iz. Ipar. Mahai zapia. Ik. zamau. Mahaian errana bego gorderik dafailan (esr. zah.). (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
dafaila (L, BN; SP, Deen I 235, Ht VocGr, Lar, Lecl, Hb ap. Lh, Dv, H (+ -alla)), dahaila (BN; Lander ap. DRA), tafaila (L-ain, BN; H; -alla Arch VocGr, VocBN, y H), tahalla (BN-mix, S; VocS, Gèze, Dv (-illa), H). Ref.: A (dafaila, tahailla); Lrq /tahal’a/; AtBou 19.
Mantel. “Manteles” Lar. “Toalla, tohalla, puede venir de el Bascuence dafailla, que significa mantel, y también toalla” Lar. “Nappe de table, tãhãlla <tanhanlla>” VocS. “Nappe” Dv. “Dafaila, dafailla (L, BN) […], mantel” A. v. zamau. Tr. Documentado sólo en la tradición septentrional, sobre todo en los suletinos, en la forma tahailla; en la tradición no suletina los testimonios encontrados corresponden a la forma dafaila. Mahaian errana bego gorderik dahaillan. “Caché dans la nappe”. O Pr 641. Zieta nin sakho, / Gathülia manddo, / Kullera zurezko, / Tahalla beltz, ta xathar bat lunjeratako. Etch 320. Erregeren proküradorik egin batzarre ederra, / eta plazereki hedatü bere mahainin tahailla. Ib. 522. Aintzindaria sartzen da lasterka harat eta altxatzen du eskuz dafaillaren pertail bat… deusik ez! Atheka 99. Oihal zuriak harizkoak, kotoinazkoak, dafailak, zerbientak. EGAlm 1897, 31. Gelhariak mahañ gañen tahalla bat hedatürik, ekharten dütü janartorak manhatiak. ArmUs 1900, 80. Ekharri zuen gure aitzinera khutxa handi bat eta hedatu zituen harren gainean, dafaila orde, arropa egiteko erosiak zituen kolorezko oihal kotoin pheza batzu. Prop 1904, 187. Oi zer larrua! Argi dirudi, halaber gorri xuhaila… / Arrosa hostoz izan behar da zeruetako dafaila… Ox 173. Jesus Jaunak, orduan, saritzat eman zion dafail bat, erranez: “To, harzak dafail hau. Gosetzen edo egarritzen haizen alde guziez, aski dukek erraitea: “Dafaila, heda hadi!”, eta dafail horren gainean izanen duk, berehala, behar dukan jateko edo edateko guzia”. Barb Leg 64. Sorhopilan hedatzen daukute andretarik biek dafaila, mahaineko untzi eta tresneria guziarekin. JE Ber 26. Abiatzen gira dafailako pusken biltzen. Ib. 32. Mahainaren araberako dafaila. “Ces choses se conviennent l’une à l’autre”. Herr 12-11-1959, 4.
(L, BN ap. A), tafaila (BN ap. A), tahalla (S). Ref.: A (dafaila, tafaila); Lrq (tahala). Servilleta. En Azkue aparece dahaillu ‘servilleta’, que dice tomar de Oihenart, pero en éste sólo hallamos dahailla “nappe” (v. supra). –Nola behar da mahin saintiala huillantü? –Modestia handi bateki, bururik, eta tahailla eskietan gainen etxekiten dügüla. CatOlo 108 (ap. DRA). Nola atxiki behar da komunioneko dafaila? CatLav 251 (V 127). Tahaillaz eztütüzü behar ezpaiñak xahatü komüniatzeko phüntian. UskLiB 92. Guziek bezala egin nizun; estekatu nizun nere tafalla nere botoin xilotik. Arch Gram 161. –Zer egin behar da Aphezak Komünionia emaiten dianian? –Behar da eskietan gañen tahailla etxeki bidarra beno aphalxiago. CatS 79.
Sinonimoak: iz. Ipar.
    [zamaua]: mahai-zapi, mantel Heg., zamau Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. (Ipar.) mantel
fr iz. (Ipar.) nappe
en iz. tablecloth
port iz. (Ipar.) toalha de mesa
Errezibimendua ikusgarriagoa izan zedin, bertzalde, apaingarriz eta edergarriz josi genuen jauregia, sala nagusia batik bat, jangelatzat eta dantzalekutzat erabiltzekoa zena, non dafaila dotore batzuek mahaiak estaltzen baitzituzten… [Lur bat haratago, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)
dafaila (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
Reply