Dv. Ikhusi zuen emazteki eder bat freskuran zatzana urean. Lg I 304. Ipiñi zuan preskuran bere gelako leioan txerri-solomoa. Zab Gabon 76. Fenelon Kanbraieko Artxaphezpiku handia freskuran zabilan bere iloba gazte batekin. Lap 58 (V 30). Gau baten, apalduta gero, ate-onduan preskuran. Kk Ab I 103. Preskuran gustora ibiltzen ziran [beiak] . AZink 34.

    (Precedido de gen. o suf. -ko) Arratseko freskuran. Lg II 196s. Axeri hau, beraz, goizeko freskuran / zagon bazteretxe baten inguruan. Gy 128. Argi-senti xarmanta, / intzaren preskuran. Gand Elorri 207.
    Arratseko ihintzen / freskura politean nintzen desgorpuztu. Arti MaldanB 200.

    Sinonimoak: iz.

    [freskotasuna]: freskotasun, freskadura Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

    es iz. frescor, frescura

    fr iz. fraîcheur

    en iz. freshness; coolness

    port iz. frescor; coolness

    Freskuran zegoen uretan. (Hiztegi batua)

     

  • Maite 10:44 pm on 2022/09/08 Permalink | Reply
    Tags:   

    landur 

    iz. g.er. Langarra.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    landur. (V-ger ap. A ), landura (V-ger ap. A ). “Llovizna. Euri landurra, la lluvia menudísima. Euria landurea danean logura izaten gara (V-ger)” A. Ez euri kizia edo zaramea edo ziriña edo landurra, truizu edo erauntsi edo zaparrada ederra baiño. A Ezale 1899, 88a. Euri-landurrak, txalupa danak, / oso estaldu ebazan. Echta Jos 102 (v. tbn. 80). Andik sartu zan biotz aretan / eriotzaren landura. NEtx LBB 291.

    Sinonimoak: iz.

    [landur]: ik. lanbro, langar (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (ikus lanbro, langar) llovizna
    fr iz. bruine, pluie fine
    en iz. drizzle
    port iz. chuvisco

    Testuinguruan

    Lanparra ari zuen ostera ere, landur xehe, geldo, aspertua. [Zamaontzia, Iñigo Aranbarri, Susa, 2011]

     

  • Maite 11:19 pm on 2022/09/05 Permalink | Reply
    Tags:   

    mokofier, moko-fier 

    adj. Ipar. Harroa, burgoia. Ik. mokoharro. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    MOKO-FIER. Soberbio, arrogante. Oilanda gazte moko fier bat. (In Etcham 34). Moko fier bat bethi bai, bere familiaren ohoreaz ezinago hartua. Lf ELit 318.

    Sinonimoak: izond. Ipar.

    [mokoharroa]: mokoharro Gip., moko-fier Ipar., moko-harro Gip. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. (Ipar.) soberbio, -a, arrogante
    fr izond. orgueilleux, -euse ; vaniteux, -euse, prétentieux, -euse ; arrogant, -e
    en izond. proud, arrogant
    port izond. soberbo(a), arrogante

    Testuinguruan

    Mokofier hutsa zara! #gaurkohitza

     

  • Maite 11:37 pm on 2022/09/02 Permalink | Reply
    Tags:   

    moko-mokoan 

    adb. Mihi puntan, esateko puntuan. Zuri esateko moko-mokoan nuen. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    MOKO-MOKOAN.
    a) En la misma punta. Arbola landatzerakoan, kapeta moztu izan zaio eta muthur hartan egiten da bethi usteldura zerbait; beraz, moko-mokoan uzten balitz adar luzagarria, zurak begira lezake dainu bat. Dv Lab 351s.
    b) En la punta de la lengua. Cf. H: “Mihiaren moko-mokoan nuen, j’allais le dire, je l’avais tout au bout de la langue” H. Zuri esateko mokomokoan neukan. JAIraz Joañixio 16.
    c) “(G, L, B, BN), a punto de evacuar o huevos o excrementos” A.

    Sinonimoak

    [moko-mokoan]: punta-puntan (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) en la misma punta, en la punta (2) a punto de

    Testuinguruan

    Zuri esateko moko-mokoan nuen. (Hiztegi Batua)

     

  • Maite 9:59 pm on 2022/09/01 Permalink | Reply
    Tags:   

    aldabera 

    adj. g.er. Aldakorra. Jauna, gure hobenak barka itzazu, arren, eta bihotz aldabera hauek zuzendu itzazu. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    aldabera. Cambiante, voluble. v. aldakor. Zuk dakizu nere biotz aldaberaren berri. Or Poem 546. Uki eziña ukibera baiñon obea, duda gabe; eta aldabera ez dana, aldakor dana baiñon obe. Or Aitork 153. Jauna, gure obenak barka egizuz, arren, eta biotz aldabera oneik zuzendu egizuz. EgutAr 9-2-1957 (ap. DRA ). Ba-zatoz…, ta ba-zoaz, / ikuspen bat legez, / nire min eta pozak / sarriago dagien / aldabera bidez. ‘Por el inconstante sendero’. Gand Elorri 36. Gizon aul, kaxkar eta aldabera. Zait Plat 9. Orrela biurtzen da ilkorra ez-ilkor, ilkorra atergabe aldabera baita. Ib. 154.

    (Uso sust.) Bere aldabera oso galgatzen du Zuri so egoite txit atsegiñez. “Mutabilitatem suam”. Or Aitork 346.

    Sinonimoak: izond. g.e.

    [aldakorra]: aldakor, mudakor Ipar., birakor zah., sanjakor Ipar. beh., kanbiakor Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. cambiante, voluble; versátil
    fr izond. instable, changeant, -e
    en izond. changeable, moody
    port izond. mutável, instável; versátil

    Testuinguruan

    Jauna, gure hobenak barka itzazu, arren, eta bihotz aldabera hauek zuzendu itzazu. (Hiztegi Batua)

     

← Older posts

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel