Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:47 pm on 2019/01/27 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  broia 

  iz. 1 iz. Batez ere Zub. Ahia. 2 iz. Batez ere Zub. Nahaspila. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  broia (S; Foix ap. Lh). Ref.: Lh; Lrq.

  1. Papilla. Muntoiko muthikuak, abisa zitaie: / Emazte geiak Landan haita itzazie; / Hurak kuntent dirade ardu edan gabe, / Mestüraz eta broiaz asia badie. ‘Bouillie’. Etch 374 (cf. nota del editor: “Broia: emprunt béarnais broye: brouet clair et insipide”). Mauleko jaunto elibatek nahi ukhen gütü broia bezala nahasi. Eskual 8-5-1908 (ap. DRA).

  (Fig.). “Brouille” Lh.

  2. Cachivache (?). Gehiago pairatu nahiz ezarri zituen bere gerruntzearen inguruan sekulako broiak: katina, arrosari pikor larrilarri batzuekin eta nik dakita zer oraino. Etcheandy Mozkortzetik 19 (ap. DRA).

  Sinonimoak: iz. Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [ahia]: ahi

      [nahaspila]: botiga, lardaskeria, nahasi-mahasi, nahas-mahas, nahasmen, nahaspila, nahaste-borraste, zilibokata Ipar., zurruburru Ipar., nahasturia Naf., kaka-nahaste beh., saltsa beh., zaramatika g.e., endredo Heg. beh., nahastura Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (1) (ikus ahi) papilla (2) irud. (ikus nahaspila) pelea, riña (3) cachivache
  fr iz. (1) bouillie (2) irud. bagarre, dispute, (soutenu) rixe (3) gadget, babiole
  en iz. (1) baby food, mush, porridge (2) irud. fight (3) junk, (colloquial) crap, (US) trash, (UK) rubbish
  port iz. (1) mingau (2) irud. briga, rixa, contenda (3) traste

  -Nola sartu zara broia honetan?

  

  broia (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:39 pm on 2019/01/26 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  azti 

  iz. 1 iz. Ezkutua dena ezagutzeko edo etorkizuna asmatzeko, ohiz kanpoko ahalmenak omen dituen pertsona. Aztiei galdetu. 2 iz. Izadiaren legeen kontrako gauza miragarriak egiten bide dituen edo ahalmen ezkutuak bide dituen pertsona. Ik. sorgin. Ibili ohi dira azti bila, lurpeko ondasunak aurkitzeko. Lot gakizkion, bada, den hizkuntzari, izango dena aztiei eta sorginei utzirik. Azti lana. Azti hitzak. 3 (Izenondo gisa). Liluragarria, guztiz erakargarria. Maite ninduenaren maitasun aztia! 4 (Adizlagun gisa). Erne. Camillo, azti ibili, zazpi aldiz pentsa ezak. Hago azti. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [asmagina]: asmatzaile, igarle, asmagin g.e., asmalari g.e., azturu g.e.

      [sorgina]: sorgin, belagile Zub., enkantatzaile zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. adivino, -a, sortílego, -a, agorero, -a, pronosticador, -a (2) iz. brujo, -a, mago, -a, hechicero, -a; curandero, -a (3) izond. brujo, -a, mágico, -a, embrujado, -a; deslumbrante, fascinante, encantador, -a (4) izond. listo, -a; inteligente; sagaz; astuto, -a
  fr (1) iz. devin, devineresse (2) iz. mage, magicien, -ienne ; sorcier, -ère ; guérisseur, -euse (3) izond. intelligent, -e, dégourdi, -e ; malin, -igne ; astucieux, -euse ; sagace
  en (1) iz. fortune-teller (2) iz. sorcerer, wizard; magician (3) izond. [liluragarria] magic, magical; fascinating; charming, delightful (4) izond. [adimentsua] clever, smart, astute
  port (1) iz. adivinho, -a (2) bruxo, -a, feiticeiro, -a (3) izond. mágico, -a

  Hain zuzen ere, ezein igarle, azti edo ezkutu-ikusle ez da gai izan aurreikusteko, ez Japoniaren ekonomiaren hazkundea, ez Berlingo hesiaren lur-jotzea, ez herri-demokrazien desegitea, ez hiesaren izurritea, eta ez azken urteotako gainerako gertakari garrantzitsuetatik bat bera ere. [Sagua, eulia eta gizakia, François Jacob / Juan Garzia (EHU, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  azti (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:17 pm on 2019/01/25 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pastikatu 

  ad. pastikatu, pastika, pastikatzen. da/du ad. Ipar. Aspertu, gogaitu. Izkribuak, ilunegi edo luzeegi izanez, pastikatzen eta nekatzen ohi du izpiritua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pastikatu. v. fastikatu.

  fastikatu (SP, Urt, Dv, H), pastikatu (L, BN ap. A; Dv, H (ph-)), fastigatu (H), fastiatu. (Aux. trans. e intrans.). Cansar(se), fatigar(se); aburrir(se), hastiar(se). “Fâcher” SP. “Aegrere” Urt I 301. “Calefacere” Ib. IV 57. “Pastikatu, s’impatienter” Dv. “Dégoûter. […] Fastigatzen dire gizon hain bihurriak ikhusteaz (He) […]. Zutaz guziz phastikatua naiz” H. Eztela fastiatzen porfiatu izateas, eskatzeas. Ber Trat 41r. Kantaz baizen minzatu nahi elukeienak fastika bailetzake bertzeak. SP Phil 328. Iskiribuak ilhunegi edo luzegi izanez fastikatzen eta nekhatzen ohi du izpiritua. ES 189. Gerla huntan ez duzu behiñere fastikatu behar. He Gudu 103. Desgustu handiegi bat sentitzen badiozu zure buruari othoitzarentzat; ez segi, hartaz osoki fastikatzerañokoan. Ib. 123s. Akitzen zen gaizoa eta, gehiago dena, pastikatzen naski. JE Bur 61. Iduri zaite, De Gaulle jenerala pastikatua zela, gauza berak erran eta merran, mintzaldi bera aipa eta maipa. SoEg Herr 17-11-1960 (ap. DRA). v. tbn. Lf ELit 150. Fastigatu: Mih 156.

  Sinonimoak: ad.
  

  [pastikatu] : eneatu, aspertu, gogaitu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (Ipar.) aburrir(se), fastidiar(se); cansar(se)
  fr s’ennuyer, fatiguer, dégoûter, se chagriner
  en to be/become/get bored, to tire of sb/sth, to become bored of sth
  

  Zutaz guztiz pastikatua naiz.  (Orotariko Euskal Hiztegia, mold.)

  

  pastikatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:34 pm on 2019/01/24 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  liskar 

  iz. Etsaitasunezko hitzen edo keinuen (eta are ekintzen) bidezko eztabaida, errieta edo borroka. Ik. liskarraldi; kalapita; sesio. Sokratesen eta sofisten arteko liskarrak. Apaizen liskarrak, deabruaren jaiak. Halako solasek maiz pizten dituzte liskarrak. Lagun hurkoarekin beti liskarrean. Ez zaiola behartsuari liskarrik edo mehatxurik egin behar. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  liskar (Lc ap. A; SP, Deen II 139, Urt I 185, Lar, Añ (G), Izt, Dv, H), lixkar (Lc ap. A), lizkar (Dv, que dice tomarlo de SP), lisker.

  1. Discusión, disputa. “Certamen, duelo, pelea”, “litigio” Lar. “Contienda”, “debate, contienda”, &c. Lar y Añ. “Riña, contienda” Izt. “Aphezen lixkarrak, debruaren jaiak (Lc)” A. Tr. Documentado en textos septentrionales desde principios del s. XVII, aunque a partir de aprox. 1920 prácticamente sólo aparece en autores meridionales. En DFrec hay 7 ejs., meridionales. Nolazpait eztiraden guduak, inbidiák, aserretasunak, liskarrak, gaizki-erraiteak. Lç 2 Cor 12, 20 (He ihardukitze, Dv eskatima, Ol iskanbilla, Ker agokaldi, IBk irain, Bibl aharra). Liskarretik […] aparta beitea. Harb 441. Berehala lehenbiziko liskarrean, puta seme deitzen dute. Ax 360 (V 238). Liskarrak, inbidiak, eskarnioak. SP Phil 372 (He 375 liskarrak). Altxatu ere zen liskar bat hekien artean. He Lc 22, 24 (cf. infra LISKAR ALTXATU). Ez da alde guzietarik ikhusiko liskar eta gerlarik baizen. Lg II 185. Bere artean bethi liskarra zutenen / lagun. Gy 278. Doipuru ta bakalgaien arteko liskarrak. Zink Crit 71. Pipari esker / ez du gau-lisker / onek irauten luzaro. EA Txindor 118. Liskarra bat-batez ebagitteko. Otx 146. Ez da handi liskar ezin hezi bat sortzen bazen haien eztabaidatik. Mde Pr 137. Berealako batean egundoko liskarra ta arma-otsa sortzen da. NEtx Antz 28. Populu-arteko liskarrak debekatu zituen. Arti Ipuin 48. Eskolastikoen etiketak, praileen arteko lixkarrak. Gazt MusIx 60. Gogoz irakur daiteke liskar sumin haren oihartzun baketsu hau. MEIG III 122. v. tbn. Eguzk RIEV 1927, 423. Ol Rom 13, 14. Etxde JJ 108. Zait Plat 150. Vill Jaink 182. Ibiñ Virgil 92.

  Reprimenda. Cf. infra LISKAR EGIN. Bere burasoen eta nausien liskarrak eta zehatzeak edo punizioneak […] sofritu. CatLav 144 (V 74). Balia diteke liskar borthitzago eta gogorrago batez, hura ahalkeria handiago batean sar-arazteko. He Phil 242 (SP 240 liskartuko ahal zaio).

  Combate, batalla. Gu, gizonok, liskarrean gizonki il gintezke. Goen Y 1934, 100. Nundik nora Iparra / liskar billa datorren. “A mover guerra”. Gazt MusIx 125.

  2. “(Hb), (adj.) tenace” Lh.

  Sinonimoak: iz.

  [istilua]: ahakar, anabasa, birrinbili-barranbala, demanda, errieta, errietaldi, etiketa g.e. , gorabehera, iskanbila, istilu, kimera, lipizta, liskarraldi, mokoka, mokokaldi, tirabira, tirabirako, zalaparta, zaparrasta, aharra Ipar., eskatima Ipar., karmañola Ipar., kasaila Ipar., tarrapata Ipar., xaribari Ipar., astrapala Bizk., baraila Bizk., droga Bizk., lazka Bizk., ardaila Gip., matxetin Gip., sesio G-N, kalapita Ipar./Naf., bilaxka Zub., armonia beh., desditxa beh., matrikula beh., atarrapuzka g.e., ausiabartza g.e., liskarreria g.e., zirriparra g.e., ahaka zah., ateleka zah., matraka Bizk. beh., okasio Gip. beh., haparka Ipar. g.e., despita Gip. g.e., biahore Ipar. zah., debadio Ipar. zah., disputa Ipar. zah., atralaka Bizk. zah., bilaka Zub. zah., arroitu Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. combate, pelea, reyerta, discusión, disputa
  fr iz. combat, altercation, bagarre
  en iz. quarrel, row; argument, dispute
  port iz. combate, briga, briga, rixa, contenda

  Nik ez nuen, komunzki, liskar eta diskusione haietan parterik hartzen. [Lur bat haratago, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  liskar (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:05 pm on 2019/01/23 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  izendapen 

  iz. Izendatzea. Herrien borondateak egin ohi du bere buruzagien izendapena. Euskaltzaindiaren mandatua eta izendapena du horretarako. Izendapen zerrenda. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  izendapen (Dv ->A).

  1. Nombramiento. v. izendatze (2). Errien borondateak egin oi du bere buruzagien izendapena. Vill Jaink 187. Txiki gelditzen dira / izendapen guztik. Insausti 339. En DFrec hay 4 ejs.

  2. Denominación. [Herrien] izendapen kontuan guztiok, han eta hemen, bateratsu ibil gaitezen. MEIG VIII 115.

  Sinonimoak: iz.
  

  [izendapen] : izendatze (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. nombramiento, designación; asignación (2) iz. denominación, nombre (3) iz. mención, cita (4) iz. (Erl.) preconización
  fr (1) iz. nomination, désignation (2) iz. dénomination, appellation (3) iz. mention, citation
  en (1) iz. [kargurako] appointment; nomination (2) iz. [izena] name
  port (1) iz. nomeação, designação; atribuição, designação (2) iz. denominação, nome

  Izendapen kopuruari begiratuta, bi film iritsiko dira faborito nagusi gisa 91. Oscar sariak emateko ekitaldira. Hamarna hautagaitza lortu dituzte bai Alfonso Cuaron zinemagile mexikarraren Roma-k, bai Yorgos Lanthimos zuzendari greziarraren The Favourite-k.  [Bi film hamarna izendapenekin, Ainhoa Sarasola (Berria.eus, 2019-01-23)]

  

  izendapen (Argazkia: boletia.com)

   
• 

  Maite 8:25 pm on 2019/01/22 Permalink | Reply
  Tags: N ( 60 )   

  ninika 

  iz. 1 iz. Landarearen begia. Ik. begi 8; pipil; pinporta. Kimu bakoitza dagoela ninikaz betea. Landareen ninikak ernetzen hasi dira, udaberria hurbil da. 2 iz. Begi ninia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ninika (G-goi, AN, BN ap. A; Lar, Aq 522 (AN), VocBN, VocZeg 286, H), ñiñika (H).

  1. “Botón, en los árboles” Lar. “Brotar, ninikea etara” VocZeg 286. “Bourgeon, bouton. Landareen ninikak ernatzen hasi dira, uda berria hurbil da, les bourgeons des plantes […]” H. “Fruto recién formado, yema, bulbillo. Ninikea etara (G-goi), brotar una planta. Aza-ninikak, arbi-ninikak (BN-ciz-baig, R), bertones de berza, bertones de nabo” A. v. nini (4), niniko. Ekusten dezu [alsuma] bakoitza dagoala ninikaz edo motez betea. AA I 42. Nola lurrak ekhartzen baitu ninika, nola baratzeak ninikarazten baitu hazia. Dv Is 61, 11 (Ol, BiblE landare, Ker landara).

  2. (G, AN, BN-baig ap. A; Dv, Lcq 43). “Pistil, Å“il d’une plante” Dv. “Cáliz de la flor” A. Eztia berriz [egiten dute], loreari ninikatik ateratzen dioten ezadearekin. It Dial 11s. (Ur kukulu, Dv golkho, Ip kokoze).

  3. (BN; Dv), ñiñika (L), niñika (-e AN-ulz). Ref.: A (ninika, ñiñika); Iz Ulz (niñike). Pupila. Bere begiko ñiñikari bezenbat atxikia zen bere mahasteiari. Larz GH 1959, 85.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [pipila]: begi, pinpina, pipil, ninikadura g.e., pinpirin g.e.

      [begi-ninia]: Ipar. begiko nini, begi-nini, nini, betsein Bizk.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [landarearena] yema, brote (2) iz. [begikoa] (Ipar.) pupila del ojo; niña (del ojo)
  fr iz. bourgeon [à feuilles]
  en (1) iz. [landarearena] bud; shoot (2) iz. [begikoa] pupil
  port (1) iz. yema, brotamento, brotadura, brotação (2) iz. [begikoa] pupila

  Landareen ninikak ernetzen hasi dira, udaberria hurbil da.  (Hiztegi batua)

  

  ninika (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:23 pm on 2019/01/21 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pulunpa 

  iz. Ipar. Urpeko igerialdia. Ik. murgil. Ez baita han tokirik pulunpa eta igeri egiteko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pulunpa (Arch VocGr, H), pulunpe (Dv -> A), buhunbe (Dv ->A, H (L, BN)). Zambullida. “Plongeon, action de plonger dans l’eau. Pulunpa bat egin du ur hormatuan orhoituko dena” H. v. uhunbe. Pulunpa. “Le naufrage”. Michel LPB 348 (tít.).

  Sinonimoak: iz.
  

  [pulunpa] : murgil, murgilketa, murgilaldi, pulunpaldi (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) inmersión
  fr iz. (Ipar.) plongeon
  en iz. dive, plunge
  port iz. (Ipar.) imersão

  Ez baita han tokirik pulunpa eta igeri egiteko. (Hiztegi Batua)

  

  pulunpa (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)