ad. elestatu, elesta/elestatu, elestatzen || da ad. Batez ereZub.Elekatu, hizketan jardun.Euskaraz gaitezen elesta. Mezako denboran elestatzen bazara. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
elestatu. (BN, S; -lh- VocS , Arch VocGr , H (BN, S), Foix), eleztatu (S; -lh- Lecl, Dv (S)), elastatu (Sal; -lh- BN ap. Lh ), elaztatu (R). Ref.: A (eleztatü, elastatu, elaztatu); Lrq (elhesta intrans.); EI 296; EAEL 268; Gte Erd 201 y 281. (Intrans.). Conversar, hablar. “Babiller” VocS. “Parler, s’entretenir” Arch VocGr. “Converser” Foix. “Gizuna zuiñeki elhestatü beniz” (Santa Garazi) EAEL 268 (cf. infra trans.). “Hortzaz elestatüko gütüzü (S)” Gte Erd 281. “Aintzinetik elestatü zire (S)” Ib. 201 (junto a aurretik hitz egin, lehenagotik elkar hartu, etc. de otras zonas). Tr. Propio de la tradición suletina desde sus primeros textos; fuera de ella sólo lo hallamos en Arbeldide.
Heki jan zian eta elhestatü zen. Bp II 55. Gaiza espiritualez debotki el[h]estatziak profeitü espiritualian ajütü handirik emaiten dü. Mst I 10, 1 (SP solhas egiteak). Nahi nündükek elhestatü / orano hareki. StJul 43v. Horren estatia ikusirik / deliberatu dizugu / zieki behar guniela / bi hitzez elestatu. AstLas 25. Mezako thenporan elhestatzen bazira. UskLiB 33. Hirurgerren urthekoz, ninzan elhestatzen / nula tratatzen nündin arrebak erraiten. Etch 174. Arrato bizi zienak dia elhestatzen / xoko batetan, bere beharretan gainen. Arch Fab 95. Ahapeti baizi eztakiola pheka elhestatzia. SGrat 21. Hartakotz gira hain gogo hunez elhestatzen. Ip Imit I 10, 1 (SP solhastatu, Ch mintzatu). Eskuaraz gaitezin elhesta. Arb Igand 20. (BN-arb, S) (Trans.). Conversar con. “Elhesattü düdan gizuna eztük hire semia bezaiñ handi” (Altzai) EAEL 268 (tbn. trans. en Donamartiri, Bildoze y Larrañe). v. elekatu.
–Zelsa, eginen dit / bertan zük manatia, / baita elhestatüren / zure ama maitia. StJul 43v. Katixa, behar dizugu / Jaun erretora mintzatu, / eia plazer gutunez, / otoi, harek espusatu. // –Bai, Pierris, behar dizugu / Jaun hua elestatu. AstLas 46. Dibortzatzeko, Katixa, / frais handiak dutuzu, / eta hortako abokat bat / elestatu behar duzu. Ib. 51.
Sinonimoak: ad. Zub.
[elekatu]: hitz egin, hizketatu, jardun, mintzatu, solas egin, ele egin Ipar., ele eman Ipar., elekatu Ipar., iharduki Ipar., mintzo izan Ipar., solastatu Ipar., berba egin Bizk., ele erran Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es da ad. (batez ere Z) conversar, hablar fr da ad. converser, dialoguer en port
adj. Ipar. Harrigarria. Estonagarri da nola ez dizkiogun irekitzen begiak gauza horri. (Hiztegi batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
estonagarri. (H), estonigarri, estunagarri (S ap. Lrq ). Sorprendente, asombroso. “Étonnant” H. Estonagarri da, nula gizona seküla mündü huntan osoki alageratzen ahal den. Mst I 21, 1 (SP miretstekoa, Ch espantagarri, Ip estonatzeko). Ez da deus estonagarriagorik. Iraultza 109. Bainan ez da estonagarri primantzaz du prima hori. AstLas 69. Oiñbitakotan komun da […] / baiña laur atzetakotan guziz da estonigarri. Gy 127. Estonagarri da nola ez ditugun begiak idekitzen gauza horri. Elsb Fram 80.
iz. Med. Gorputz ehunak zurruntzen dituen gaitza. (Hiztegi Batua)
Wikipedian
Esklerosia (antzinako grezieraz: sklerós “gogor”) organo edo ehun baten indurazio patologikoa, bertako ehun konektiboaren hipertrofia dela medio sortzen dena. Esklerosia da beraz, gaixotasun deribatu bat, eta ez da gaixotasun independente bat.
Gaixotasuna, normalean hantura bat edo askoren ondorioz, perfusio arazo edo zahartze-prozesuetan sortutako ehun kalte bategatik dator. Era berean, gaixotasun autoimmune batek ere esklerosi bat ekar dezake. Emaitza ehun konektibo hori gogortzea dakar, ekoizpena kontrolik gabe dagoelako. Eragindako organoak gogortzen dira eta elastikotasuna galtzen dute.
Hona hemen esklerosi mota batzuk:
Alboko esklerosi amiotrofiko
Arteroesklerosi
Esklerosi anizkoitz
Otosklerosi
Eskleroderma
Esklerosi tuberkuludun
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. (Med.) esclerosis fr iz. sclérose en iz. sclerosis port iz. esclerose
Testuinguruan
Ikerlari ugari dabil esklerosi anizkoitzaren sendabidearen bila. Laster iritsiko ahal da!
iz. Eriak zaintzea bizibide duen pertsona. Bera sendagile, bera erizain. Bilbon erizain egona. Moja erizaina.(Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
erizain. (-zañ S ap. Lrq ; SP, Lar, H, Dv), erizai (Lar, H). Enfermero. “Garde-malade, infirmier” H. Izanen zela serora erizai ditezken hobenetarik bat. Birjin 352. Anparatukozaitu bere Ama Santisimak, herizái edérra baita. LE Ong 59v. Doña Maria Oriolakoa eta Doña Simona Alzagakoa, erizain dituen gau batez. Laph 157. Eriak zituen oroz gainetik maite; eriekin zuen lakhet; bera mediku, bera erizain, bera aphez. Ib. 199. Eta mutilla bertan erizai utzirik […]. Arzac EE 1884a, 159. Etzelakoz han ez erizaiñik, ez igailerik üskara zakienik. Lh EEs 1914, 243. Medikuek eta eraizainek. Etcheb MGaric 76. Gure apez eta erizain suharra. Ardoy SFran 157. Galdatu dautak nahi nuenetz hemengo eritegiko erizain ikasi eta bilakatu. Larre ArtzainE 161.
1 iz. Itxura; bereziki, egitura. Egitamuz, usainez, kolorez, kanpoan zu zara gaur erregina. 2 iz. Egitasmoa, egitaraua. Gaurdaino gure artean egin den hizkuntza-egitamurik osoena. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
egitamu. Tr. La forma más documentada es claramente egitamu . En DFrec hay 16 ejs. de egitamu , la mayoría correspondientes a la segunda acepción. Etim. Para la posibilidad de que se trate de un compuesto de egi-/egite- y -egun, v. FHV 507.
1 (V-oroz-arr-ple), egidamu (V-m), egieramon (V-ger-m), egiaamon (V-ger), egiluma (V-m; Añ), egilamu (V-m), eitemo (V-ger), egilimu, eitamu. Ref.: A (egitamu, egidamu, egieramon, egiaamon, egiluma, eitemo); A Apend (egilamu). “Hechura, forma, figura” Añ. “Forma, estructura” A. Cf. egiramu. v. egitura. Eitamuz, usaiñez, kolorez, / Kanpoan zu zara gaur Erregiña. AB Olerk 333. Baña adin eldua, gogorrago izaten da-ta, makurtu, ezi ta aldatu nai ba-da, beste taiu, izakera ta egillimu bat emon nai ba-yako. Eguzk LorIl 37s (ap. DRA). Berarizko jas eta taiua, izakera ta egidamu berezia. Eguzk LEItz 123. Pirikornaren egitamua Altmann jakintsuaren iritxiz lapats-egitamua da. Zait RIEV 1933, 65. Ta epod gañeko itoltza egitamu berekoa zan. Ol Ex 39, 5 (Dv karantza, Ur kolore, Ker y Bibl lan). Nahiago nuke euskal sustraiko egitura (edo egitamu) erabili structura adierazteko. MIH 194. egieramon. Construcción. Era ontako arruztaiak egunean ikusten dira, egieramonak (construcciones) asko aurreratu diralako. J.B. Ayerbe EEs 1912, 62.
2 Programa, plan. v. egitarau. Gure bururakizunen egitamu bete, eta gure atinaren benetako kizun gertatzen omen dira [ideiak] . Zait Plat 39. Arerioen egitamu ta bestelako ariketak lapurtzeko. Ib. 95. Jan, edan, erre, gonartean ibilli: gizonaren egitamu bikaiña ogei urte inguruan. Erkiag BatB 182. Lan egitamua 148.698,82 laurlekokoa zan; baiña errematean 126.386 laurlekora jatsi zan. Etxabu Kontu 210. Moldatuz joian karmeldar moja ortozen izakera, bizi-egitamu ta jasa. Onaind STeresa 77. “Eusko-bidaztiarena” izan da gaurdaino gure artean egin den hizkuntz egitamurik osoena. (In MEIG VI 38).
3 Plano, croquis. Gauz ontan plano edo egitamuak egitean bezelaxe gertatzen da. EEs 1930, 22.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. programa, plan, proyecto (2) iz. (B) hechura, forma, figura fr (1) iz. programme, plan, projet (2) iz. (B) forme, figure en (1) iz. program, plan, project (2) iz. (B) shape, figure port (1) programa, plano, projeto (2) forma, figura
Testuinguruan
Soilik frankismo soziologikoarena ez den diskurtsoak ukatzen duen bezala tortura, halatsu babestu izan du urteetako egitamu sozialak Poivre d’Arvorren praktika. [Egitamua, Iñigo Aranbarri (berria.eus, 2020-05-01)]
Reply