Tagged: T Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 9:47 pm on 2022/09/12 Permalink | Reply
    Tags: T   

    txatxar 

    adj. Bizk. Hutsala, ezdeusa. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    txatxar.

    1. (V, G-azp; Dv ( V), H (V, tras xatarra), Zam Voc). Ref.: A; Iz ArOñ; Elexp Berg. Insignificante, simple, de poco valor, de mala calidad. “Baladí, insignificante” A. “Diminuto, pequeño. Meloi txatxar bateaittik ogei duro kobrau jostan” Elexp Berg. “Salda txatxarra beti bero” (G-azp). v. 1 tatar, 1 txatar. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX, y en Iraizoz y Ugarte.

    (Aplicado a personas). “Diminuto, pequeño. Txatxarra dago dittuan urtietarako, está pequeño para los años que tiene” Etxba Eib. . Euron txatxarrak eta kirtentzarrak! “Menguados y miserables!”. Arriaga Lekob 30. Etxera ixil-ixillik, eta laster juan be gero, aizto ori emen itzita, katu txatxar ori! Kk Ab I 39. Ardoz bete ezkero / ezta ez txatxarrik, / ez bera bildurtzeko / zenso eta zorrik. JanEd II 20. Onen txiki ta enaz geiago, / ez, eskolara bigurtuko. […] Ene amatxu il dalako. / Onen txatxar ta geratzen naz […]. Ez eskolarik, ez amarik be. Enb 165. A, dollor, txatxar ori! ‘¡Ah, maligno villano!’. Otx 55. Gixon txatxarra ta itxusija. ‘Villano y feo’. Ib. 74. Nik, besteen mendean nagon gizon txatxar onek. Ir YKBiz 146. Euren egitekoetan sakela ta askea baño beste ziorik erakutsi eztabenak, gizonik txatxarrenak izan dira. Gizona dan gizonarentzat askea baño gauza […] goragokorik ba dagoala-ta. Eguzk GizAuz 49. Araoztarrak beltxak ei zian ta txatxarrak. (V-gip). Gand Eusk 1956, 229. Gizasemeak eskua gogorrago dauka, Egille altsuak baiño. Eta izaki txatxarren setakeria […]. Erkiag BatB 201s.
    I eskegi, txakur txatxar, i eskegi! Emagaldukume […] lotsabako ori! Larrak EG 1959 (3-6), 178.

    2. Malo, perverso. Begira bada zelan ekijan projimuaren injurijaak parkatu ta okasinoe txatxarrei alde egiten. JJMg BasEsc 179. Egin deutsu kalte edo egikera txatxarren bat. Astar II 25.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [txatxar 1] : hutsal, kaskar, ezdeus

    [txatxar 2] : kakanarru, nano, ñoñorro. Ant. hazi, koskor.

    [txatxar 3] : eskas, ziztrin. Ant. prestu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. (B) despreciable, desdeñable, menospreciable; de poco valor, insignificante, escaso, -a, trivial
    fr izond. petit, -e ; insignifiant, -e
    en izond. negligible, insignificant, worthless, trifling
    port izond. desprezível

    Testuinguruan

    Gorde zuretzat berba txatxar horiek!

     

  • Maite 9:41 pm on 2022/08/08 Permalink | Reply
    Tags: T   

    txerrikeria 

    1 iz. Zikinkeria. Bazter guztietan dago hemen txerrikeria. Beti txerrikeriak jaten. 2 iz. Lohikeria, lizunkeria. Inon diren txerrikeriak esaten. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    txerrikeria.

    1. (det., Lar, Añ (G, AN)), txarrikeria (V; (det.).Añ (V)), txarrikeri (A Morf 68), txerrikei (G-azp), txerrikaria ((det.).Añ), txarrikaria ((det.).Añ). Ref.: A (txarrikeria); Etxba Eib y Elexp Berg (txarrikerixia); ZestErret (txerrikei). Suciedad, porquería; cochinada, guarrada. “Porquería” Lar, Añ. “Porquería, suciedad, inmundicia” A. “Baztar guztietan dago amen txarrikerixia” Etxba Eib . “Etxe aretan jeuan txarrikerixia” Elexp Berg. “Hau dek txerrikeia dona hemen: erropak alde batian, trastiak bestian” ZestErret.
      Mendebal putza eta uriol andia ta isuski asko bear dira dagoan txarrikeria kentzeko. Ezale 1899, 12a. Kuraziño gauzetan txarrikeririk etxaok edo obeto esateko, txarrikeriak izaten dozak gustiak. Kk Ab II 13. Txomin-Saguk saltze-eban “txarrikerie” ia nok edan biar eban. Ib. 90. Ni […] edari eder-gozuak gordeten dittubezan ontzijetarikua nozu eta zu, barriz, edozein zantarkeri botateko edo biarba, txarrikeri andijaguak egitteko erabilli oi diranetarikua. Otx 55. Sagu higuingarri bat ekarri euskun ezkatzera […]. Txarrikeri hori botetan ezp’ok epherdixa berotuko xeuat! Osk Kurl 48.
    2. txarrikeria (V ap. A). “Lascivia, deshonestidad” A. Inmoralidad. Eskolia bide dala, gaur arin zabaltzen da irakaste ona, baña astakeriya ta txarrikeriya be bai. Kk Ab II 80.
    3. txarrikeria (V-gip), txerrikei (G-azp). Ref.: Etxba Eib y Elexp Berg (txarri-); ZestErret. Cerdada, acción vil. “Arek eiñ destan txarrikerixia, ez da aztutzekua” Etxba Eib. “Olako txarrikerixaik ezidak neri eiñ” Elexp Berg.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [bilaukeria]: belzkeria, bilaukeria, doilorkeria, gizatxarkeria, zipozkeria, zitalkeria, kiskilkeria Ipar., kakazkeria g.e., laburkeria g.e., zirtzilkeria Ipar. g.e.

    [zikinkeria]: berdekeria, gordinkeria, haragikeria, lizunkeria, lohikeria, urdekeria, zikinkeria, indezentzia beh., haragikoikeria g.e., haragikoitasun g.e., likinkeria g.e., limurkeria g.e., luxuria g.e., desoneskeria zah., likiskeria Ipar. jas., pailardiza Ipar. zah.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. (lgart.) [ekintza] marranería, marranada, cochinada, guarrada (2) iz. (lgart.) [zaborra] porquería, suciedad; mierda (3) iz. (lgart.) [zitalkeria] cerdada, canallada, jugada sucia
    fr (1) iz. (lgart.) cochonnerie, vacherie (2) iz. (lgart.) saleté ; saloperie (fam.) (3) iz. (lgart.) [zitalkeria] canaillerie
    en (1) iz. (lgart.) [ekintza] dirty thing, disgusting thing (2) iz. (lgart.) [zaborra] dirt, filth (3) iz. (lgart.) [zitalkeria] dirty trick
    port (1) iz. (lgart.) [ekintza] porcaria (2) iz. (lgart.) [zaborra] porqueira, sujeira, imundície (3) iz. (lgart.) [zitalkeria] canalhice, canalhada

    Testuinguruan

    Eta orain zeinek garbitu behar du txerrikeria hau guztia? (Elhuyar hiztegia)

     

  • Maite 8:57 pm on 2022/08/05 Permalink | Reply
    Tags: T   

    tiri-tiri 

    Onomatopeia, arrastatzea adierazten duena. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    tiri-tiri. Onomat. que expresa el pulular o el arrastrarse. Harrak gizen eta usu tiri tiri haragian ala. Othoizlari 1958 (nº 15) 153. Han zagon gizona ttottoturik, kokots puntta bilgor-artean, hala nola arrultze bat kafian, begia-espakaka tiri-tiri sugea har-artean bezala. Herr 23-7-1964 3. Ikusten zituen arrainak urean nun-nahi, harri-ondoetan tiri-tiri, hantxet, hementxet, haundiak, ttipiak. GH 1973, 91.
    v. tbn. GH 1974, 60.

    Sinonimoak: iz.

    [bilgor] : gantza, ziho (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es onomat. que expresa el pulular o el arrastrarse.
    fr onomatopée qui exprime le fait de ramper
    en onomatopoeia that expresses crawling
    port onomatopeia que expressa engatinhar

    Testuinguruan

    Han zagon gizona ttottoturik, kokots puntta bilgor-artean, hala nola arrultze bat kafian, begia-espakaka tiri-tiri sugea har-artean bezala. Herr 23-7-1964 3. Orotariko Euskal Hiztegia

     

  • Maite 7:37 pm on 2022/07/28 Permalink | Reply
    Tags: T   

    txaka-txaka 

    adb. Astiro-astiro, pauso txikiak emanez. Ik. taka-taka. Txaka-txaka, astiro-astiro, joaten zen aita lanean zegoen tokira. Katetik oratuta, txaka-txaka eta apal-apalik eraman zuen astoa etxeraino. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    txaka-txaka.
    txaka-txaka. v. TTAKA-TTAKA (s.v. taka-taka).

    TTAKA-TTAKA (V, G-to, L, B, BN, S, R-uzt), TXAKA-TXAKA (V). Ref.: A (ttaka-ttaka, txaka-txaka); Lh; Satr VocP; Elexp Berg. (Formas con palat.). “Ttaka-ttaka, a paso corto” A. “Poquito a poco, a paso corto” Ib. “À petits pas” Lh. “Artu bi marmintt, olaxe, mokor banatan, olaxe eskuekin, abarka baltzak, buruko paiñeluak olaxe, taka, ttaka, ttaka, ttaka, Osintxura” Elexp Berg. Txaka-txaka, astiro-astiro, joaten zan aitta lanean egoan tokira. Echta Jos 349. Zortzi egun badituk ttaka ttaka bere oñez dabillela. EEs 1912, 68. Txatxa daukat nik, goxo-goxoa, / ointxe erramatik artua. / Txoko-txoko (txaka-txaka) ia bazatoz ointxe / berau artuten, zerua! Zam EEs 1917, 195. Nik beingoko / txaka-txaka juanda, / iñok baño obeto / neuganatuko neukez / bosteun lauerleko. Enb 171. Auntzak neuk eruan gura dodaz nik neure aurretik, makillatxubaz txaka-txaka. Otx 115. Katetik oratuta, txaka-txaka eta apal-apalik eroan eban etxeraiño [astoa]. Bilbao IpuiB 204. Orenak ttaka-ttaka / aintzina neramaka. “Lo gabea” (ap. DRA). Baserritar bi, milla metro inguruko bidian oiñez, txaka-txaka, kuarteletik Abueloren tabernara bitartian. Gerrika 230.

    Sinonimoak: iz.

    [txaka-txaka] : taka-taka (Hiztegi batua)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. poquito a poco
    fr adb. petit à petit
    en adb. bit by bit, little by little
    port adb. pouco a pouco

    Testuinguruan

    Ekarri eskutxoa hona, eta goazen txaka-txaka haraino. (Elhuyar hiztegia)

     

  • Maite 11:27 pm on 2022/06/28 Permalink | Reply
    Tags: T   

    tinko 

    1 adj. Irmoa, sendoa. Fedeko egia tinkoak. Euskararen bizitza orain sendo eta tinkoa balitz.

    2 adb. Irmoki, irmo. Tinko sinetsi. Ohitura zaharrei tinko eutsi. Gizadiak mendez mende uste izan du Lurra tinko eta geldirik zegoela. Dorrea lerden, erroak tinko, harkaitz bizia oinarri. Direnak oro joan doaz eta ezertxok ez dirau tinko.

    3 adj. Trinkoa.

    4 adb. Estu, estuki. Sartzen dute tutua hein on bateraino, ez tinkoegi, ez laxoegi. Estekan tinko haute ezarri. || Tinko-tinko estutzen zen haurra haren bularraren kontra.

    (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak:

    adond. [tinki]: tinki Ipar., tink zah.
    izond. [irmoa]: azkar, bortitz, errutsu, finko, gotor, indartsu, irmo, sendo, zozkotsu, bizitore Ipar., fermu Ipar., martzal Heg., errime Bizk., zindo Bizk., fier Ipar./Naf., beleratz Zub., indarti g.e., tenkor g.e., erskon zah., firme zah., fuerte Heg. beh.

    (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) adb. firmemente, con firmeza, sólidamente (2) izond. firme; sólido, -a; fijo, -a; denso, -a
    fr (1) adb. fermement, solidement (2) izond. serré, ferme, solide
    en (1) adb. [irmo, sendo] strongly, firmly; tight, tightly; stoutly (2) izond. [irmoa, sendoa] firm, solid, strong; stout, steadfast

    Testuinguruan

    Tinko eta harro.

     

  • Maite 11:09 pm on 2022/06/26 Permalink | Reply
    Tags: T   

    txintxarri 

    iz. Zintzarri txikia; txilina. Berdez margoturiko atearen ertzeko kate bati tira egitean, txintxarri hotsa entzun zuen barnealdean.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    txintxarri. v. zintzarri.

    Sinonimoak: iz.

    [zintzarri txikia]: kuskuila Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. campanilla [campana pequeña]
    fr iz. clochette
    en iz. small bell
    port iz. sineta

    Testuinguruan

    Berdez margoturiko atearen ertzeko kate bati tira egitean, txintxarri hotsa entzun zuen barnealdean.  (Hiztegi Batua)

     

  • Maite 9:22 pm on 2022/06/05 Permalink | Reply
    Tags: T   

    tamal 

    iz. Nahigabea. Tamal handia hartu. Tamal handia litzateke mutil eder hura galtzea. Tamalez beterik. || tamalez adb. Zoritxarrez, damurik. Tamalez, ezin dugu ezer egin. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz. Bizk.
    [nahigabea]: atsekabe, bihotzondoko, dolu, dolumin, kino, lorraldi, nahigabe, pena, samin, samintasun, sentikizun, bihozmin Ipar., kirastasun Ipar., kirats Ipar., xangrin Ipar., axanpa Gip., atsekaitz g.e., desplazer g.e., dolore g.e., nahigabetasun g.e., samindura g.e., hiramendu zah., disgustu Heg. beh., lastima Heg. beh. (Elhuyar Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. [pena handia] lástima, pena; desgracia (2) iz. [errukia] compasión
    fr (1) iz. [pena handia] peine ; dommage ; malheur (2) iz. [errukia] compassion, pitié
    en iz. pity, shame; sorrow
    port (1) iz. [pena handia] lástima, pena, dó (2) iz. [errukia] compaixão, piedade

    Testuinguruan

    Tamal handia izan da.

     

← Older posts

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel