Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:51 pm on 2018/12/15 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zauskada 

    iz. Heg. Zirrara. Ikusi zuenak eta entzun zuenak zauskada handia egin zioten Txanton gizon ahul erkinaren bihotzari. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zauskada (A Apend), zauzkada, sauskada (A Morf 110).

    Emoción, impresión. “Impresión del ánimo” A Morf 110. Ezeban iñok uste senarraren ondo-eztxuak alango zauskadea egin bear eutsanik. A BeinB 79. Zauzkada andia egin ei dau barri onek Londresen. Ezale 1897, 23b. Biotzaren zauzkadeak donazan alaiak etxekuen barre-santzoaz. Arriaga Lekob 13. Zauzkada andia eragin zioten aren eriotzeak eta zure atsekabeak. A Ardi 88. Zerbait esan bear, nere zauzkada zurikatzeko, ta orixe esan nion. Ib. 94. Bein ere etzait âztuko ango zirrakoa (zarrastaka, zauskada). Or Eus 251. Limurkeri gozoak entzutean [...] barruan senti oi dauan zauskada edo zimikoa. Erkiag Arran 100. Ikusi ebanak eta entzun ebanak zauskada aundia egin eutsen Txanton gizon aul erkiñaren biotzari. Ib. 169. Zauskada zerutiarrak astindu ninduen Paul Valeryren idazpuruak irakurtzean. Txill Let 115. Naigabeen izpirik ere ez dugu ikuskatzen, ondorengo zauskada gozoen eztia miazkaturik. Onaind in Gazt MusIx 149.

    Sekulako zauskada eman dit biotzak. Txill Let 43.

    Basetxera urreratuten dala, bere bijotz-zauzkadeak arindduten dira. BAizk Ipuin 23.

    Sinonimoak: iz. Heg.

    [zirrara]: emozio, hunkipen, inpresio, zirrara, birlore Bizk., zarrada Bizk., mugidalda neol., inarrospen g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (Heg.) emoción, conmoción, impresión, impacto
    fr iz. (Heg.) effet, impression
    en iz. shock, impact
    port iz. emoção, impressão, comoção

    Sekulako zauskada eman dit bihotzak. Txill Let 43.  (Orotariko Euskal Hiztegia, mold.)

    zauskada (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:13 pm on 2018/10/21 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zalaparta 

    iz. Zarata, iskanbila. Arrotzen aurrean zalaparta bizian aldarrikatu zuen euskararen berri ona. Tiro jasarekin berebiziko zalaparta ateratzen zutela, izutu eta haizatu zituzten liberalak. Trumoi zalaparta darion hodei beltza. Oihu eta zalaparta dabiltzanak. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.

    [iskanbila]: ahakar, anabasa, birrinbili-barranbala, demanda, errieta, errietaldi, etiketa g.e. , gorabehera, iskanbila, istilu, kimera, lipizta, liskar, liskarraldi, mokoka, mokokaldi, tirabira, tirabirako, zaparrasta, aharra Ipar., eskatima Ipar., karmañola Ipar., kasaila Ipar., tarrapata Ipar., xaribari Ipar., astrapala Bizk., baraila Bizk., droga Bizk., lazka Bizk., ardaila Gip., matxetin Gip., sesio G-N, kalapita Ipar./Naf., bilaxka Zub., armonia beh., desditxa beh., matrikula beh., atarrapuzka g.e., ausiabartza g.e., liskarreria g.e., zirriparra g.e., ahaka zah., ateleka zah., matraka Bizk. beh., okasio Gip. beh., haparka Ipar. g.e., despita Gip. g.e., biahore Ipar. zah., debadio Ipar. zah., disputa Ipar. zah., atralaka Bizk. zah., bilaka Zub. zah., arroitu Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. jaleo, estrépito, bulla, fragor; ruido; confusión (2) iz. alboroto, desorden, estruendo
    fr iz. tapage, vacarme, tumulte, éclat
    en iz. din, hubbub; fuss; [hirikoa] bustle; [pozez] merriment; [metalarena] clash; [talka egitean] clatter, crash
    port (1) confusão, estrépito, animação, bagunça, bulício (2) alvoroço, alvoroto

    Arrotzen aurrean zalaparta bizian aldarrikatu zuen euskararen berri ona. (Hiztegi Batua)

    zalaparta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:42 pm on 2018/10/04 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zizelkatu 

    ad. zizelkatu, zizelka, zizelkatzen du ad. Zizelaz landu; harrian edo zurean irudi edo forma bat eratu. Loreak eta beste irudi txiki asko marmol harrian zizelkaturik. || Harreman hura oroimenean zizelkatua geratu zitzaidan. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zizelkatu. Esculpir; grabar. v. zizelatu. Lora onetan auxe zizelkatuko dozu: “Jaunari eskiñia”. Ker Ex 28, 36 (BiblE zizelkatu; Ur moldatu, Dv bernuzatu, Ol idatzi, Bibl zizelatu). Artistak idatzi, pintatu, zizelkatu egin behar du, soil soilik idazten, pintatzen eta zizelkatzen dunari bakarrik begiratuz. PPer Harrip 91. Hango harri zizelkatu batek dion bezala. Larre ArtzainE 277. Gizonak zizelkatzen ari duen ahaleginak ez du artean ezer adierazten. MEIG IX 133 (en colab. con NEtx).

    Sinonimoak: ad.

        [bernuzatu]: gubiatu, bernuzatu Ipar., irarri, grabatu g.e., otailutu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) du ad. tallar, esculpir; cincelar (2) du ad. (Teknol.) tallar
    fr du ad. ciseler, sculpter
    en du ad. [egurra] carve; [harria] to sculpt; [diamantea] to cut
    port du ad. talhar, entalhar, esculpir

    Euskara batua, zizelkatzeko premian

    Lehen eguna egin du Euskaltzaindiaren biltzarrak. Euskara batuaren ibilbide historikoa aztertu dute, eta esparruz esparru zer egoeran dagoen. Oinarria sendo jarria du estandarrak, baina baditu oraindik bideratu gabeko auziak ere, adituen esanetan. Aurkezpen eguna izango da bigarrena: Euskaltzaindiaren webgune berriarena eta Euskara Batuaren Eskuliburuarena.

     [Euskara batua, zizelkatzeko premian, Garikoitz Goikoetxea (Berria.eus, 2018-10-04)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    zizelkatu (Argazkia: Euskaltzaindia)

     

  • Maite 11:29 pm on 2018/10/03 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zankez 

    adb. Ipar. Bat-batean, tanpez. Behirik azkarrenak adarretarik zankez geldiaraziz. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zankez. De golpe, bruscamente. v. TANPEZ (s.v. danba). Eta, zankez itzulirik, gibelerat egin zuen Ñakerok. Barb Sup 181. Lohilakatek, zankez, geldiarazten du behi parea. Ib. 148. Urhats zonbait egin orduko, gelditzen naiz zankez. Ib. 13. Goxoki lo eginik, zankez atzarriko zen, lehenbiziko paparo-gorria ttiutaka berroan hasi zitzaioneko. Barb Piar I 127. Gain-behera xut luzesko baten zolan gelditzen gira zankez. JE Ber 95.

    Sinonimoak: adlag. Ipar.

    [bat-batean]: bat-batean, bat-batera, behingo batean, behingoan, berehalako batean, bertan behera, bertatik, kolpe batean, kolpe batez, kolpetik, ziplo, banpez Ipar., betan Ipar., bet-betan Ipar., kolpez Ipar., sastakoan Ipar., tanpez Ipar., tipuski Ipar., tipustapastean Ipar., tupustean Ipar., zank Ipar., bat-batez g.e., behingo g.e., sost g.e., sostean g.e., supituan zah., derrepente Heg. beh., derrepentean Heg. beh., bertarik Ipar. g.e., tipustapan Ipar. g.e., hotsean Bizk. g.e., supituki Ipar. zah., frixtan Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. de repente, de pronto, súbitamente; repentinamente
    fr adb. d’un coup
    en adb. suddenly, all of a sudden
    port adb. de repente, subitamente

    Urhats zonbait egin orduko, gelditzen naiz zankez, eta gero, laster batez itzultzen nere ganberalat! [Supazter xokoan, Jean Barbier (Euskal Klasikoen Corpusa)]

    zankez (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 9:20 pm on 2018/09/30 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zogi 

    adj. g.g.er. Zuhurra, zentzuduna. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zogi (G; Lar -> Dv, Añ, Izt 99v, H), zoegi, ziogi (V; Mg PAbVoc 225, Izt 17v y 72v, Dgs-Lar 3 y 10, H), soigi (V; Mic 6r), zuegi (G, AN; Aq), zeogi (Dgs-Lar 7), zioki (Izt 17v), zoi (G-nav). Ref.: A (zogi, ziogi, soigi, zuegi); CEEN 1969, 84.

    1. Prudente, sensato. “Cuerdo, soigia” Mic 6r. “Discreto” Lar. “Cuerdo” Lar, Aq 1152 y Añ. “Prudente” Lar e Izt 99v. “Mirado, detenido” Aq 70. “Avariento, que corta el pan escaso, ziogia” Izt 17v. “Zaietan ziogi, urunetan ero, mezquino en salvado y pródigo en harina” Ib. 72v (tomado de Mg PAb 121). “Ecónomo” Dgs-Lar 3. “Prudente, avisé, circunspect, sage. Zahietan zur, zogi, iriñetan ero, prudent quand il s’agit de son et fou quand il s’agit de farine” H. “(G?), prudente, circunspecto” A. “Ziogi, [...] económico, prudente” A, que cita a Moguel. “Eguberri, eruek iyerri; zoiek ere larri, Navidad apresa a los locos, y a los cuerdos casi (G-nav)” CEEN 1969, 84. v. zuhur.

    Yaz zoegia <yaço-> ninzan, / aurten erua (Cantar de Perucho). TAV 3.1.15. Baldin Konfesore jakinsu zogiaren esana gogotik artu, ta egiten badezu, guztian erremediatuko zera. Cb Eg III 392. Zaijetan ziogi, urunetan ero. [...]. Esan gura dau, zai apur bat galdu eztedin bildur ta ikara; ta uruna ondatuba gaiti ardurarik ez. Mg PAb 121 (cf. Lar: “Allegadores de la ceniza y derramadores de la harina, zaietan zur, ta iriñetan ero, iriñetan zogi”, quizás por error). Birjiña guziz zogi eta zintzoa. AA CCerac 319. Esaerea loi lardats aiek esaten ezpaditut, biziro zogia ez naizela esango dute. Arr May 68. Ezaguturikan A. Larramendik zeukan jakin-zabal eta zogiaren (prudente) izena. Ag Lar 551. Esanaz ez dala zogia ta egokia etsai oiekin erasoan sartzea. Kortazar Serm 220. Neskatxa zogi aratza. Ag G 333. Neska zogiena, zarrastelegi dun bere zoragarriak illargiari agertzen badizkion. Amez Hamlet 34. Eguberri eruek igerri, zohiek (cuerdos) ere larri. (G-nav). EZBB I 87 (la -h-, meramente gráfica, se debe al recolector).

    “Advertido, despejado, despierto, zolia, sena, [...] zogia” Añ.

    2. “Sohegi (BN arc.), prudencia” A, que cita el ej. de Oihenart (pero la grafía s- representa aquí /s/). Azti bi jin dira gure okolura, batak du izen zohegi, bertzeak aztura. “Prudence”. O Pr 548. Zogia bear-izan nuen orratik, idazti-izenburuaren entzunak eman zidan poza estaltzeko. “Mucha discreción”. Ldi RIEV 1929, 209 (Or ib. 7 zuurtze aundi; AIr RIEV 1928, 602 zuurtzi andia; Anab ib. 610 zentzua).

    ZOGI-ZOGI. “Zogizogi bizi da, vive muy cuidadosamente (msLond)” A. Agureri ez akar egin, aolku baizik, aitari bezela; mutillei, anaiei bezela; atsoei, amari bezela; ta neskatillei, arrebaei bezela, zogi zogi, ordea. Ol 1 Tim 5, 2 (Lç kastitate guzirekin, TB garbitasun guzian, Dv garbitasun osoarekin, Ker garbiro-garbiro, BiblE garbitasun osoz).

    Sinonimoak: izond. g.e.

        [zuhurra]: diskretu, zuhur, gurbil jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) izond. prudente, precavido, -a, cauteloso, -a (2) iz. Ik. zohi
    fr prudent, prévoyant
    en prudent, wise, cautious
    port adj precavido(a), prevenido(a), cauteloso(a)

    Berez, leialen artean, inor ez Swann bezain zogi eta onginahitsua; baina bera ez beste guztiak ohituak zeuden, ordea, beren maiseaketak txantxa arruntez, zirrara- eta jatorkeria-apur batez, gatz-ozpintzen; aldiz, baldin Swannek, higuin zituèn eta sekula haietaz baliatzen ez zèn “ez da gaizki-esaka jardutearren, baina… ”  [Denbora galduaren bila I. Swann-etik, Marcel Proust / Joxe Austin Arrieta (Alberdania-Elkar, 2010)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

    zogi (Argazkia: deviantart.com)

     

  • Maite 1:37 pm on 2018/09/25 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zalutu 

    ad.  zalutu, zalu/zalutu, zalutzen da/du ad. Ipar. Malgutu, arindu. Jo hona, jo hara, zangoak zalutu beharrez. Pilotan gehienik gorputza zalutzen, hango lasterketarik osasuna sortzen. Aro eder horrek pizten zien bihotza eta zalutzen mihia. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad. Ipar.

        [arindu]: arindu, soleitu Ipar., kontsolatu beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es da/du ad. (Ipar.) agilizar, aligerar; flexibilizar
    fr da/du ad. (Ipar.) devenir/rendre souple, devenir/rendre agile, devenir/rendre rapide, (s’)assouplir
    en (1) du ad. to make (more) flexible, to loosen (2) du ad. to speed up, to rush, to hasten
    port da/du ad. (Ipar.) agilizar, aliviar; flexibilizar

    Aro eder horrek pizten zien bihotza eta zalutzen mihia.  (Hiztegi Batua)

    zalutu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:42 pm on 2018/09/19 Permalink | Reply
    Tags: Z   

    zizka-mizka 

    iz. 1 iz. Batez ere pl. Bazkariaren edo afariaren hasieran zerbitzatzen den jaki zati txikia; bilera edo ospakizun baten ondoan gonbidatuen artean banatzen diren jateko arinak. Bazkari hau egin zuen: zizka-mizkak, otarraina eta oilaskoa, eta etxeko ardoa. Goizekoa zizka-mizka bat izango da eguerdi ingurura izango den sabel festarekin alderatuta. 2 adb. Janari kopuru txikiak janez. Mahaira eseri ordez, egunean hamaika aldiz jan-edatea, zizka-mizka, oiloak bezala.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zizka-mizka (L, Sal, R ap. A).

    I (Sust.).

    1. “Golosina, entremeses de una comida” A. Donostiako jatetxe batean bost pezetaz bazkari au egin zuala: zizka-mizka, otarraiña ta ollaskoa. Egan 1959 (5-6), 176.

    2. (Fig., ref. a libros, etc.). Ateratzen baitu Mendiolak urtero euskel-egutegi bat, arakoxe apaiz begi-urdiñak egin izaten dizka zenbait zizka-mizka ta izkirimiri. Ldi IL 41. Zizka-mizka atsegiña. Erkiag in Alzola Atalak 13.

    3. Habladuría. Ordurarte ajolagabe entzun izan zitun Agerrek zizkamizka ariek guztiak; baña oraingoan geldiro ta arretaz luzatzen ziozkan belarriak aopera, itzik ez galtzearren. TAg Uzt 176.

    II (Adv.).

    txixka-mixka (Foix ap. Lh). “Manger par petites pincées” Lh. (Se trata, obviamente, de una expr. adv., no de un vb.).

    Sinonimoak: iz.

        [bazkarietan eta afarietan hasieran zerbitzatzen diren jakiak]: pl.sarrerako pl.
        [izkirimiria]: g.e.erausi, esamesa, zeresan, zurrumurru, amen-omen Ipar., elepide Ipar., errankizun Ipar., erran-merran Ipar./Naf., ipuinberri g.e., iruzkin g.e., eleberri zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (batez ere pl.) entremeses [para picar]
    fr iz. (batez ere pl.) hors d’œuvres
    en iz. hors d’oeuvres, appetizers, aperitif
    port

    Ttap aldizkari multimedia digitalaren aurkezpenean, Eneko Atxa sukaldariaren taldeak prestatutako zizka-mizka bikainak dastatzeko aukera izan dugu

    zizka-mizka (Argazkia: Ttap aldizkaria)

     

← Older posts

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel