adj. Bizk. Pertsonez mintzatuz, narrasa. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak: izond. Bizk.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es izond. (B) dejado, -a, desaliñado, -a, descuidado, -a
fr izond. sale, malpropre, négligent, -e
en izond. careless; negligent; untidy; messy
port izond. (B) desleixado, -a, desalinhado, -a
Zapazto samarra da…
zapazto (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
ad. zorabiatu, zorabia, zorabiatzen da/du ad. Zorabioa izan edo eragin. Ik. nahigabea egin 3; nahigabea eman 2. Gorputzaren arintasunak burua ia zorabiatu arte astundu zion. Baina begira ondo burua zorabiatu eta erortzeko zer arriskutan zauden. Oi, argitasun zorigaiztokoa, zer itsuturik eta zorabiaturik garabiltzan! (Hiztegi Batua)
Sinonimoak:ad.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) da/du ad. marear(se); desmayar(se) (2) da/du ad. (hed.) atolondrar(se), aturdir(se), pasmar(se)
fr (1) da/du ad. (s’)évanouir, tomber en défaillance (2) da/du ad. (hed.) (s’)éblouir, (s’)étourdir
en (1) da/du ad. to faint, to black out, to pass out (2) da/du ad. to get dizzy/giddy
port (1) enjoar; desmaiar (2) aturdir-se, atordoar-se
Bere azken indarrak ihesi zihoazkiola sumatu, eta bere buruak lurra jo zuen, zorabiatu zenean. [Harry Potter eta sorgin harria, J.K. Rowling / Iñaki Mendiguren (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)
zorabiatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. Eremu lau zabala. Ik. ordoki. Argentinako zabaldietan. Tarbeko zabaldia ixten duten mendiak. Crau lehorraren zabaldi izugarrian. Zabaldi harritsuen gainetik izar zegoen. Gari zabaldi horia. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
zabaldi, zabaldoi.
1. Llanura. Tarbesko zabaldoia itxitzen duten mendietan. Goñi 21. Panpa-aldeko zabaldietan. Mok 5. Crau-ko zabaldi legor landugabe arrizu, neurribagea. Or Mi 100. Gari-zabaldi oria. Ib. 88. Zabaldian geldiunea edo esia izan dun ibaia ere, orrelaxe oldartzen da uaiztean maldarretatik amilka. TAg Uzt 8. Yoan nintzan nerau zabaldi-goraño. Zait Sof 194. Eguzkiak, dirdira irakiñaz, zabaldi ondarra kiskaltzen badu. EG 1950 (1), 24. Xaldizko batzu igorri zitun lau aldetara, mendi ta zabaldi guzia aztertzera. Eston Iz 173. Asten da bere kanta negartian zabaldi guztia intziriz beteaz. Ibiñ Virgil 117. Ameriketako zabaldi aietan. NEtx LBB 34. Arabako zabaldiek orpora utziaz. Ugarte Obaria 148. Bi gudaloste zirala elkarren aurka zetozenak eta zabaldi aren erdian elkar joko zutenak. Berron Kijote 195. Ni ere aspertzen ari naiz [Argentinako] zabaldi aundi auetan. TxGarm BordaB 155. “Llaneroen”, hango zabaldietako gizon-emakumeen, hizkera ikasi. MIH 362. En DFrec hay 2 ejs.
(AN-gip ap. Garbiz Lezo 280). Explanada. Errekako ura alde batera botata, jendea ibiltzeko zabaldoi aundi bat antolatu zuten. Goñi 107. Eliz aurreko zabaldiraño. LMuj BideG 234.
(Fig.). Itsasoko zabaldi eder eragiña. ‘La mer, belle plaine agitée’. Or Mi 149. Lizarrak eta saratsak ur-zabaldi inguruan. Ib. 119 (ref. a un lago). Arimen gurdia izar-zabaldietan barna leiaka zoaien zerurantza. ‘Plaines étoilées’. Ib. 99. Mugarik ez dun ur-zabaldi artan. TAg Uzt 214. Ur zabaldi, kresalezko zelai andi, itsaso arro, sendo, neurribagea. Erkiag Arran 84. Ama sabel-aundi, / arraiz ta urez izor, / gañean zabaldi, / sakonean malkor. NEtx LBB 350.
2. Ensanche urbano. Bidea zabalagotuko balitz, uriko zabaldiari taju berriak eman omen ditzaizkiote. “Ensanche”. EAEg 1-3-1937, 1181.
3. Claro, espacio despejado. Or dijoaz andra-gizonak sastrakako zabaldi batera beren artalde bat ikustera. “Clairière du maquis”. NEtx Antz 137.
4. Región. Ez zeru-zabaldia negurtzean, ez izarren bidea aztertzean. “Sidereas plagas”. Or Aitork 104. Ez naiz ari zeruko zabaldiak edo izarren tartea neurtzen. Ib. 264.
5. Espacio, cielo. Zabaldi barri leiarrez, / ego uts diran, elaiak. Gand Elorri 61. Arre-argia zabaldia. Ib. 60.
Sinonimoak: iz.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. llanura, llanada, planicie
fr iz. plaine, plateau
en iz. plain
port iz. planície, planura
Han goitik, muino baten gainetik altxatzen ziren murru haien gainetik, mendi eta tontor urdin berdezko zabaldi bat ageri zen urrutian. [Gauza baten ametsa, Pier Paolo Pasolini / Josu Zabaleta (Alberdania, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)
zabaldi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. Eseak zeta gisa ebakitzea. Zizipaza handia dauka ume horrek. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak: iz.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. ceceo
fr iz. zozotement
en iz. lisp
port iz. (Ling) ceceio
Bulegariaren ahotik asots sail bat jalgi zen zizipaza. [Rock'n'roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)
zizipaza (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. Hornidura. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegia
zuzkidura (Lar). “Proveimiento”, “provisión de mantenimientos” Lar. Urril eta Azaroillean egiten zan ikatz eta zukois zuzkidura olajaunaren basoetarik ekarrita. R. Murga EE 1895b, 517.
Sinonimoak: iz. g.e.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. suministro, abastecimiento, aprovisionamiento
fr iz. provision, fourniture
en iz. supply; provision
port iz. fornecimento, abastecimento, provisão
Jakintza berari begira, giza izaeraren zuzkidura bikaina eta berari hain gaizki egokitzen zaion bizitzaren laburtasuna hor ditugunez, giza arimaren geroko bizitzaren sineste doktrinalaren aldeko oinarri gogobetegarria aurki daiteke. [Arrazoimen hutsaren kritika, Immanuel Kant / Ibon Uribarri (Klasikoak, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)
zuzkidura (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
ad. zoldu, zoltzen da edo du ad. Bizk. Zornatu. Handitua zoldu. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
zoldu. v. zoritu.
zori (AN-arce), zoldu (V-ger-m-gip, G-to, AN-ulz; Mg PAbVoc, Añ (V), Izt 70v), zoli (V-arrig-oroz, AN-arce), solitu, soldu (V-ger-arrig-gip; Mg PAbVoc, Zam Voc), zolitu (V-m; Izt 70v), soli (V-arrig). Ref.: A (zoldu, zolitu); EI 147; SM EiTec2 138; Etxba Eib y Elexp Berg (soldu). “Soldu o zoldu, madurarse la hinchazón” Mg PAbVoc. “Sazonarse, madurarse [...] en los tumores” Añ. “Madurar”, “madurarse un tumor, zoldu, zolitu” Izt 70v. “Enconarse una herida” A. “Atzo eskuan sartu jatan burdiña txatala ezin neban atara ta gaur inguru guztian aragixa ziero zolduta daukat” SM EiTec2 138. “Enconarse, infectarse. Ozpelak soldu jataz aurtengo neguan” Etxba Eib. “Grano bat eldu eitten danian soldu esate jakok” Elexp Berg. Barruko anditu onek solituak edo sornatuak birapoz bete beteak izaten dira. A Ezale 1897, 55a. Zauri geienak soldu jakazan. Echta Jos 344. Beti berri ta eze iduki zuan griña ona, txito azi, zearo anditu, beingoan zolitu, ezin geiagoan minberatu. Ag G 290.
(Trans.). Hacer madurar. Horreki egin kataplazmak zohitzen dütü hanpiluk. Alth Bot 17.
Ur-sugeak ikutu, aragia zolitu. (V-m). EZBB II 128.
Sinonimoak: ad. Bizk.
[zornatu]: zornatu, materiatu beh. (UZEI Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es da ad. [zauria] (B) enconarse, infectarse
fr da ad. (s’)infecter
en da ad. to fester, to get infected
port da ad. inflamar-se, infeccionar-se.
zoldu (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)
iz. Zientzian edo zientzietako batean aritzen den pertsona, zientzia-ikertzailea. Zientzialari gehienak, biologoak adibidez, behin ikerketa mota batean abiatuz gero, ez dira sekula aldaratzen aukeraturiko bidetik. (Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. científico, -a [persona]
fr iz. homme/femme de science ; scientifique
en iz. scientist
port iz. cientista mƒ
Emakume eta neska zientzialarien nazioarteko egunean, emakume eta neska zientzialarien lana, ekarpenak eta presentzia aldarrikatu nahi dut. #EmakumeakZientzian
zientzialari (Argazkia: zientziakaiera.eus)
