Gaurko hitza

Updates from martxoa, 2016 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:07 pm on 2016/03/17 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kotxorro 

  iz. ZOOL. Koleopteroen ordenako intsektua. 2-3 cm-ko eta kolore arre gorrixkako kakalardoa da, buruan lamina zapalez osatutako antena nabariak dituena. Larbak landareen sustraiez elikatzen dira eta sarritan kalteak eragiten dituzte (Melolontha melolontha).  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kotxorro (V-arr-oroz ap. A). “Gorgojo. En Bilbao llaman así al abejorro o melolonta” A. “Kotxorro: indabearen edo babarrunaren zamorro edo ar bat” Ayesta 92n. Cf. 1 kotxo. Kotxorroak hegak athera ta biraka ta biraka hasi zan hegaz. Osk Kurl 76. Harrobi gaine ta inguruetan, matxinoak, kirkirrak, kotxorroak, karrakaldoak eta abar, batzen zituzten muttikoak. Ib. 204. Kotxorroaren zunburrunttoa entzunik. Ib. 204. Egartsu eta kinka larri dan / euskerak nai dau ur txorro, / omentsu gerta daiten garbituz / atzerriko dan kotxorro. Ayesta 92.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) escarabajo sanjuanero, abejorro (Melolontha melolontha)
  fr iz. (Zool.) hanneton
  en iz. (Zool.)   cockchafer (Melolontha melolontha)
  port iz. (Zool.) melolonta (Melolontha melolontha) 

  Egartsu eta kinka larri dan
  euskerak nai dau ur txorro,
  omentsu gerta daiten garbituz
  atzerriko dan kotxorro.

  Ayesta 92 (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  kotxorro (Wikimedia Commons, Donald Hobern)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:38 pm on 2016/03/16 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gerba 

  iz. BOT. Lore sexubakarrez osaturiko buruxka-formako infloreszentzia zintzilikaria (adib., urkietakoa). (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Bot.) amento
  fr chaton
  en catkin
  port amento

  Entzun:

  Gaztaina loreak ere ardura pizten zion laborari maratzari: San Pedrotan gerba zuria behar. [Naturaren mintzoa, Pello Zabala (Alberdania, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  gerba (Wikimedia Commons, Bogdan Giuşcă)

   
• 

  Maite 10:14 pm on 2016/03/15 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kaskar 

  1. iz. (lgart.) Garezurra, buru-hezurra. Korde gabe utzi zuen kaskarra hautsita. 2. izond. Behar adinako balioa, ontasuna ez duena; erdipurdikoa. Eguraldi kaskarra. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:iz. beh.

      [burezurra]: burezur, buru-hezur, buru-kasko, garezur, kaskezur beh.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (lgart.) cabeza, cráneo (2) izond. mediocre, no muy bueno; malo, -a; de poco valor, insignificante, escaso, -a, pequeño, -a (3) Ik. koskor
  fr (1) iz. tête, crane (2) izond. médiocre, insignifiant, -e, insuffisant, -e, mauvais
  en (1) iz. skull, cranium (2) izond. mediocre, bad; insignificant, little, negligible; low, of little value
  port (1) iz. crânio (2) izond. medíocre; escasso(a)

  Ebaluazioko emaitzak jaitsi egin dira, eta euskarakoa inoizko kaskarrena da

  14 urterekin, ikasleen %46k maila apala dute euskaraz; maila aurreratua daukatenak %16 dira

  Emaitzetan jaitsierak azaldu dira 2015eko ebaluazio diagnostikoan. Lehen Hezkuntzako laugarren mailako eta DBHko bigarreneko ikasleei egiten diete proba aldian-aldian, eboluzioa zein den ikusteko. [Ebaluazioko emaitzak jaitsi egin dira, eta euskarakoa inoizko kaskarrena da, G. Goikoetxea (Gizartea, 2016-03-15)] (Berria.eus)

  

  kaskar (Infografia: Berria)

  

  kaskar (FlickrCC, Laurence Simon)

   
• 

  Maite 1:44 pm on 2016/03/14 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gaurko 

  izlag. Uneko egunekoa; gaur egungoa, garai honetakoa. Gaurko zenbait euskal idazle. Arratsalde baketsua gaurkoa. • GAURKO EGUNEAN. Gaur egun. Etxe hori gaurko egunean Narrosko markesarena da. || GAURKO EGUNEZ. Gaurko egunean. || GAURKOAN. Gaur, gaurko egun honetan. Uztapide bertsotan hasi da; badu gaurkoan ere etorri nahikoa. || GAURKOZ. Gaur (hurrengo egunetatik bereizirik). Gaurkoz bukatu dugu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: izlag.

      [egungoa]: egungo, egungo eguneko  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izlag. actual, de hoy (en) día (2) adb. para hoy, para el día de hoy
  fr (1) izlag. actuel, -elle, d’aujourd’hui (2) adb. pour aujourd’hui
  en (1) izlag. present, today, today’s (2) adb. by today, for today
  port (1) adj atual

  Noizko egin behar da hori? Gaurko!

  

  gaurko (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 9:49 am on 2016/03/13 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  ereti 

  iz. (B) 1. Abagunea, aukera. Euren herrira joateko eretia agertu arte. 2. Denbora-bitartea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [abagunea]: abagune, aldarte, aukera, bide, egokiera, era, era on, koiuntura, okasio, aizina Ipar., ara Ipar., errekontru Ipar., parada Ipar., beta Gip., apuko g.e., mugaldi g.e., mugon g.e., atiza Ipar. zah., deretxa Gip. zah.

  [denbora-bitartea]: abagune, aisialdi, asti, astialdi, astiune, aizina Ipar., bulta Ipar., beta Gip.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (B) ocasión, momento oportuno (2) espacio de tiempo, época
  fr (1) occasion (2) laps de temps, époque
  en (1) occasion (2) period, time
  port (1) ocasião (2) espaço de tempo

  HAMALAURKUNA

  Gizon bat naiz betaurrekoekin
  sudurrean eta bihotzean
  larrazkena.
  ( Isaak Babel )

  Den dena badoa erran zuen
  Heraklitok zorionarekin
  gogoratu zen ereti baten,
  goibel, bere bihotz-minarekin.

  Eta zerua dagoela urdin,
  nola latsetako ura garden,
  lurra udaberrikari gordin,
  itsasoa den bezala lerden,

  zuk, laguna, esteka nazazun
  zeure besartean indar latzez,
  laztan jori eta musu aratzez,

  betiko, ene dasta dezazun,
  otoitz, nigar, jauzi dut eginen,
  neure gorputza osorik emanen.

  [Mila urte igaro eta, ura bere bidean, Andolin Eguzkitza (Susa poesia, 1993)]
  

   
• 

  Maite 11:57 am on 2016/03/12 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sasikume 

  iz. 1. Lehen, ezkontzaz kanpo sortutako umeari ematen zitzaion izena. 2. (arrt.) Iraintzeko erabiltzen den hitza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sasikume (V-arr-oroz-och-gip, G, L; Ast Apol 83, Añ (V), VocCB -> Dv, H), sasiume (T-L). Ref.: A; Lh; Etxba Eib.

  Hijo natural, bastardo. “Hijo natural”, “(hijo) ilegítimo” Añ. “Champi” T-L. Dei egiten deutsazu zuk beste bati sasikume, dongaro jaijo, edo beste onelako lotsatuten daben izen gestoren bategaz. Astar II 103. Sasi-kume edo ume-zurtz antzekoak ez izteko euskeraz yakin bear dabe ume orreek. Belaus LEItz 113. Tristea benetan Etxahuniako etxaldea sasikume orri utzi bearra. Etxde JJ 7. Fortun, Butron Gonzalezen sasikumea. NEtx Antz 7. Seme bi dauz, bata legezkoa, bestea sasikumea. Larrak EG 1958, 256. Jendetzar sasikumeok. Berron Kijote 64. Gero sasikume bat / jakien agertu. Ayesta 23. En DFrec hay 6 ejs. de sasikume.

  Sinonimoak: iz./izond.

      [ezkontzaz kanpo sortutako umea]: bort, izun, sasiko, bastart Ipar./Naf., aizun neol.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. bastardo, -a, hijo natural (2) iz. (arrt.) [gizonezkoa] hijo de puta, hijoputa; [emakumezkoa] hija de puta, hijaputa
  fr illégitime, bâtard, -e
  en illegitimate child, bastard
  port bastardo(a)

  Badakizu zein izango den zure patua, orain argi daukazu, sasikume hori. [Ugerra eta kedarra, Sonia Gonzalez (Txalaparta, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Bihotza zer den, telefonoa gakotu bezalaxe sasikume gezurti bat sentitu nintzen. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  sasikume (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 8:06 pm on 2016/03/10 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  isolaka 

  Euria goian behean ari izan.

  Orotariko Euskal Hiztegia

  isolaka. (Lloviendo) a cántaros. Euria isolaka erori. Herr 6-6-1956 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).

  Sinonimoak:
  [isolaka] : euria barra-barra/purrustaka/adarka/uharka/suilez ari izan (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Lloviendo) a cántaros.
  fr pleuvoir à verse o à torrent
  en raining cats and dogs, pouring down
  port chovendo a cântaros

  Isolaka ari du! Horrela esaten dute Lapurdiko Uztaritze herrian euria goitik behera, barra-barra edo bota ahalean jarduten duenean. [Isolaka ari du, Kepa Diegez (Etnomet , 2016/03/10)]
  

  

  isolaka (FlickrCC, Christoph Michels)