1da/du ad. Zimurrak atera, zimurrez bete. Soinekoa ez zimurtzeko. Zahartzean, ikara etortzen da, larrua zimurtzen da, ilea urdintzen da. Kopeta zimurtua du, bista laburtua. 2da/du ad. (Esapideetan). Baratzeko lanari ere sudurra diote zimurtzen. Berehalaxe zimurtuko dizkigu ezpainak erdeinuzko nahi lukeen irribarre batez. Zuen poltsak zimurtuak daude, nagusiari eman diozuen azken arditerainokoarekin. 3da/du ad. Zikoiztu, zekendu. 4 (Partizipio burutua izenondo gisa). Bizkor atera zuen sakelatik gutun zimurtua. (Hiztegi Batua)
Jarioaren onomatopeia. 2. Zetaren marruskadurari erreferentzia egiten dion soinua.
Orotariko Euskal Hiztegian
zara-zara.
1. (H, s.v. zarra ). (Onomat. del fluir). Larriaren andiz odolezko izerdi laban batek emon, eta alde guztietati odol tantaak zarazara eriozan. Añ EL2 216. Odola esku-oñetako zilloetati zarazara geldi bagarik eriola. Ib. 226. Gertari au dala-ta, begietatik bera negar-malkoak yarioan ditut zara-zara. Zait Sof 44. Begietatik-bera negar malkoak zara-zara yarioan. Ib. 141. (V-arr-oroz-gip ap. A). “Onomat. de la lluvia abundante y no violenta” A. Euria zara-zara gelditu bage. Egieder Usk 20 (ap. DRA). zaara-zaara. (Onomat. de la acción de desparramar). Kuurra (deitu oilloeri)… ta garaun-arto gorria zaara-zaara. Aranzazu 21-6-1959 (ap. DRA). “(V-oroz), onomat. del vuelo lento de las aves” A. “(V), voz onomat. que indica el movimiento de los reptiles, el del nadador” A. “(V), voz onomat. que indica […] actividad en el trabajo” A.
2. (Sust.). Frufú, sonido de roce de telas. Oskien kirrikeak eta sedearen zara-zareak ez al dautso zure biotzari azpi-yanik egingo emakumeganako. “Rustling of silks” . Larrak EG 1958, 321.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es1onomat., adb. Voz que hace referencia a la lluvia cuando ésta es fina y cae abundante. Euria zara-zara da. 2onomat., adb. Sonido que hace referencia al roce de la seda. 3onomat., adb. Voz que hace referencia al vuelo lento de las aves. 4onomat., adb. Voz que hace referencia a las lágrimas suaves y abundantes. 5onomat., adb. Voz que hace referencia al movimiento de los reptiles y de los peces.
Testuinguruan
Begietatik-bera negar malkoak zara-zara yarioan. (Orotariko Euskal Hiztegia)
iz. Ipar. eta Naf.Otarrea. Hila hobira, bizia zarera (esr. zah.).(Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
zare. Tr. Usado por autores septentrionales y navarros, se encuentra tbn. en algunos vizcaÃnos (Moguel, Kirkikiño) y guipuzcoanos (Lizardi, Orixe, E. Arrese).
Palma adar batzuk harturik, hetzaz zare, saski eta otharre egiten haritzen zela. Ax 23 (V 13). Hila obira, bizia zarera. Saug 42. Bi iaberen horak, zarea gora. “Sa mangeaille” . O Pr 102 (Azkue, que cita este refrán, transcribe sare). Zaraak. Mg PAb 135 (en una lista de utensilios de ferrerÃa). Ophilez zaria beitzen / betherik jente prauben. Balad 41. Bertzeak [zakurrak] ezen zarea goardatzeko hobeki, / laster lepotik khendurik aldean zuen utzi. Gy 164. Ezarten da lürra edo hautsa zare batetan. Ip Dial 116 (It, Dv saski, Ur otzara). Haitatzen dütie [arrañ] hunak eta zaretan ezarten. “In vasa” . Ip Mt 13, 48 (Lç, TB, SalabBN, Echn un(t)zi, He otharre, Dv borboil, Ol, Or, IBk, IBe saski, Ker otzara). Sobratu zenetik biltu zein amabi zare beterik puzkaz. Hual Mt 14, 20 (Echn zare, Ur (V) zara; Ip zareta). Zare bat fruturekin ethorri zitzaion. Laph 156. Bakhotxak zaukala besoan zare bat luzernaz betherik. Prop 1876-77, 114. Soka muztü zian eta zaria bere ganat bildü. Const 19. Etxetik ateratzen da zare bat buruan daramala. TP Kattalin 189. Begi gorriz neskari / kargatuz zarea. Etcham 142. Ekarri eben zara bat, berau auzpez ipiñirik; mutilla lurrian belaunikatu zan eta zara-ganian makurtu zan. Kk Ab II 147. Bi zirrika andiek ibiliazten dute sokatik dilindan paratzen dituzten burdinezko zareak eta oken barnean mia edo egurra. FIr 134. Baditeke hel ahal dezon medikuak, gider luxe baten puntan, zare ñimiño zalantzari bat. JE Med 68. Zenbat ortondo (zare)-bete puska yaso zenituzten? Ir YKBiz 235. Alea arturik, zarea dar-dar. Or Eus 314. Emazte larri bat, bethi zare bat besoan. Larz Iru 22. Oraingo arraintzariak gain gainetik muntatuak dira arraintzako arropa, amu, sare eta zarez. Herr 21-2-1963, 2. Gure etxean badira lau zare; hetarik zaharrena zure! (Elizako amarrenak ematean). EZBB I 137s.
2. “Zara (V), medida de dos fanegas” A. Arroa bi maats legor ta zara bete (bi anega) garien ordain, ongi, zintzoro ta aguro-askorik itzultzeko itza eman zidan. (Quijote IX). Ldi RIEV 1929, 209 (Anab RIEV 1928, 610 y AIr ib. 603 bi zarerdi; Or RIEV 1929, 8 lau erreu).
Ausartu izan balira, hartu otarreak eta zare handiak, eta hantxe abiatuko ziren bi agure haiekin ustekabeko egun-pasan.[Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2006)]
iz. Batez ereBizk.Zirrara.Barruan zarrada handia egin dit. Zure bertsoak eragin dit gaur zarrada izugarrizkoa. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
1 zarrada. (V-gip, G-to-bet), zarraa (V-gip), zarrara (V-gip), zarrera. Ref.: A; Iz ArOñ (zarraa); Etxba Eib; Elexp Berg (zarrara). Emoción; nervios, excitación. “Horror, impresión interior desagradable” A. ” Zarráa bat, un temblor en el cuerpo del susto” Iz ArOñ. “Estremecimiento. Soñu orrek zarradia eitten desta biotzian” Etxba Eib. “Ilddakua estadu aretan ikusi nebanian demaseko zarraria ein jatan” Elexp Berg. v. zirrara. .
Gogorazio ongarri oiek bere buruaganako izu eta zarrada andi bat eman zioten. Arr Bearg 317. Atzera uzterakoan aitu zan txin, txin, ots bat, Patxikori zarrada eragin ziona. Apaol 40. Mañasiri, arpegiko azal zuria berealakoan gorritu ta, barruko zarrada andi bategaz, taupadaka jarri jakon bere biotza. Ag Kr 102. Ezin zituan narruak artu ango gizadiak, ezin gorde ebien euren barruko zarradea, eztanda egin bear euen, pozak urteteutsien begietatik. Ib. 218. Laurki ori begiratzean, zarrada atsegintsu bat egin omen zuan. Ayerb EEs 1915, 294. Zure bertsoak eragin dit gaur / zarrada izugarrizko. In SM Zirik 99. Kuadru onak olakotxiak izatetxuk. Ordua zuan iri be zarrada eraitzeko. Ib. 17. Gazte urrunduaren urrunetiko goraintziak artzean, alako zarrada bigun bat senti eban. Erkiag Arran 130. Isilaldi arek biei ere barruan zarrada naigabezkoa egin eutsela oarturik. Ib. 107. Neskato mazal arek ikutua egin eutsan biozpean, ordurartean iñoiz ez iñoiz sentidu ez eban zarrada edo ikutua. Erkiag BatB 54. Albixta orrek zer poz-zarrada / eman dun biotz-ondotan! Olea 275. Aubek guztiyak ikusi eta / guazen estruziora: […] / gure bildurra erakuslia / allegatzian parera, / ain da aundiya trantzi artan guk / pasatzen degun zarrera. Auspoa 105, 25. Txistulari on bati entzunaz, alako zarrara goxo bat nabaitzen dik nere biotzak. Ataño TxanKan 214.
2 zarrada. (V, G ap. A ), zerrada (G-to-bet, AN-gip ap. A). “(V, G), arranque en el arrastre, por ej. de una piedra” A. v. 1 zarra. Idi-beien zarrada baten edo bitan amar edo ogei . duro galdu edo irabazitzen oituta daudenak. A Ezale 1898, 26a.
Reply