1. (H). Radiante, resplandeciente. “Qui rayonne” H. v. arraiotsu. O iguzki adimendu guztien arraitsua, / Prudenziaz argi zazu arren ene burua. EZ Man I 38. O begi gorputz tristeen iguzki arraitsua! / Hitaz ere mintzatzeko nahi nikek donua. Ib. 135. Kristalaren baldea. / Zuzi arraitsua. / Lanpa airekoa. EZ Man II 197. Zeruek dute iaunarren / deklaratzen gloria […] / Egun arraitsuak ere / orobat du egiten. EZ Eliç 372. Urrezko szeptro, diadema / eta tronu arraitsuak. Gç 160. Zur eder, zur arraitsua / zur guziz preziatua, / Gorphutz haren ukiteko / Izan-zare hautatua. CantIzp (ed. 1813) 77.
2. (SP, Lar, VocCB, Dv, H, A). Jovial, afable. “Joyeux” SP. “Afable” Lar. “Afable, alegre, de ameno trato” VocCB. “(He), porté à la gracieuseté, gracieux” Dv. “Gai, affable” H. “Arraitsu (L, He), cortés, afable” A (que lo toma seguramente de Dv). Atarira ertetzen ziran etxekoandre maratzak eta aur jostariak, arraitsu (afable) agurtzen zittuzten Gipuzkoako aundikiak. Etxde AlosT 15. Izan zaitezte lengoak aitarekin: alaiak, arraitsuak eta jostakoiak. Etxde JJ 217.
iz. Barre oihua. Ik. karkara. Jendearen algarak eta txaloak. Bat-batean ematen diote denek algara handiaz barreari. Maite nuela esan nionean, algara batez erantzun zidan.(Hiztegi Batua)
amain. (V-gip). Ref.: A Apend (amain); Etxba Eib (amaiñ emon). Empleado en la expresión amain emon:‘dar suelta, liberar’. “Amain emon, bere gisaz, dejar a su aire” A Apend. “Amaiñ emon, dar suelta, liberar. Amaiñ emon zetzan bere buruari, eta jausi zan azkeneko bizi-modura” Etxba Eib. . Biztaldi onetako neke-lorrai amain emon dautsegu. Ibarg Geroko 99. Eta bere gorputzari amain-eman zion. Etxde PerPl 112. Zutiñik egon eziñik ziero auldu zan eta bere gorputzari amain emon (bertanbera utzi) zetsan. SM Zirik 18. Bakarrian amaiñ emoteko bere lertu biarreko illetiari. Etxba Ibilt 487.
Sinonimoak: Lok.
[amain eman] : askatu, liberatu
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es lok. dejarse llevar fr lok. se laisser porter en lok. to get carried away, let oneself go port lok. deixar-se levar
axekatu, axeka, axekatzen || du ad. g.er. Xaxatu. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
axekatu.
1. Tentar, provocar. En AxN se explica narritatzen (340, 540) por axekatzen. v. azikatu. Cf. axeku. Bátak itzbát, bérzeak berzebát kóleran moko moko dá nola fú ta fú emátea itxekitzekó yago kolerain súa, eta deábrua está deskuidátzen axikatzeas. LE Matr4 533. Axekatzen zaittuzte zuen Jaungoiko Jaunak, argi agiri dedin ea zuen biotz osoaz maitte dezuten edo ez. Inza Azalp 148. Nagusi-Etxeko Andreak axekatzen dute morroi edo neskamea, auek artu lezazketen gauzen batzuek artzeko bidean utziz. Ib. 148.
haxikatu (ax- BN-baig), hasikatu (BN-ciz), axakatu. Ref.: A (hasikatu); Satr VocP (axikatu). “Excitar a los perros” A. “Azuzar o incitar a los perros” Satr VocP. v. haizatu (6), haxitu. Oiuz, eskaiñiz, axakatuaz / artzai Petriren txakurra, / zalantzan zerbait ibil ondoren, / itzul diote [beorrari] muturra. Or Eus 330. Zakurrak haxikatu eta ezin ibil. GAlm 1961, 61. (ap. DRA)
2. (AN-ulz; A DBols), axakatu (AN-ulz). Ref.: A Apend; Iz Ulz 412. Bromear; burlarse (de). “Bromear (AN-ulz)” A Apend. “Eta atsaldian “txix-txix-txix” ittentzuela ta: nor demontre ote de nere (?) ole (?) axakatzen ai dena?” Iz Ulz 412. Liburu xoragarriak elkarrekin irakurteak, elkar axekatzeak, elkar xurikatzeak. “Nugari” . Or Aitork 86. Nere Iaun, nere Argi, emen ere Zure egiak ez al du axekatuko gizona? “Deridebit” . Ib. 318.
Reply