Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:50 pm on 2018/08/26 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  barazka 

  iz. (B) Lehertutako olatu apartsua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  barazka. “(V-m), ola rota, muy removida. Antxe barazkapean izan-ezik, nok landesari amua aoan sartu eragin?” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Itsas.) (B) cachón [ola de mar que rompe y hace espuma]
  fr iz. vague de mer qui casse et mousse
  en iz. informal (wave that breaks) breaker
  port iz. onda do mar que quebra e espumas

  Antxe barazkapean izan-ezik, nok landesari amua aoan sartu eragin?” A.  (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  barazka (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:04 pm on 2018/08/25 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zali 

  iz. Koilara handia; burruntzalia. Zilarrezko zali eder bat eskuan hartuta. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zali (V, G, AN, L, BN, Ae, R; Aq 444 (AN); -lh- VocBN, Dv, H, Mdg 145, Zam Voc), zalu (V-oroz), sali (AN-egüés-ilzarb-olza, S; -lh- SP), salhe (SP). Ref.: Bon-Ond 162; A (zalhi, zalhu); EI 141; Lh (salhi, zalhi); Iz Ulz.

  1. Cucharón; cuchara. “Cuillère de bois” SP. “Cucharón para escudillar el caldo” Aq 444. “Cuiller à pot” VocBN y Bon-Ond 162. “Cuiller à pot. Zalhi anciennement signifiait ‘cuiller'” Dv. “Zali es el cujar que hace el uso del cucharón en la mesa” Mdg 145. “Zalia ebilten digu zuku erkiteko (R-vid)” A. “Louche” Lh. “El cazo” Iz Ulz. Cf. txali. v. burduntzali. Zalia. Izt C 224 (en una lista de utensilios de pastor). Zalhitzat eta tresna egiteko ez du [akaziak] bertze zuhamu baten minik. Dv Lab 322. Ixurazu gainera bi zalhi edo kullera handi salda ogiaren trenpatzeko. ECocin 3. Zidarrezko zali eder bat eskuan artuta. A Latsibi 148. Sendagaia zali batian Pantxikari eskeñiaz. Alz Ram 69. Zalhiaz erakusten ziozkan kontra-esposak ederki aphainduak. Lf Murtuts 53. Zali, urtxillo ta labanak ez ziran denentzat irixten, baño gazteak zurezko zalikin naiko zuen. JAIraz Joañixio 156. Eskuetan zituen zur-zali ta talo erdikia. Ugarte Obaria 50. Metalezko zalia edo kutxara erabiltzen bazuten ere. Garm EskL I 80.

  “Dupin guzietako zalhia, touche à tout, brouillon, tracassier” Lh.

  “Salhi (S), […] écumoire” Lh.

  2. “Zali también se llama a la sartén pequeña que sirve para freír el aceite para el guiso de las comidas” Mdg 145.

  3. (BN, R-uzt; -lh- VocBN, Dv, H), sali. Ref.: A; A Apend. “Roue de moulin en bois que l’on fait tourner et qui met l’usine en action” VocBN. “Turbina, rueda que pone en movimiento un molino o fábrica” A. “Sali […]. Aquí se trata de instrumento de molino” HerVal voc. v. EIHERA-ZALDI. Sali berri bat. HerVal 174.

  4. “(R-vid) […]. Llamamos también zali a unos tumorcitos duros que salen en las manos” A.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [burruntzalia]: g.e.burruntzali, gahe Zub., nahasgarri g.e.

      [koilara]: koilara Bizk.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. cucharón; cazo
  fr iz. louche, grande cuillère
  en iz. ladle
  port iz. concha

  Jimmy artzain baten bordara joan zen eta esnea ekarri zion zurezko zali batean eta, astiro-astiro, ilunabarrean mendiak makurtu zirenean, kolorea itzuli zitzaion masailetara… [Manhattan Transfer, John Dos Passos / Lopez de Arana (Ibaizabal, 1999] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zali (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:36 pm on 2018/08/24 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  doilor 

  iz. 1 adj. Mespretxua bereganatzen duena, leialtasunik edo esker onik agertzen ez duena. Ik. bilau 2. Guztiz eskergabea eta doilorra izan behar da, hain Ongile oparoari horrela erantzuteko. Otsein doilorren zantarkeria. Doilorra, hezurrak hautsiko dizkiat. Bihotz doilorrekoa. || Esr. zah: Txori doilorrak kanta doilorrak. Emazte doilorraren jabea, jopu. 2 adj. Zekena, zikoitza. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: izond.

      [leialtasunik edo esker onik agertzen ez duena]: bilau, gizatxar, gizatzar, zital, kiskil Ipar., mandil Ipar., andur g.e., kaldar g.e., bekaizti Ipar. g.e., brigant Ipar. g.e., miserable Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. ruin, mezquino, -a; bellaco, -a; despreciable (2) izond. avaro, -a; codicioso, -a; tacaño, -a; avaricioso, -a
  fr izond. misérable, vil, -e ; mesquin, -e ; minable, avare, cupide
  en (1) izond. [zitala] despicable; wicked, evil, vile; contemptible; bad (2) izond. [zekena] mean, miserly, stingy
  port (1) mesquinho(a), adj desprezível (2) avarento(a), avaro(a), tacanho(a)

  Astindu batek bultzatu ninduen aurrera: amorruak begiak lausotu zizkidan, sumin gorri batek gogo bizia piztu zidan zinausleari lepotik heltzeko, hain era doilorrean iruzur egin zioneta nire konfiantzari, nire sentimenduari, nire buru-eskaintzari.  [Hogeita lau ordu emakume baten bizitzan, Stefan Zweig (Edorta Matauko), Igela, 2007] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  doilor (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:58 pm on 2018/08/23 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tristatu 

  ad. tristatu, trista, tristatzen da/du ad. Triste jarri, tristuraz bete. Ik. goibeldu; itundu²; atsekabetu; ilundu 5. Tristatu da Margarita, sorterria horren aldatua eta itxuratxartua ikusirik. Besteren onaz tristatzea. Zerk horrela tristatzen zaitu? Poztu beharrean, tristatu. Zuri begira tristatu zaizkit begiak.  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.

      [betilundu]: belztu, goibeldu, ilundu, itundu, beltzatu Ipar., histu Ipar., malenkoniatu jas., betilundu g.e., bihotzildu g.e., esmeriatu Zub. g.e., inkoniatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. entristecer(se), apenar(se)
  fr da/du ad. (s’)affliger, (s’)attrister
  en da/du ad. to sadden
  port entristecer-se, penalizar-se, ter pena.

  Ez haut areago tristatu nahi. [Putzu, Txillardegi (Elkar, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  tristatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:36 pm on 2018/08/22 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  esteiari 

  adj. Dohakabea, zorigaiztokoa. Bekatari esteiariak. Negarretan herrestatu ondoan bizitza esteiari bat. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  esteiari (S ap. A; O VocPo, SP, Gèze, Dv, H), esteari (BN-ciz, Sal ap. A; VocBN Dv), ezteiari (S y Foix ap. Lh).

  Desgracido, miserable. “Misérable” O VocPo. “Esteari, (adj.), dans un état de souffrance grande et continue; esteari da aspaldian gizon hori, depuis longtemps cet homme est en grandes souffrances” VocBN. “Atribulado, miserable” A. “Esteari, paciente […]” Ib. “Déplorable” Lh. Azkue da erróneamente asteiari citando como ej. el proverbio 301 de Oihenart, donde se lee esteiari. Cf. Balad 176: haiek biek nik narabila / Urrutian eztezari, tal vez error por ezteiari. Eta Iainkoaren zerbitzari egiazkoak gure begien aitzinean esteiari hiltzen edo martirizatzen dakuskigunean-ere ez gaitezela […] deskonsola. Lç Adv ** 7r. Gizon gaztea andrekari, higa daite esteiari. O Pr 195. Esteiari izan denari bethiere, on derorkona hanitz zaio apur badere. Ib. 692. Lekaio alfer, xaz esteiari, aurten haur eder. Ib. 301. Afekzione esteiari eta miserable hek […] zure espiritua langiaraz […] lezakete. SP Phil 28 (He 27 miserable). Nik, bekhatore esteiariak. Ip Imit III 18, 2 (SP ondikozko, Ch dohakabe, Mst miserable). Ene izate esteiaria. Ib. 21, 3. Nigarretan herrestatü ondoan bizitze esteiari bat. Ip Hil 7. Eta zunbat ediren zütien [Bastillan] esteiari uste hetarik?. Mde Pr 49.

  Sinonimoak:  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  adond. [dohakabeki]: dohakabero g.e., dohakabeki Ipar. zah.

   iz./izond. [ezindua]: elbarri, elbarritu, enbalditu, ezindu, perlesiadun, paralesiatu Ipar., paralitiko Ipar., perlesiatu Ipar., herbal Ipar./Naf., elbarridun g.e., alderdikatu Ipar. g.e., hebain Ipar. g.e., balditu Ipar. zah.

  izond. [dohakabea]: asturugaitz, dohakabe, ondikozko, zorigabe, zorigabeko, zorigaiztoko, zoritxarreko, malurus Ipar., malerus Zub., ertun g.e., desditxatu zah., ditxagabe zah., miserable Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (Z) desgraciado, -a, atribulado; desdichado, -a; persona que padece alguna tribulación (2)
  fr malheureux, malheureuse adj, malchanceux, malchanceuse adj, misérable adj
  en unfortunate, wretched adj
  port desgraçado(a), desgraçado(a), infeliz

  Negarretan herrestatu ondoan bizitza esteiari bat. (Hiztegi Batua)

  

  esteiari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:23 pm on 2018/08/21 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  burkide 

  iz. 1 iz. Lagunkidea, batez ere politika ingurukoa. Oso gogoan ditugu gure burkideen heriotzak. Zure burkideek ez diote jaramon egin aldarrikapen horri, inork ez dizu elkartasunik ageri. Lagunak ginen, ez burkideak bakarrik. 2 iz. Lehiakide. Burkideak azpiratu eta zapaltzeko.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  burkide (A (que cita RS), Lar Sup).

  1. “Igual, burkidea” Lar Sup (que lo toma de RS). “Camarada, compañero de igual categoría” A. Iauna burkide gaxto. “El señor, malo para igualarse con él”. RS 295. Zuen Alderdiak aspaldi honetan eman duen gizonik ospetsuena […], gizon eta burkide gisa merezi zuen hitzik ere esan gabe, hiltzen utzi duzuelako. Txill Egin 7-3-1979, 13. En DFrec hay 4 ejs., con el sdo. especializado de ‘camarada, correligionario político’.

  2. (Sal, R; -kh- S ap. A; Foix ap. Lh). Contrincante, adversario, competidor. “Contrincante. […] Burkhide hun bat badik pelotari horrek; oraiko huntan horrek deabria dantzan ikusi behar dik (Sc), ese pelotari tiene un buen contrincante” A. “Compétiteur, adversaire” Lh. Bena nahi ükheitia Eliza nahas dadin partiden güdüka hoien artian, eta hartan bermatzia bürkhiden ehikiago garhaitziagatik, hori da Errelijione saintiaren gaixki erabiltia. ArmUs 1896, 98. Trusts eta Kartelsok zein geiaoka ibilli bear eta batzuk besteen burkide ta arerio egin ziran. Eguzk GizAuz 24. Guztiak ortxe alkartu ta gizabatzaren onerako, burkide barik, lankide egin bear ditu. Ib. 101. Onena dirudiana, onaren burkide izaten da bein baño sarriago. Ib. 181. Alkargo orreitan sartu nai izan ez eben burkideak, beste ola ta lantegi-jabeak, indarrez azpiratu ta zapaltzeko egin eben lenengo burrukaldia. Ib. 23.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [lehiakidea]: lehiakide, nahikide zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. contrincante, competidor, -a (2) iz. camarada
  fr (1) iz. adversaire, concurrent  (2) iz. camarade
  en (1) iz. opponent, competitor, rival  (2) iz.  (informal) pal
  port (1)  iz. adversário, -a,  competidor, -a (2) iz. camarada

  Pozik zegoen burkideek elkartasuna adierazi ziotelako.

  

  burkide (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Burkidea azpiratzea zen haren helburu bakarra.

  

  burkide (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:08 pm on 2018/08/20 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sabai 

  iz. 1 iz. Gela, eraikuntza edo barne batean, goialdearen barrualdea. Sabaiko argiontziak. Sabaitik zintzilik. 2 iz. Ukuiluaren gaineko lastategi edo belartegia. Ik. mandio. Sabaiko lasto gainean etzanda. Sabaian lo egiten. 3 iz. Ahosabaia. Arraina jaten ari zela, hezur bat kokatu zitzaion sabaian. sabai leiho, sabai-leiho Sabaian edo teilatuan irekitzen den leihoa. Ik. argi-zulo. sabai zulo, sabai-zulo Sabaiko tranpa. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [teilatupeko solairua]: goitiko, ganbara Heg., goianengo Bizk., goitegi Bizk. g.e.

      [ganbara]: ganbara, mandio, ganer Ipar., mandiota g.e.

      [ahosabaia]: ahosabai, aho-ganga Ipar., aho-zeru g.e., ganga Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es 1 iz. techo, tejado, techado, techumbre; [autoarena, bagoiarena] techo, cielo 2 iz. [lastategia, belartegia] pajar, granero, henil; desván, ático 3 iz. [ahosabaia] paladar, cielo de la boca 4 iz. terreno de forraje 5 iz. [ontzi batena] bombeo, comba, convexidad, panza
  fr 1 iz. plafond, toit 2 iz. [lastategia, belartegia] grenier [à foin, à paille] ; pailler 3 iz. [ahosabaia] palais
  en 1 iz. [barrukoa] ceiling; roof (kanpokoa) 2 iz. [lastategia, belartegia] hayloft 3 iz. [ahosabaia] palate, roof
  port 1 iz. teto 2 iz. palheiro

  N. B.: Izan ere, batzuetan sabaia ez da kristalezkoa, baizik eta altzairuzkoa.
  Altzairuzko sabai hori euskalgintzan ere nabaritzen da, ezta, Miren?

  Altzairuzko sabaiari ostikoka, Maite Asensio Lozano  (Berria.eus, 2018ko abuztuan)

  

  sabai (argazkia: deverdaddigital.com)