Gaurko hitza

Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:34 pm on 2015/01/22 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zarpail 

  1. izond. Era zakarrez, lan gutxiz eta leundu gabe egina dagoena. Artzainek, beraiek eginiko pitxer zarpaila zeukaten. 2. izond. Gaizki edo baldreski jantzita, arropa zikin eta apurtuez ibili ohi dena. 3. iz. Zatar edo oihal-zati hondatua. Han zihoan mutil gazte lerdena, adabakiz eta zarpailaz betea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [ehun-zati edo zatar hondatua]: zarpa, perreka Ipar., pilda Ipar., piltzar Ipar., piztin g.e., trakets g.e., zirtzil g.e., altsi zah.

  zarpail izond.

  [zarpaila]: zurtzuil BN-Z, trauskil Bizk. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. basto, -a, ordinario, -a, rústico, -a; zafio, -a, grosero, -a (2) izond. andrajoso, -a, harapiento, -a (3) iz. harapo, andrajo
  fr (1) izond. ordinaire, grossier, -ère (2) izond. déguenillé, -e ; loqueteux, -euse (3) iz. haillon, guenille
  en (1) izond. [pertsona] rude, coarse, rough (2) izond. [arropa] ragged, tattered
  port (1) grosseiro(a), grosseiro(a) (2) adj andrajoso(a), esfarrapado(a), maltrapilho(a) (3) farrapo,

  Entzun:
  

  Nahita dira zarpail baldarrak, apropos manipulatzen dute justizia, kontzientzia osoz egiten diote iseka ordenamendu juridikoari. [Kromoak, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-01-22)] (Berria.eus)

  

  zarpail (FlickrCC, John Hamilton Mortimerren Erichtho)

   

  Reply Cancel reply

  Required fields are marked *

  Name *

  Email *

  Website

• 

  Maite 8:50 am on 2014/12/14 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zirritu 

  iz. 1. Guztiz hurbil dauden bi gauzaren edo gauza baten bi zatiren artean gertatzen den irekidura luze eta estua. Atearen zirritutik ikusiko dugu nor den. 2. Galtzek aurrealdean botoiez zein kremaileraz ixteko duten irekidura. 3. (hed.) Sarbide edo iraganbide estua; zerbaiten edo norbaiten alderdi ahula, heldu, eraso edo kritikatzeko uzten duen aukera edo alderdia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [zirrikitua]: zirrikitu, zirriztu, intzirrikatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) rendija, ranura, resquicio; grieta, fisura (2) bragueta (3) leal, fiel
  fr (1) fente, crevasse, rainure, fissure (2) braguette
  en (1) [irekidura] crack, cranny, slot (2) [galtzena] fly
  port (1) fresta, fenda (2) braguilha, zíper da calça

  Entzun:
  

  Ataritik beste gela batera igaro zen, hura ere iluna, ate azpiko zirritu zabaletik sartzen zen argiak ozta-ozta argitua. [Arima hilak, Nikolai Gogol / Jose Morales (Ibaizabal, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Baina minak ezin du haraino lasai sartu, ez gaitz zorrotzak han iraun, dena lokatu gabe, biziarentzat tokia falta izateraino eta arimaren zatiak gorputzaren zirritu guztietatik eskapatzeraino. [Gauzen izaeraz, Lukrezio / Xabier Amuriza (Klasikoak, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zirritu (Argazkia: Ander Morea, Karobi photography )

   
• 

  Maite 7:45 am on 2014/12/05 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zeia 

  iz. (B) (zah.) Plaza; feria, azoka. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Hiztegi Batuan:

  zeia iz. g.g.er. ‘merkatua’

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [merkatua]: azoka, feria, merkatu, baku Zub. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (zah.) (B) plaza; feria
  fr (mercado) marché, foire
  en market, marketplace
  port praça, feira

  Entzun:

  Herriko zeian salgai zegoen.

  Bilbaoko zeian edo merkatuan guztiak euzkeraz itz-egiten eben aldian. Kk Ab II 117. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  zeia (durangokoazoka.com)

   
• 

  Maite 7:50 am on 2014/11/18 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zintz egin 

  du ad. Mukiak kentzeko, sudurretik arnasa indarrez egotzi. Musuzapia atera eta zintz egin du. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad.

  [zintzatu]: zintzatu Ipar., mukatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es sonarse (la nariz)
  fr se moucher
  en to blow one’s nose
  port (nariz) assoar-se

  Entzun:
  

  Zintz egiten ari ziren bost sudurren hotsa entzun zen. [Harry Potter eta sorgin harria, J.K. Rowling / Iñaki Mendiguren (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Musuzapi bat atera zuen soinekoaren mahukapetik, eta zintz egin zuen. [Azkenaz beste, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zintz egin (FlickrCC, oddharmonic)

   
• 

  Maite 10:14 am on 2014/11/16 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zuztar 

  iz. 1. Sustraia. 2. Zurtoina. 3. Hainbat frutaren barruko aldea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [sustraia]: erro, sustrai, zain

  [fruituen bihotza]: mutxikin, txorten, girtain Ipar., aila Bizk., kondotx g.e., muskil Bizk. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) raíz (2) tallo (3) [hainbat frutarena] corazón
  fr racine, souche, base, fondement
  en (1) [sustraia] root (2) [zurtoina] stem, stalk (3) [hainbat frutarena] core
  port (1) raiz (2) talo, caule (3) [hainbat frutarena] coração

  Entzun:
  

  Autoreak zioenez, bi mila baino gehiago izango ziren azkenerako, denak kontatuz gero, hegoak astindu eta zuhaitza zuztar-zuztarretik atera zutenak, zuhaitza bera ere hegan ipiniz… hegan eta hegan, harik eta ibai baten gainean lurreratu eta uretaratu zen arte. [Ipuin batean bezala, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Sartu orduko, oinak arrastatzen, zuztar bigunak zapaltzen, bide estuak markatzen gozatu dira.  [Axenario, Jules Renard / Itziar Otegi (Alberdania-Elkar, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Zain eta zuztar, lurra saretu eta hezedura jasotzeko arte berezia dizu haritzak. [Naturaren mintzoa, Pello Zabala (Alberdania, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zuztar (Edurne Galindez, CC)

   
• 

  Maite 10:03 pm on 2014/10/26 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zopizartu 

  du ad. (G) Lurra azaletik jorratu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  zopizartu.

  “(G), quitar las hierbas de los tepes” A.

  (V-gip, G-goi; -aar- V-gip), sapisaartu (V-gip). Ref.: Iz ArOñ (zopizaartu), UrrAnz; Vill Egan 1968 (1-6), 92; JMB At; Elexp Berg. “Cortar con azada las hierbas de la superficie del suelo” Iz ArOñ. “Descortezar la tierra con la azada” Iz UrrAnz. “Remover con azada la superficie de tierra que se va a arar” JMB At. “Zopizartu ba azalatxurratu moduan izangok. Buelta emon, zera, azaleko bedarra” Elexp Berg (s.v. azalatxurratu).

  (Fig.).  Oraindaño, naiz euskal-bizikera, naiz aberriaren oroia zopizartzen eta azterkatzen jardun degu. JMB ELG 9.

  Sinonimoak: iz.
  [Lurra jorratu] : jorratu, saratu, txaplatu, ixarratu (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, Collins eta Word Reference hiztegiak):

  es ad. (G) escardar
  fr Agr sarcler, échardonner.
  en VT to weed, weed out
  port vtr Agr escardear

  Entzun:
  

  Resurreccion Maria Azkuek, Sabino Aranak eta Miguel Unamunok hartu zuten parte lehia akademikoan eta, kontu jakina da, Azkuek irabazi. Urte batzuk geroago, 1901ean, Unamunok euskararen bazterrak zopizartu zituen eta eskandalu sekulako baten hautsak harrotu Lore Jokoena bezalako plaza sinboliko batean esandakoekin:

  “Euskarak ezin du bizitza modernora egokitu (…) Bilbo euskaraz mintzatzen (ikustea) kontraesan bat da (…) Euskara bukatzen ari da (…)Lurpera dezagun modu santuan (…)”. [Unamuno eta euskararen tema, Anjel Lertxundi (Hamabostero, Urgainen. 2014-10-26)] (deia.com)

  

  zopizartu (Irudia: hogar.mapfre.es)

   
• 

  Maite 9:10 am on 2014/09/14 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zaingorri 

  BOT. Ik. geranio.  1. Geraniazeoen familiako eta Geranium generoko landare belarkara eta urteroko edo bizikorren izen arrunta. Hosto konposatuak eta bost petalodun lore gorri, zuri edo urdinak dituzte. Fruitua kapsula-motakoa da. 2. Familia bereko eta Pelargonium generoko landare belarkaren izen arrunta. Lore ikusgarri eta usain onekoak dituzte eta apaingarri modura landatzen dira. Leiho-geranio ere esaten zaie.   (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zaingorri (G-goi-to, AN-5vill; H), zangorri (V-gip), saingorri. Ref.: A; Arin AEF 1955, 110; Elexp Berg (zan gorri).

  1. “Cuscute” H. “Hierba que crece entre peñas o en las paredes, de raíz roja, hoja como el perejil” A. “Paretetan egoten omen da, baina ez da pareta bedarra” Elexp Berg. Cf. VocNav s.v. zangorri.  Aien, saiñgorri, belaunbelar, barrabasbelar ta orlakoak. Ag G 23n.

  2. Arteria. “Artère” T-L. Odol au da txit kolore gorrikoa eta korritutzen duen zañai deitutzen diogu zaiñ gorriak. Aran-Bago ManMed 259. Siñopa batzuek, larruturik, zaiñurdiñak (venas), zaingorriyak (arterias) eta arraiak ikusten zitzaizkaten. J.M. Tolosa EEs 1913, 177. Zolan ikusiko dugu zain-gorri bat, eskuin eta ezker tuio ñimiño batzu igortzen dituena. JE Med 32.

  3. Inflamación de los vasos linfáticos. “Linfavigitis (G-bet)” Garate 6.ª Cont BAP 1949, 364.

  4. Geranio. v. ZANGO-GORRI. Errotarime lerdenak / zangorriz dauko ulia. “Tiene geranios”. Laux AB 78. Zaingorri edo jeraneo zurigorriztak eukazan ontzietan. Erkiag Arran 58. Leio batzuetan zangorriak ageri ziran. Anab Poli 86. Loretegian zangorriak, suarrostoak, arkakaratsak eta [...] ortentsi eskergak ikusten ziran. Amez Egan 1964 (1-6), 118.

  Sinonimoak: iz.
  [geranio] : geranio (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es geranio
  fr geranium
  en géranium
  port gerânio

  Entzun:
  

  Leiho batzuetan zaingorriak ageri ziren. [moldatua] Anab Poli 86. (Orotariko Euskal Hiztegia)
  

  

  zaingorri (FlickrCC, Centurion)