Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 4:49 pm on 2020/05/31 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zerrepeldu 

    da/du ad. 1. Zerrepel jarri. Eguzkitan berehala zerrepeltzen da ura. 2. (hed.) Edatearen ondorioz apur bat mozkortu. Zerbait zerrepeldu zirenean, bertsotan hasi ziren. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak (UZEI sinonimoen hiztegia)

    Zerrepeldu: ad. g.e.

    [epeldu]: epeldu, zerbeldu g.e.    

    [apur bat horditu]: txolindu, zerbeldu g.e., erdi mozlortu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) ad. da calentarse, entibiarse (2) ad. da, ad. dau achispar(se), alegrar(se) a causa del alcohol; embriagar(se) ligeramente
    fr (1) réchauffer (2) se griser, s’enivrer
    en (1) warm up (2) to get tipsy
    port (1) aquecer (2) alegrar, deixar calibrado(a)

    Testuinguruan

    Bazkalostean alde egin zuten. Lambaçak mendi aldera jo zuen, zerrepelduta eta kopetilun. [Boste egun, bost gau eta bi narrazio labur, @InigoRoque (Katakrak54, 2020)]

     

  • Maite 11:48 pm on 2020/05/28 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zerrama 

    iz. Batez ere Ipar. eta Naf. Txerrama.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zerrama. (G, AN, BN), zerri-ama (B; VocB ). Ref.: A (zerrama, zerri ama); Iz To; EAEL 85; Gte Erd 16. “Lechona que cría” VocB. . “Cerda con crías. Zerrama orrek egiten ditu bi azaldi urtean (B), esa cerda cría dos veces al año” A. “La cerda madre” Iz To. “Zerrama umatu da (AN-gip)” Gte Erd 16.
    Azienda beltza deitzen zaiote, Apote, Bargo, […] Zerri, Zerrama, […] Zer-ardi. Izt C 168. Bost edo sei zerri-ama beren umeakin. Ib. 154. Zerramak esne-irai usuaz / saldo guri guria azi. “Las marranas” . Or Eus 74. Berreun kiloko zerrama mardul batek 21 zerrikume egiñak ditu. Agur 16-12-1972 (ap. DRA). Astoa, zerrama, ogeitamar oillotik gora. JAIraz Joañixio 10. Zerri-ama ta onen zazpi-zortzi bat zerrikume. NEtx LBB 186 (v. tbn. 187). Ikullu-alde ederra daukagu, zerrama bat ere bai amabi ume saltzeko modukoakin. TxGarm BordaB 179. Urdandegitik kurka-kurka ekarri da zerrama gizendua. Larre ArtzainE 101.

    Sinonimoak:

    iz. Ipar./Naf. [txerrama]: txerrama, urdama g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz.  (batez ere GN/Ipar.) cerda madre
    fr iz. mère truie
    en iz. suckling pig
    port iz. mãe porca

    Testuinguruan

    Une horretan bertan, titiak lohian sartuta esnea ematen ari zen zerrama bati begira eta usainka geratu ziren, paretaren bestaldetik, gizaseme gazte bat eta mutil ile-kizkur bat. [Artistakume baten erretratua, Dylan Thomas / Koro Navarro (Alberdania, 1999)]

     

  • Maite 11:51 pm on 2020/05/15 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zentzordatu 

    ad. zentzordatu, zentzorda, zentzordatzen || da/du Batez ere Zub. Nahasi, asaldatu. Zertako Birjina Saindua zentzordatu zen Aingerua ikustean? (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zentzordatu. (S; Chaho, Gèze (+ -nz-)→Dv, H), zentzorditu, zentzurdatu (S; H), zentzurditu (Chaho). Ref.: A; Gte Erd 201. Turbarse; aturdirse. “Troubler, étourdir” Gèze. “Éblouir, […] zenzorda ” Ib. “Aturdirse” A. Cf. Dgs-Lar: “Atontarse, zenzorkatu”, seguramente errata por zenzordatu. Zertako Birjina Sainta zentzordatü zen Aingüriaren ikhustiari? CatS 101. Ez zitzela arren nahas ez zentzorda, nulako nahi üdüripen gaisto gogoala jin dakizün. Ip Imit III 6, 5 (Ch altara, Mst nahas eta deskoraja, Ol izutu). Gizonen jüdikamentiegatik ez zentzordatzia. Ib. 28,1 (Mst bere guntzetarik ez jalkitia). Miskandi eta neskatoetan berian hargatik, zunbat ezta irabazi handiez hain zentzordatürik nun ezpeititazke nihun ere antzaka ahal? ArmUs 1900, 69. Zentzordatua, zango bat ongi kolpatua, altxatzen naiz. Prop 1903, 279. Zentzurdaturik lüze lüzia etzaten da, azken hatsaren emaiteko. Béhéty GH 1932, 407. Ezta harritzeko gure txostakez eta bürhasuen bizi muldiaz ere zentzorditürik üzten badütügü [jakintsünak] . J.B. Mazéris GH 1933, 310. Behi-zainak ez zakien zer pentsa: zentzordatua zen, ilundua, gaitzitua. GH 1970, 380.

    Sinonimoak: ad. Zub.

    [asaldatu]: asaldatu, aztoratu, nahasi, nahaspilatu, iskanbilatu g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  da/du ad. (batez ere Z) aturdir(se), turbar(se), perturbar(se)
    fr étourdir, déranger, déranger; s’étourdir

    en stun, knock out; be stunned, be bewildered, be shocked
    port     atordoar, aturdir-se, atordoar-se

     Testuinguruan

    Baina egun hartan, bertzerik banuen pentsatzeko, edo hobeki erran, adimena zentzordatu nahi zidan burrunba jasangaitz batek betetzen zidan izpiritua, eta ez nuen ene burua gai sentitzen Sibulunbaik erran gogo zidanaren ulertzeko. [Biribilgune, Katixa Dolhare-Zaldunbide (Elkar, 2014)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

     

  • Maite 8:50 pm on 2020/04/04 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zarata 

    1 iz. Bibrazio irregularrek sortzen duten hotsa, bereziki aski ozen eta nahasia dena. Ik. harrabots; burrunba 2; soinu. Eta honetan, eliza barrutik zarata batzuk entzun ditugu. Berriro, zaldi zarata eta tiro hotsak. Zaratarik gabe, har ezkutuaren antzera, azpilanean ari den denbora iheskorrak erauzi du gure artetik. Deiadar zarata. Zarata haren hotsera etorri da.

    2 iz. Irud. Film honek, gureganatu baino lehen, bazekarren zarata eta zalaparta.

    zarata atera Soinua atera. Ik. zarata egin. Zer da kale horretan horrenbeste zarata ateratzeko? Politikan, zarata ateratzea ez da sendo izatea; eta isilik egotea ez da ahul izatea.

    zarata egin Soinua egin. Ik. zarata atera. Zarata egitea debekatuta dago. Bi mutil gazte beren motorretan igaro ziren, bi neskarekin, berebiziko zarata eginez. (Hiztegi batua)

    Sinonimoak

    iz. [hotsa]: hots, soinu, azantz Ipar., haro Ipar., harrabots Ipar., zarraparra Bizk., asots Naf., ereta Naf., herots Zub., arrada g.e., ospe Bizk. g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan

    • es iz. ruido, barullo, algarabía
    • en iz. noise, loud sound
    • fr iz. bruit, tapage, tumulte
    • port iz. barulho, hubbub

    Testuinguruan

    Zarata handia dago.

    zarata

     

  • Maite 10:33 pm on 2020/03/10 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zaramatika 

    iz. g.er. Nahaspila. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    (L-ain ap. A; VocBN , Dv, H). Lío, revoltijo; embrollo, asunto embrollado. “Embarras suscité par de mauvaises raisons à al conclusion d’une affaire, mauvaise chicane” VocBN. “Zuen auzia zaramatika bat da, zointan deus garbiki ezin ezagut baititeke” H. “Embrollo, traba” A. v. kalamatrika.
    Hamabortz bat egunez ezarriak izan ziren, bada, delako egunarietan Fraudes au concours de l’Internat des hôpitaux de Paris izena zuten zaramatika batzu. JE GH 1933, 124. Aldarea, dena zaramatika, biziki egina, saindueri itxurak zango-besoak moztuak, ta hekien gaineko urreria bera belztua. Herria Jainkoa Sotoetan n.º 68 (ap. DRA).

    Sinonimoak

    iz. g.e.  [nahaspila]: botiga, lardaskeria, nahasi-mahasi, nahas-mahas, nahasmen, nahaspila, nahaste-borraste, zilibokata Ipar., zurruburru Ipar., nahasturia Naf., broia Zub., kaka-nahaste beh., saltsa beh., endredo Heg. beh., nahastura Ipar. g.e. [UZEI sinonimoen hiztegia]

    Beste hizkuntza batzuetan

    • [Es]  iz. desorden, desbarajuste, revoltijo, mezcolanza
    • [En] iz. disorder, mess, chaos, confusion; mishmash, jumble
    • [Fr] iz. désordre, fouillis, fatras
    • [Port] iz. desordem, bagunça

    Testuinguruan

    Hau da zaramatika! #gaurkohitza

    Pixabay CC0, levelord

     

  • Maite 9:46 pm on 2020/02/15 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zurrusta 

    iz. Turrusta. Iturriko zurrusta. Eta malkoei ataka zabalduz, zurrustak atera ziren. Ura teilatu hegaletarik zurrustan erortzen. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zurrusta.

    1. (Sal, R; Dv, H (s.v. xurrusta)), zurrust (L, B, R), zurruzta (B, R-vid-uzt; VocB ), zurruxta (L). Ref.: A (zurrust, zurrusta, zurruxta); A Apend (zurruzta); Izeta BHizt2 (zurruzte). “Cascade rapide” Dv. “1.º chorro; […] 2.º (Sal, R-vid), cascada” A. ” Zurrust, chorro, onomat. de la caída del agua” Ib. ” Zurruxta, torrente” Ib. “Torrente” A Apend. . “Chorro” Izeta BHizt2. Cf. VocNav: “Zurrust, chorro (Montaña)”, y “zurrusta, chorro, arroyo; agua despeñada (Salazar, Roncal)”. v. xurruxta, turrusta. . Ta malkoeri ataka zabalduz, zurrustak atera ziran. Or Aitork 207. (Tras ur).Chorro de agua. ” Zurruzte […] Chorro. Ur zurruzte ” Izeta BHizt2. Eta gauza harrigarria! Ur-zurrusta! Ura ene nahitik atheratzen edo baratzen! Prop 1898, 225. Ni siñisten naunari, barrundi ur-zurrustak sortuko zaizkio betiko bizirañokoak. Or Jaink 45. ” Ur-zurrusta (R) […], agua que levantan las ruedas del molino” A (s.v. bulzu).

    2. zurrust (V, G ap. A ). “Trago, sorbido (voc. onomat.)” A. Cf. VocNav: “Zurrust, […] trago (Baztán)”.

    3. zurruzta . Ronquido. v. zurrustada (2). Lurrian lo ein ebenak […] lo-zurruztak entzunaz. SM Egan 1963 (4-6), 111. ZURRUST EGIN ( (V ap. A)). “Sorber. Zurrust egiok, txotxo, jausi bear jok eta; tira arin, galduko dana legez (V-ger), dale un sorbo, muchacho” A. Batxi ta lagunak orduan, euren arnasea zurrust egiñaz, gerizea batu nairik, geldi geldi egon zirean. A BeinB 145. Jaungoikuak emoniko katillu ederretik zurrust egitten dogu edertosko. Otx 112. Ezagutzen dut, eginikan zurrust, ezin duzula zuk arima para zut […]. Arnoarekin hordituz, edo gaznekin asetuz, ezin liteke inolaz ere zede gerturik ezagutu. Arti MaldanB 220.
    (Sin egin explícito). Saldeari zurrust eta gaztañeari grausk bizi ginean. (V-m) “Vivíamos felices; literal: sorbiendo caldo y mordiendo castañas” . A EY III 290.

    ZURRUSTAN (BN-mix, Sal, R; Dv). Ref.: A; Zait Sof II 159. A chorros. “Zurrustan goatea, couler en torrent, ruisseler” Dv (s.v. zurruska). “A cántaros” A. “Zurrustan, […] a cascadas (Sal, R)” Zait Sof II 159. Espaiñia sutan zen; odola bazarioen zurruxtan. Atheka 14. Itxaxurak hegatsetarik zurrustan erortzen. JE Bur 76. Ezantzaz zurrustan bethetzen ari zaiolarik [otoa] . JE Ber 73. Odeiek euria zurrustan bota zuten. Ol Ps 77, 18 (Ker eurrez). Malkoak zurrustan ixurtzeko. Ol Ier 13, 17.

    Sinonimoak: iz.

    [zurrutada]: zorrotada, turrusta Ipar., zirrista Ipar., txorro Heg., arrada g.e., txirri g.e., txirrio g.e.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. chorro
    fr iz. jet
    en iz. stream, jet
    port iz. jato, jorro

    Ardo-zurrusta on bat atera zuen berarentzat. #gaurkohitza

    zurrusta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 8:59 pm on 2020/01/24 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zeharkatu 

    ad. 1 du ad. Zeharka igaro, alderik alde igaro. Soroak eta sagastiak zeharkatuz, mezatara doaz baserritarrak. Itsasoak zeharkatu. Oinez abiatu ziren muga zeharkatzera. 2 du ad. Zeharka jarri. 3 da ad. g.g.er. Alboratu. Astoa bidetik zeharkatu zen. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

        [trabeskatu]: trabeskatu
        [alboratu]: g.e.zehartu zah.
        [alderik alde igaro]: zehartu g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) da/du ad. atravesar, poner al sesgo, cruzar (2) da ad. ladearse, desviarse; descarriarse (3) du ad. cruzar, atravesar; surcar
    fr (1) da/du ad. mettre en travers (2) da ad. dévier, s’égarer (3) du ad. traverser, franchir
    en (1) du ad. to span (2) du ad. to cross; traverse; [itsasoa] to sail (3) du ad. to penetrate
    port (1) (2) (3)

    Basamortua zeharkatuko dugu. (Elhuyar hiztegia)

    zeharkatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

← Older posts

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel