iz. Errauts artean itzali gabe dagoen txingarra. (Harluxet Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
SU-GELDO (L sg. Lh; Añ (V, G, AN) A), SUKELDO (Lar). a) “Rescoldo” Lar y Añ. Solas bai ta egitez dira iardukarik; / maitalege ta sua ez nai inolarik; / sua gartzen asia, berez da aki-bearrik, / sugeldoz du irauten luze ta maltsorik. (1959). Agerre PV 2016, 217. b) “(G-to), fuego de poca fuerza” A.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. rescoldo, brasa; fuego bajo fr iz. braise en iz. ember port iz. rescaldo, borralho
iz. Sugeek tarteka sortzen dituzten multzo edo pilaketak (dela negualditik esnatzean, dela ugaltzeko, dela kumeak jaiotzean..).
Orotariko Euskal Hiztegian
SUGE-OPIL. “(L-ain, Sal), conjunto de culebras pequeñas apelotonadas” A.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. conjunto de culebras pequeñas apelotonadas fr iz. groupe de petits serpents entassés en iz. group of small snakes huddled together port iz. grupo de pequenas cobras amontoadas
Suge-opil bat ikusi genuen bide ertzean.
Zaraitzuerako hiztegiari begira (Arana, 2001), hara non aurkitu dudan berba polit bat: SUGE-OPILA. Sugeek tarteka sortzen dituzten multzo edo pilaketak (dela negualditik esnatzean, dela ugaltzeko, dela kumeak jaiotzean..). cc/ @euskaljakintzapic.twitter.com/riXpm0Bukz
iz. Haserrea edo atseginik eza adierazten duten hitzak, hotsak edo putzak.
Orotariko Euskal Hiztegian
sarramuska. (V-gip, AN, L, BN), sarramuskia (V-gip). Ref.: A; Lh; Iz ArOñ (sarrámuskixa). “Refunfuño” A. “Murmure, grognement” Lh. “Sarrámuskixa bat eiñ, echar una bronca” Iz ArOñ. .
Sinonimoak: iz.
[sarramuska]: marmar, marmario, purrustada
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. refunfuño, queja fr iz. murmure, grognement en iz. grumble, gripe port iz. resmungo, grunhido
Testuinguruan
Hasieran marmar apala besterik ez zena handituz joan zen, sarramuska ozen bilakatu arte. [Kasandra leihoan, Fito Rodriguez, Txalaparta, 2006]
sakitu, saki/sakitu, sakitzen1du ad. g.er. Lanabes edo arma zorrotz batez zauritu. 2du ad. g.er. Abere baten azalean marka edo seinalea egin. Txahalak burdina goriaz sakitzen diren bezala. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
sakitu.
1. (-kh- AN, L, BN ap. A ; Dv), sakiatu (AN-araq ap. A ). Herir. “Blesser grièvement” Dv. Etsaiek ihes-eginik, luzez jarraiki zitzaizkoten, halaz non hekietarik sakhitu baitzituzten lehenbiziko eta bigarren egunean bezala eta hil baitzuten ihes zoazinetarik bi bidez. Dv Iud 20, 31 (Ol sakaildu, Ker triskatu, BiblE hil).
2. sakiatu (AN-araq ap. A). “Tajar” A. Mintzo zorrotzez Abiñongo arkaitza sakitu zun eta fedea ugaldeka yalgi zen. ‘Frappa’ . Or Mi 137. Sugeak ausiki nik. Ur erreka hortan behar diat ganitarekin ausiki lekua sakitu. Etchebarne 60. 3. (-kh- Hb).Mordre, morceler” Hb.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) (ikus zauritu) herir (2) marcar, señalar (con hierro el ganado) (3) picar, partir en trozos, trocear fr (1) blesser (2) marquer, signaler (3) couper en morceaux en (1) to be injured, to injure, to wound (2) mark (3) chop, dice, mince port (1) ferir (2) marcar, assinalar (3) picar
Testuinguruan
Eta araukaniarrak, aztekak eta inkak menpean hartu zituzten garaian, europar langileak beren etxeetatik bota zituztela, animaliak bezala burdina goriaz sakitu zituztela, eta sorginak bezala erre. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]
1du ad. Gauza edo egintza gaitzesgarri bat jakinarazi; norbait erruduntzat hartzen dela adierazi. Ik. akusatu1. Agintari gaizto hark kristautzat salatu zuen Agata. Salatu ninduena. Bere herritarrak sala eta sal ditzan. Errudunak salatzeak ez baititu makurrak zuzenduko. Gezurretan salatzea. Tolosan zeuden gobernu mutilei salatu egin zien, pulpitutik gobernuaren kontra ari zela. Berak salatu du bere burua. Txantxetako edo itxurazko literatura hau bereizgarri nabari batek salatu izan du. Berriari berea ematen zaiolarik ere, arestiko berrikeriak salatu behar genituzke, hobe ustean dabiltzanak kontura daitezen. Salatariak badu bete beharrezko baldintza bat: salatzen duen bekatuaren kutsutik garbi egotea.
2du ad. (Ezkutatu nahi dena, ezkutuan dagoena-edo) ezagutarazi, erakutsi. Hire mintzoak salatzen hau nor haizen. Oihenartek ez digu bihotzeko “ezkutu hondarrik” salatzen, ezagutu ere ez zituen eta. Pisuak salatzen du lur astuna, baita lur arina ere. Eta senarrari salatzen dio, elizan zer ikusi duen. Bere izena salatzea debekatua daukagunez gero. Ez zion inori salatu, zer esan zion profetak. Txantxetako edo itxurazko literatura hau bereizgarri nabari batek salatu izan du. Belarriko minak salatzen du, ezin daitekeela gure hizkuntzan horrelakorik esan.
3 (Partizipio burutua izenondo edo izen gisa). Gu biok joan ginen ustezko salatari salatuaren tabernara. Salatuen aulkian.
iz. Gauerdi inguruan egiten den afaria, bereziki, egun berezietan edo taldean eginiko lanen bat amaitu ondoren lagunartean egiten dena. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
SORGIN-AFARI. (V, G-to, AN-ulz, B; H; s.-apari G, AN; xurgin-aigari R-uzt). Ref.: A (sorgin-apari, xurgin-aigari); A EY I 382; Arin AEF 1960, 82; Iz LinOñ 180, IzG; JMB At; Izeta BHizt2.
Reply