Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:07 pm on 2022/02/01 Permalink | Reply  

  hespil 

  1 iz. Artegia. 2 iz. Esparrua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hespil. Onom.: Yenego de Espilla. (1290) Arzam 226.

  1. (G-nav, AN, L, B, BN, Sal, S; Aq 536, Dv (+ esp-); espila Lar y Añ; H (hespila, espila det.)), hezpila (SP), ezpila ((det.).H). Ref.: A (espil); VocPir 114; Iz Als (espila). Cercado, prado. “Hezpila, bergerie d’agneaux. Hezpillara emaitea, mettre en la bergerie” SP. “Corral” Lar. “Prado cerca de la casa, espilla” Aq 536 (?) A. “Espil, prairie; clôture dans laquelle on enferme la brebis pendant la nuit en plein champ” Dv. Artzainak, utz etzatzue /hespilletan ardiak / eta Betleena laster / iauts zaitezte guztiak. EZ Noel 62. Haren hespill ederreko gu ardi bereziak. EZ Eliç 170 (297 espill). Gu haren poblua gara, / haren hespilakoak. Hm 86. Baditut bertze ardi batzu ere, hespil huntakoak ez direnak. “Ovili” . Dv Io 10, 16 (v. tbn. Is 65, 10; Lç arthegi, He arthalde, Ol (ed. 1958) barruti). Campo de labor. “Otra pieza de una robada que está la mitad sembrando berzas y la otra mitad heno, que en vascuence le llaman espilla” (Aézcoa, 1574). LexHNav II 93. “Pequeño terreno, generalmente de menos de una robada y pegante a era situada junto a la casa, en la que se dejan fajos de trigo, herramientas, etc., incluso se hace un pequeño cercado donde se dejan sueltas las gallinas” (Aézcoa; información actual). LexHNav II 93.

  2. “(Ae), bosque” A.

  3. “Espille, un lugar para guardar castañas. Gaztañaz bete dugu espille. Espille haundie” Izeta BHizt.

  4. “Círculo de piedras clavadas en tierra, que rodea a un dolmen (Burguete)” VocNav.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [hespil]: artegi, saroi

  [hespil]: esparru

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) [artegia] redil, aprisco, cercado (2) (Ipar.) [esparrua] recinto, ámbito
  fr (1) iz. [artegia] enclos (2) [esparrua] enceinte [espace délimité]
  en (1) iz. pen, closure, sheepfold (2) field, sphere
  port (1) iz, dobrar, cercado (2) âmbito

  Testuinguruan

  Harri puskaz eraikia, hespil horretan gordetzen dituzte ahuntzak eta arkumeak gauez. [Elektrika, Xabier Montoia (Susa, 2004)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:58 pm on 2022/01/31 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pailazokeria 

  iz. Pailazoari dagokion ekintza bitxia. Pailazokeriak egin. Antzeztokirako utzi ditu pailazokeriak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pailazokeria. Payasada. Cantinflas galtza-jarioak trebe baino trebeago dihardu morrontzan, toreatzean nahiz dantzan, ohiturazko pailazokeriak apurren bat moarratu dizkiotelako edo. MEIG I 182.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Heg.) payasada
  fr iz. pitrerie, clownerie; bêtise, idiotie
  en iz. antics
  port iz. palhaçada

  Testuinguruan

  Antzeztokirako utzi ditu pailazokeriak. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 10:50 pm on 2022/01/30 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  damnatu 

  1 da/du ad. Zah. Erl. Kondenatu. Onak dira salbatu eta gaiztoak damnatu. 2 (Partizipio burutua izenondo edo izen gisa). Urrikaltzeko baita arima damnatua. Damnatuen bihotza ausikiko duen harra ez da hilen. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  ad. zah [kondenatu]: infernuratu, kondenatu

  izond. zah. [kondenatua]: kondenatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (Ipar.) (zah.) condenar(se) [en la religión cristiana]
  fr se damner
  en be condemned, be damned
  port condenar-se

  Testuinguruan

  Onak dira salbatu eta gaiztoak damnatu. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 9:28 pm on 2022/01/29 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erremindu 

  du ad. erremindu, erremin/erremindu, erremintzen || Erresumindu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  erremindu. (V ap. A ; Añ), erramindu (Lar, H). “Escocer” Lar, Añ, A. (No lo hallamos empleado con formas verbales personales). (Fig.). Resentir(se), ofender(se), enfadar(se). Markolbek, beraz, erre-mindurik […], badiñotso: […]. Otx 125. Neurtitzak eztiki darizkio. Artegatasunak zastaturik noizbait; ituntasunak erremindurik besteetan. TAg Y 1933, 23. –Nola zaude emen, Malentxo?– galdegin zion arek erreminduta. TAg Uzt 271. Berak lortu nai zun emakumea beste baten eskuko zebillen eta onek barren guztia erreminduta jartzen zion. Etxde JJ 138.

  Sinonimoak: iz.

  [erremindu] : erresumindu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. escocer, requemar; resentir(se), ofender(se), enfadar(se)
  fr brûler, s’enflammer; se vexer, se froisser, éprouver du ressentiment
  en to itch; to get angry
  port doer, requeimar, recrestar; ofender

  Testuinguruan

  Horrek barrena erreminduta jartzen zion. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:09 pm on 2022/01/28 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zara-zara 

  1. Jarioaren onomatopeia. 2. Zetaren marruskadurari erreferentzia egiten dion soinua.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zara-zara.

  1. (H, s.v. zarra ). (Onomat. del fluir). Larriaren andiz odolezko izerdi laban batek emon, eta alde guztietati odol tantaak zarazara eriozan. Añ EL2 216. Odola esku-oñetako zilloetati zarazara geldi bagarik eriola. Ib. 226. Gertari au dala-ta, begietatik bera negar-malkoak yarioan ditut zara-zara. Zait Sof 44. Begietatik-bera negar malkoak zara-zara yarioan. Ib. 141. (V-arr-oroz-gip ap. A). “Onomat. de la lluvia abundante y no violenta” A. Euria zara-zara gelditu bage. Egieder Usk 20 (ap. DRA). zaara-zaara. (Onomat. de la acción de desparramar). Kuurra (deitu oilloeri)… ta garaun-arto gorria zaara-zaara. Aranzazu 21-6-1959 (ap. DRA). “(V-oroz), onomat. del vuelo lento de las aves” A. “(V), voz onomat. que indica el movimiento de los reptiles, el del nadador” A. “(V), voz onomat. que indica […] actividad en el trabajo” A.

  2. (Sust.). Frufú, sonido de roce de telas. Oskien kirrikeak eta sedearen zara-zareak ez al dautso zure biotzari azpi-yanik egingo emakumeganako. “Rustling of silks” . Larrak EG 1958, 321.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es 1 onomat., adb. Voz que hace referencia a la lluvia cuando ésta es fina y cae abundante. Euria zara-zara da. 2 onomat., adb. Sonido que hace referencia al roce de la seda. 3 onomat., adb. Voz que hace referencia al vuelo lento de las aves. 4 onomat., adb. Voz que hace referencia a las lágrimas suaves y abundantes. 5 onomat., adb. Voz que hace referencia al movimiento de los reptiles y de los peces.

  Testuinguruan

  Begietatik-bera negar malkoak zara-zara yarioan. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

   
• 

  Maite 8:27 pm on 2022/01/27 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sakitu (amaitzeko) 

  sakitu, saki/sakitu, sakitzen 1 du ad. g.er. Lanabes edo arma zorrotz batez zauritu. 2 du ad. g.er. Abere baten azalean marka edo seinalea egin. Txahalak burdina goriaz sakitzen diren bezala. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sakitu.

  1. (-kh- AN, L, BN ap. A ; Dv), sakiatu (AN-araq ap. A ). Herir. “Blesser grièvement” Dv. Etsaiek ihes-eginik, luzez jarraiki zitzaizkoten, halaz non hekietarik sakhitu baitzituzten lehenbiziko eta bigarren egunean bezala eta hil baitzuten ihes zoazinetarik bi bidez. Dv Iud 20, 31 (Ol sakaildu, Ker triskatu, BiblE hil).

  2. sakiatu (AN-araq ap. A). “Tajar” A. Mintzo zorrotzez Abiñongo arkaitza sakitu zun eta fedea ugaldeka yalgi zen. ‘Frappa’ . Or Mi 137. Sugeak ausiki nik. Ur erreka hortan behar diat ganitarekin ausiki lekua sakitu. Etchebarne 60. 3. (-kh- Hb).Mordre, morceler” Hb.

  Sinonimoak: ad. g.e.

  [zauritu]: mankatu, zauritu, kaskatu Ipar., kolpatu Ipar., zaurtu Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (ikus zauritu) herir (2) marcar, señalar (con hierro el ganado) (3) picar, partir en trozos, trocear
  fr (1) blesser (2) marquer, signaler (3) couper en morceaux
  en (1) to be injured, to injure, to wound (2) mark (3) chop, dice, mince
  port (1) ferir (2) marcar, assinalar (3) picar

  Testuinguruan

  Eta araukaniarrak, aztekak eta inkak menpean hartu zituzten garaian, europar langileak beren etxeetatik bota zituztela, animaliak bezala burdina goriaz sakitu zituztela, eta sorginak bezala erre. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]

  

   
• 

  Maite 10:11 pm on 2022/01/26 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  masta 

  iz. Ontzietan, belei eusteko zutik kokatzen den haga. Hiru mastako itsasontzi ederra. Masta bakarreko ontzi txikia. Masta nagusia. Aurreko eta atzeko mastak. Mastaren abenkak. Brankako masta. Masta-buruko zelataria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  masta 1

  Tr. Documentado en textos septentrionales y meridionales desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 18 ejs.

  1. (V, G, L ap. A ; SP, Deen I 19, Urt II 243, Lar, Añ, VocBN, Dv, H), maste, mastra (V-m, L-ain ap. A ), mastre. MÃstil.
  Unziaren bi mastak. INav 56. Aize bizi-aserretuak urratzen diozka gañeko oial-egoak, zur luzeak edo mastak. Mb IArg I 199. Eta masta jautsirik, hala ziren eramanak. Dv Act 27, 17 (He berga nausia). Untzia zihoakun nahi zen bezala / Masta denak trebeska, xirxiketan bela / Gosea xopan eta leihorra urrunsko. Hb ( in Onaind MEOE 497). Mastarik gabe bazabillan [untzia] . EE 1884a, 314. Orratza galdua; mastak eroriak. Lap 15 (V 9). Gure untzi ttikiak etzuen masta bat baizik. Prop 1892, 226. Gure ontziek masta bi eukazan. A BGuzur 142. Maste ta aize-oialak. Ag Kr 197. Mastaren lokarriak edo sokak. Echta Jos 203. Iru mastadun ontzi ederra. Kk Ab I 80. Ontzi-mastak. Mde HaurB 5. Kirrinka dago masta. Gazt MusIx 79. Untxitxo onek jo abenian / itxasua ta mastrian / orduterantxik iriltzarri [sic] zan / Grazianatxu neuria. (V-arr). Balad 140.

  2. Asta. Ezarri zuen Moisek / masta gaiñean sugea. Gç 66.

  3. “Mastra (B), apéndice a modo de escalera que se pone al carro para transportar grandes cargas de helecho” A.

  masta 2

  masta . “Baiser” Foix.

  Sinonimoak: (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [mastadia]: mastadi

  [masta]: ontzi-haga

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Itsas.) mástil (2) iz. mástil, asta, palo
  fr iz. mât [de vaisseau]
  en iz. mast
  port (1) iz. mastro (2) iz. mastro, poste

  Testuinguruan

  Uholdeen ondorioz belaontziaren masta puskatu egin zen. (Elhuyar hiztegia)