ad. du Hitzak eragozpenez edo zailtasunez ahoskatu. (Harluxet hiztegi entzikopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian
Sinonimoak: iz.
[zizakatu] : (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es du ad. balbucir
fr
en
port
-Ez egin negarrik, jauna – zizakatu zuen – Eraztunen Jauna III, J.R.R. Tolkien / Agustin Otsoa (Txalaparta, 2004) (Ereduzko Prosa Gaur)
zizakatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)
iz. Zerbait egiteko burutapena.
Orotariko Euskal Hiztegian
Sinonimoak: iz.
[zizini] : asmo, xede, uste; intentzio; deseinu
Beste hizkuntza batzuetan (Labayru eta Word Reference hiztegiak):
es iz. intención
fr iz. projet, intention, prétention
en iz. intention; aim, purpose
port iz. intenção, propósito
Zizini txarrak dakartzate hodei horiek. (Orotariko Euskal Hiztegia, mold.)
zizini (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)
iz. Zarraparra, istilua, iskanbila. Sakristau zaharrak esan zuen zirriparra handiak ibili zituztela Frai Jose zaharrak eta mutikoak. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
zirri-parra (V, G), zirri-parre (V-gip). Ref.: A; Etxba Eib (zirri-parre); Elexp Berg.
I (Sust.).
1. Alboroto, enredo. “Alboroto, ruido confuso” A. “Tumulto, confusión, enredo. Ondoren izan zan zirri-parriak aukeratuta, al izan eban iges eittia” Etxba Eib. Sakristau zarrak esan zuan zirriparra andiak ibili zituztela Prai Jose zarrak eta ijito txikiak. Urruz Urz 107. Zeu ixan ete-zara, gero zirriparra onen asmatzallia? Otx 29. Ganorabako talde aren zirriparra ta joan-etorriak ikusita. Erkiag Arran 44.
2. Chirrido. Sisal sokari atera eraziz / sekulako zirriparrak, / bi orduko tirek aultzen zituan / aserako irriparrak. Insausti 114.
II (Adv.).
1. (V, G ap. A). “(Trabajar) a salga lo que saliere” A.
2. “(V, G), muy a la ligera, en un dos por tres” A.
Sinonimoak: iz. g.e.
[iskanbila]: ahakar, anabasa, birrinbili-barranbala, demanda, errieta, errietaldi, etiketa g.e. , gorabehera, iskanbila, istilu, kimera, lipizta, liskar, liskarraldi, mokoka, mokokaldi, tirabira, tirabirako, zalaparta, zaparrasta, aharra Ipar., eskatima Ipar., karmañola Ipar., kasaila Ipar., tarrapata Ipar., xaribari Ipar., astrapala Bizk., baraila Bizk., droga Bizk., lazka Bizk., ardaila Gip., matxetin Gip., sesio G-N, kalapita Ipar./Naf., bilaxka Zub., armonia beh., desditxa beh., matrikula beh., atarrapuzka g.e., ausiabartza g.e., liskarreria g.e., ahaka zah., ateleka zah., matraka Bizk. beh., okasio Gip. beh., haparka Ipar. g.e., despita Gip. g.e., biahore Ipar. zah., debadio Ipar. zah., disputa Ipar. zah., atralaka Bizk. zah., bilaka Zub. zah., arroitu Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. alboroto, tumulto, enredo
fr iz. tapage, vacarme
en iz. racket, din
port iz. alvoroço, alvoroto
Unean-unean zirriparra gizentzen ari da, eta, klaseko lagun batzuk ni nagoen aldera datozela ikusirik, burua makurtzen dut. [Zorion perfektua, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)
zirriparra (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
ad. zalagardatu, zalagarda, zalagardatzen|| (du) desitxuratu. (Egungo Euskararen Hiztegia)
Orotariko Euskal Hiztegian
zalagardatu (G, B; Izt 98r, Hb ap. Lh), zalardatu (AN-larr). Ref.: A; Asp Leiz2 (zalardatu); Izeta BHizt2.
1. Estropear. “Principiar, hacer bien una cosa y dejar muy mal o en peor estado” Izt 98r. “Echar a perder un trabajo” A. “Hacer un mal trabajo. Artayorrara yoan da alor guzie zalardatu due!” Asp Leiz2. “Azkenean dena zalagardatu dugu” Izeta BHizt2. Gisa onetako naspilla moldakaitzakin zalagardatu nai izan zituen zenbaitek orduraño bear bezala apainduak zeuden bide zuzen egokiak. Izt C 419.
(Part. en función de adj.). Tortika pilla bat ain zalagardatua, naspillatua eta galkitatua [dirudi izkribu ark]. Izt D 48. Darauskiola marmariza bat ain zalagardatua eta arrotza euskaldunentzat nola izango litzakean txinoen itzkuntza. Ib. 36.
2. “(AN-5vill), engañar” A. (H), zalagartu. (Part. en función de adj.). Engañoso, traicionero. Bañan etzitzaiozkan asko baliatu bere asmakari zalagartuak. Izt C 407 (Harriet copia zalagardatuak).
3. Revolucionar, trastornar, perturbar. Portugalko eta Andaluziako itsasaldeak zalagardatuak zeuzkan korsuan zebillen ingeles urugullusu batek, zeñak zerabiltzkien bi ontzi [...], eta oekin ikaratzen zituen alde artan zebiltzen ugarotar guztiak. Izt C 431 (Harriet traduce “épiait tenant en observation”). Kantauriako eta Galiziako itsasaldeak zalagardatuaz zebillen Franzes eskuadra. Ib. 441.
4. zalardatu (AN-larr). “Desordenar, hacer un revoltijo de cosas” Asp Leiz2.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es du ad. (1) engañar, burlar, trampear (2) estropear
fr du ad. (1) duper, séduire (2) casser, abîmer
en du ad. (1) to deceive; to cheat; to trick (2) ruin, break, destroy
port du ad. (1) enganar, ludibriar, burlar (2) estragar
Azkenean dena zalagardatu dugu. Izeta BHizt2. (Orotariko Euskal Hiztegian)
zalagardatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. 1 iz. Hots arina. Ik. marmar. Ur xirripak egiten duen zurrumurrua. Berba zurrumurrua entzun zuen. Gizonezkoen zurrumurrua eta noizean behingo eztulen bat. 2 iz. Ahoz aho dabilen berria, zehaztu eta egiaztatu gabea. Zurrumurrua zabaldu. Zurrumurru zital bat barreiatu da bazter guztietan. Beste adiskideren bat ba ote zuen zurrumurrua bazebilen mingain-luze batzuen artean. Zurrumurru hori egia izan zitekeen. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
Sinonimoak: zurrumurru iz.
[marmarioa]: firfira, marmar, marmariza, murmur, txutxu-mutxu, xuxurla, erasia Ipar., gurgur Ipar., marmara Ipar., murmurika Ipar., alamen Bizk., marmario Gip., surmur Gip., murmuzika Zub., murmurio g.e., murmurazio zah.
[berri egiaztatu gabea]: erausi, esamesa, zeresan, amen-omen Ipar., elepide Ipar., errankizun Ipar., erran-merran Ipar./Naf., ipuinberri g.e., iruzkin g.e., zizka-mizka g.e., eleberri zah.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. murmullo, rumor (2) iz. rumor, murmuración, chisme, comidilla
fr (1) iz. [hots xumea] rumeur, murmure, chuchotement (2) iz. [esamesa] cancan, ragot, fable
en iz. rumour (Br); rumor (Am)
port (1) iz. murmúrio, sussurro (2) iz. rumor
Beste adiskideren bat ba ote zuen zurrumurrua bazebilen mingain-luze batzuen artean. (Hiztegi Batua)
zurrumurru (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. 1 adj. Zarpatsua, jantzi zahar eta urratuak erabiltzen dituena. Eskale zirtzil bat. Emazteki zirtzila eta emazteki garbia. 2 adj. Jantziez mintzatuz, zahar eta urratua. Soineko zirtzila. 3 iz. Piltzarra, jantzi zahar eta urratua. 4 adj. Balio gutxikoa, huskeriatzat jotzen dena. Ik. ziztrin; hutsal. Izaki zirtzil ezerez bat. Abereetan zirtzilena, lurrean herrestan nekez dabilena. Laguna behar duzue, zuhaitz zirtzil bat gurdira jasotzeko. Lurreko atsegin zirtzilak. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. andrajo, harapo, pingajo (2) izond. andrajoso, -a, harapiento, -a (3) izond. insignificante, vano, -a, de poco valor o importancia
fr (1) iz. loque, haillon, guenille (2) izond. guenilleux, -euse ; débraillé, -e (3) izond. insignifiant, -e
en (1) iz. [piltzarra] rag, tatter (2) izond. [zarpaila] ragged, tattered; shabby (3) izond. [hutsala] insignificant
port (1) iz. andrajo, trapo, farrapo (2) (informal) esfarrapado, rasgado (3) izond. insignificante
Izaki zirtzil ezerez bat. (Hiztegi batua)
zirtzil (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz.Txerrikeria. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
zerrikeria (L, BN, S ap. Lh; H).
Acción o palabra grosera; acción injusta, malvada. “Action, parole d’une grossièreté dégoûtant” H. “Cochonnerie, saleté, vilenie” Lh. “Cochinada” A Morf 68. “Urdekeria edo zerrikeria frantsesez ez da ‘cochonaille’ bainan bai ‘cochonnerie’, ez baitu berdin balio: hunek erran nahi du zikinkeria” GAlm 1958, 61. Mai batean emakume eder bat zegoan iru gizonekin bere senarrarentzat iñon diran zerrikeriak esaten. Anab Poli 56. –Ez zakiat, hemen, zerrikeria ez othe den nausitua. [...] Zer zerrikeriaz duk errenkura? –Hamabortz egun hautan kanperoa ez ageri-eta, nun dagon ez othe zen hor jikutria zerbait. Larz Iru 70. Auskalo zenbat galdera eta zerrikeri esan zizkidaten. AZink 81. [Heidegger] filosofo sonatua izan ez balitz, zerrikeria galanta egin zuela esango lukete. MIH 375. En DFrec hay 3 ejs.
Porquería. Gizarteari begiratzen diot, eta zerrikeria hau sortu zuenean Jainkoa zertan pentsatzen ote zegoen etortzen zait burura. PPer Harrip 72.
Sinonimoak: iz.
[zerrikeria] : txerrikeria (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. [ekintza] (lgart.) h. txerrikeria marranería, marranada, cochinada, guarrada (2) iz. [zikinkeria] (lgart.) h. txerrikeria porquería, suciedad (3) iz. [jokabidea] (lgart.) h. txerrikeria cerdada, canallada, jugada sucia, faena
fr iz. (lgart.) h. txerrikeria vilenie, fourberie, cochonnerie, saleté
en dirty trick, rotten trick; (informal) low blow
port sujeira, nojeira, canalhice, canalhada
Zertan ote zegoen pentsatzen zerrikeria hori egin zuenean?
zerrikeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
