Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 9:14 pm on 2017/03/12 Permalink | Reply
    Tags:   

    lapaitz 

    iz. Uztaoa. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.
    [lapaitz] : lapa-belar (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Leitzako Hizkera Adierazkorra (PDF)

    Belar soroetan izaten den belar txarra. Belar txarrek izaten duten gisan, zainak luze baititu eta arrunt gaiztoa baita garbitzeko, jende gaiztoari esaten zaio. Konparaziotako ere, asko erabiltzen da: Lapaitze beño gaixtogoa da (“Lapaitza baino gaiztoagoa da”). Maila arinekoa da, baina, ez da arruntean aurrez aurre esaten.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, 5000 Adorez, Labayru eta Word Reference hiztegiak):

    es (Bot.) acedera (Rumex sp.) || iz. Mikol. (Hydnum repandum) lengua de vaca. || (Bot.) lampazo mayor, bardana {Arctium lappa}
    fr (Bot.) oseille
    en (Bot.) sorrel, oxalis
    port (planta) azeda, azeda-miúda

    Eguzkia da niregana izpika, amodioaren zoroa gorago haziz lapaitz soro abandonatuan baino. [Ulenspiegelen elezaharra, Charles De Coster / Koldo Izagirre (Elkar/Alberdania, 2007)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

    lapaitz (Wikimedia Commons, Burschik)

     

  • Maite 11:43 pm on 2017/03/11 Permalink | Reply
    Tags:   

    maistraki 

    adb. Maistrasunez.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es magistralmente, con maestría, con tono de maestra.
    fr avec maestria, impérieusement, magistralement
    en masterfully, with mastery
    port magistralmente

    Uxoa Anduaga soziologoak maistraki azaldu du egunotan berripaper honetan umoreak boterearekin duen harreman estua; are, umorea eskuarki erresistentziarekin eta kontra egitearekin lotzen bada ere, egiaz, gehienetan, boterearen aldeko tresna izaten dela.  [Umorea eta bertutea, Idurre Eskisabel (Arkupean, 2017-03-11 )] (Berria.eus)

    maistraki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:29 pm on 2017/03/10 Permalink | Reply
    Tags:   

    ikareria 

    iz. Dardara, izua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    ikareria (R-vid), ikararia (H), ikarari (AN; Hb ap. Lh (-kh-)), ikareri (B; VocB), ikererie (B). Ref.: A (ikarari, ikareri, ikareria); Asp Leiz2; Izeta BHizt (ikererie).

    Temblor. “Temor, espanto” A. “Temblor de tierra” VocB, A e Izeta BHizt. “Bartatsean ikererie izan dugu” Izeta BHizt. Orrelako zerbait ikararia sartu izandu ba-litzait niri. Mb OtGai II 185. Andia da oraingo gure ikareria. Mb OtGai III 210. Lurraren ikarariak, arrien autsteak. Ib. 68. Hire ürzain batek emaiten dik lürrari ikhareria. Chaho AztiB 9. Beriala prest dago / kaballeria; / artilleria / izigarria, / arek ematen debe / ikareria. Afrika 89. Gudariak ikareriz ta bildur ezin aundiagoaz beterik. Inza Azalp 75.

    Sinonimoak: iz.
    [ikareria] : dardara (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. temblor; temor
    fr
    en
    port

    Lur ikareria batek asaldatu ditu nafarrak gaur goizean.

    ikareria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 8:06 pm on 2017/03/09 Permalink | Reply
    Tags:   

    umatu 

    ad. 1. du Ipar. Jipoitu. Bi soldaduk umatu eta eho zuten. 2. da ad. Umea(k) egin. Udaberrian edo udazkenean umatzen diren behiek udan umatzen direnek baino esne gehiago ematen dute. Ardi guztiak umatu zaizkigu. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

        [bigundu]: Ipar.beratu, bigundu, guritu, leundu, samurtu, uxtertu Ipar., beraztu Ipar./Naf., mardotu Zub., labaindu Bizk. g.e.
        [umea egin]: erdi, erditu, haur egin, umea egin, seina egin Bizk., haurgin Gip., emerditu g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) du ad. [jipoitu] (Ipar.) apalear, sacudir, golpear (2) du ad. Ik. umotu (3) da ad. engendrar, procrear; parir (4) da/du ad. (batez ere Ipar.) ablandar(se), reblandecer(se)
    fr (1) du ad. [jipoitu] (Ipar.) battre, moudre (2) da ad. engendrer, procréer ; mettre bas (3) da/du ad. (batez ere Ipar.) (se) ramollir
    en (1) du ad. [jipoitu] to beat, to thrash, to hit (2) da ad. [umedun gertatu] to become pregnant; to procreate, to reproduce; to give birth (3) da/du ad. [bigundu] to soften
    port (1) du ad. [jipoitu] (Ipar.) espancar, apalear (2) du ad. Ik. umotu (3) da ad. e engendrar, gerar; parir (4) da/du ad. (batez ere Ipar.) abrandar-se, amolecer

    Alde batetik zenbait hegazti urtar daude, esate baterako, ubarroi handia, murgil handia, eta txilinporta txikia. Lehenengoak ez du gure artean kumatzen, baina sarri ikusiko dugu gure kostaldean, erreketan eta hezeguneetan. Murgil handia eta txilinporta txikia, berriz, podizepiformeen taldekoak dira eta Euskal Herriko hezegune gehienetan ikusi daitezke. Bikote gutxi batzuek, gainera, kumatu ere egiten dute Euskal Herrian. [Zazpi txori-espezie berri argitaratu ditugu: txilinporta, sai zuria, mokozabala, zikoina,…,  (Txoriak.eus, 2017-2-27)]

    umatu (Argazkia: Txoriak.eus)

     

    • asarasua 7:43 am on 2017/03/10 Permalink

      Eskerrik asko berba hori jasotzearren. Uste nuen nahiko erabilera arruntekoa zela (hala darabilt nik, fakultatean ikasi genuenetik, Biologia fakultateko irakasleren bati jasota: Txurruka? Altonaga? Elosegi?), baina egunotan konturatu naiz ezetz, jende askok ez duela ezagutzen. Niretzat ere ikasbidea izan da zure aukeraketa hori, “kumatu”ren aditz erregimen zuzena ikasteko balio izan didalako. “Kumatu dira” eta ez “kumatu dute”, orain arte erabiltzen nuen moduan. Hori bai, oraingoz jarraituko dut “kumatu” erabiltzen, eta ez “umatu”, niretzat animaliek “kumak” (kumeak) izaten dituztelako, eta ez “umeak”. 😉

      Mila esker!

    • Maite 9:59 pm on 2017/03/10 Permalink

      Eskerrik asko zuri! Joango gara ziur Txoriak.eus-etik gehiago ikasten… 🙂

  • Maite 8:37 pm on 2017/03/08 Permalink | Reply
    Tags:   

    aldarrikapen 

    iz. Aldarrikatzea; aldarrikatzen den gauza. Giza eskubideen aldeko aldarrikapena. Sindikatuen aldarrikapenak. Hautagai gehienak ez datoz bat euskararen ofizialtasunaren aldarrikapenarekin. Aldarrikapena egin bezain laster, kardinalak eta aita santua Te Deum laudamus ozenki kantatzen hasi ziren. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
    [aldarrikapen] : deiera, proklama. 
    [aldarrikapen] : aldarrikatze, proklamazio.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) pregón (2) proclamación; reivindicación, reclamación (3) (Zuz.) promulgación
    fr annonce publique, proclamation, notification, revendication
    en proclamation; announcement
    port reivindicação

    Aldarrikapenei eutsiko diegu berdintasuna lortu arte! #martxoak8

    aldarrikapen (Argazkia: unison.org.uk)

     

  • Maite 11:48 pm on 2017/03/07 Permalink | Reply
    Tags:   

    arkakarats 

    iz. Astoarrosa. (Hiztegi Batua)

    Orotariko euskal hiztegian

    arkakarats (G-nav, AN-larr), arkarakats (V-gip), arkarakatxa (G-goi), alkakats (G-nav), alkakaatz (AN-araq), alkalkaatx (AN-araq), alkaratx. Ref.: A; Ond Bac (alkakats); Ardi Plant1.

    Rosal silvestre, escaramujo. “Alkaka-atza. Rosa canina, escaramujo (en el Aralar Navarro)” Arzdi Plant1. “Alkaratx. Espino (D. Irigoyen)” DRA. Cf. Baraib: “Alcaracache. (Llanada de Vitoria). Fruto del escaramujo o rosal silvestre. […] El arbusto que lo produce. En Salvatierra alcaracáz y ascaracáche; en Alegría, ascaracachi”. Cf. LzG: “Arcalla. Escaramujo; rosal silvestre (Acosta), 131”. Baratz-erdijan arkakaratz (rosal) ederra eguan. Altuna 33. Eta orregaz batera, arkakaratzaren gorengo adarrian, geldi-geldika, larrosa polit-ikusgarrija agertuten asi zan. Ib. 36.

    alkakaratz. “(G-nav), fruto del espino” A. Cf. VocNav: “Alcaracate. Fruto del rosal silvestre, llamado escaramujo y agavanzo (Guirguillano, Puente la Reina)”.

    Sinonimoak: iz.

        [basa-arrosa]: basa-arrosa  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (Bot.) rosal silvestre, escaramujo (Rosa sp.)
    fr (Bot.) églantier
    en (Bot.) dog rose, wild rose

    Eta orregaz batera, arkakaratzaren gorengo adarrian, geldi-geldika, larrosa polit-ikusgarrija agertuten asi zan. Ib. 36.  (Orotariko Euskal Hiztegia)

    arkakarats (Gaurko hitza, domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:30 pm on 2017/03/06 Permalink | Reply
    Tags:   

    goitigale 

    iz. g.er. Goragalea. Ik. botagura; botalarri. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    “(L), vómito” A. “Ganas de vomitar. Goitigaleakin nago” Izeta BHizt. Bat batean gaxotzen da, sabel min andi batekin, gero goitigale edo goragale zenbeitekin. FIr 170.

    Sinonimoak:iz. g.e.

        [goragalea]: botagale, botagura, botalarri, egozgale, goragale, goitiko Ipar., goitinahi g.e., goralarri g.e., goranahi g.e., goranzko g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. ganas de vomitar; vómito, náusea
    fr iz. envie de vomir, nausée, vomissement
    en iz. feeling like vomiting; nausea; queasiness
    port iz. náusea

    Goitigalearekin nago. Izeta BHizt. (Orotariko Euskal Hiztegia, mold.)

    goitigale (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel