kortxila
iz. Ipar. Eskorta. Txakurrek ardiak kortxilan sarrarazi eta artzainaren lagunek ardi horiek behar dituzte moztu zeinek hobeki. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
kortxila.
Tr. Documentado en Monho, Duvoisin y en algunos textos septentrionales del s. XX. Kortxila y kurtxil(a) son las formas más documentadas. Hay korxila en Monho, kortxel(a) en textos suletinos y en un ej. de Gazte , y kortxilo en Etcheberry.
1. (AN-ulz, L-ain, BN-arb (-rx-)), kurtxila (AN-olza, L-sar; H), kurtxil, kortxela (B, BN, S), kortxel (B, BN-ciz, S; A Apend), kortxilo, kertxola (B), kotxelu (S; StJayme ap. DRA.), kottera (Ae), kloxela (S). Ref.: A (kortxel, kortxila, korxila, kurtxila); Alth in Lander RIEV 1911, 600; AEF 1925, 133; A Aezk 295; Lrq (kortxela); Iz Ulz (kortxille); Izeta BHizt (kortxela). Aprisco, redil; establo. “L’étable à cochons” H. “Kurtxila: […] (L-sar), lugar en que se guardan las crías de ovejas, separándolas de las madres” A. “Korxila (BN-arb), parte del redil en que se guardan los corderos (esta parte está separada del resto de la cabaña por una barrera)” Ib. “Pocilga” A Apend. “El lugar para ordeñar ovejas junto a la borda” Iz Ulz. “Kortxelan bildu ditugu ardiak” Izeta BHizt. Erakarriko ditutzu ardiak korxilarat / arimak hel-araziko zeruko loriarat. Monho 50. Bai eta urdeak ere: aski da hortako begiratzea hekien khurtxilei. Dv Dial 35 (Ur toki, It eia, Ip thegi). Horra zertako bere arbasoak bezala maite duen garbitasuna eta largoa lapinak. Ez beraz hautarik sobera eman kurtxila hertsiegian. GAlm 1953, 21. (ap. DRA) Hik kuraia gaitza baituk, lo egin othe hezake kortxila horren barnean, lehoinen artean? Egunaria 27-4-1957 (ap. DRA). Zola zimentatua eta burdinazko kortxilak egin araziak ditu kontseiluak. Herr 12-12-1957, 2. Etxerat joaiten, traktür batek kortxela firrindan, joan erazten. Herr 5-5-1960, 3. Aratxeak atxiki behar dira heipe batean, lasto-zamaz eginikako kurtxil batean. Herr 10-11-1960, 4. Phapaitakeek beno jente haboro ürhats ederrek kortxelalat biltzen die. Herr 31-5-1962, 3. Hasian hasi, brastako gaitzean baderama Iñaziok bere saila. Bertze lau lagun biltzen ditu bere kortxilorat. Etcheb Obrak 25 (ap. DRA). (Ref. a los campos de concentración).
Gizon, emazte, haur, denak [alemanek] hartu eta eremanak izan dira oinazeak eta herioak baizik bisitatzen ez dituen kortxela batzuetarat. GAlm 1946, 33.
2. “Kurtxila (L-ain), corral o cerrado hecho de seto en el campo para conservar castaña[s]” A. v. 2 kortina.
3. + kortxela. Coro, galería. Kalonjeak jartzen direlarik elizaren erdi erdiko “koroa” deitzen duten, beren kortxila harresikatuan. Herr 10-12-1959, 1. Ba eta entzun dut hango jendea ikusgarri dela elizetan. Emaztek bere kadirak ba, gizonak aldiz gainean, kortxela edo kaleri batzuetan. Larre Gazte 1963 (8), 1 (ap. DRA).
4. kortxel (V-m ap. A), kortzel (V-m ap. Zubk Ond). “Tejado de la iglesia” A. “Kortzeleko mamuak, […], fantasmas de la cornisa de Ondárroa” Zubk Ond. Kortxeleko mamukaitik esaten zana ez eban aintzakotzat be artzen. Auspoa 270, 68.
Sinonimoak: iz. Ipar.
[artegia]: arditegi, artegi, alhagune Ipar., hespil Ipar., korrale Ipar., kolar Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. (Ipar.) redil, aprisco (2) iz. (Ipar.) [elizakoa] galería, coro
fr iz. parc à brebis
en
port
Testuinguruan
Txakurrek ardiak kortxilan sarrarazi eta artzainaren lagunek ardi horiek behar dituzte moztu zeinek hobeki. (Hiztegi Batua)
Reply