Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:46 pm on 2020/10/02 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lañotasun 

  iz. Lañoa denaren nolakotasuna. Ik. tolesgabetasun. Lañotasunez mintzatuz. Bihotz guztiak betetzen ditu bere lañotasunaz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lañotasun. (L-ain, BN; Ht VocGr 424 (-iñ-), Dv, H (+ -in-)), lanotasun (Urt II 40, Lar, H), lanotarzun. Ref.: A; Gte Erd 208. Sencillez; candidez; afabilidad. “Simplicité” Ht VocGr. “Afabilidad” Lar. “Caractère simple, naïf, candide, affable” Dv. “1.º (L-ain), sencillez, afabilidad; 2.º (BN), franqueza, lealtad” A. Tr. Documentado en autores septentrionales desde mediados del s. XVIII; al Sur lo emplean Lardizabal y Arrue, ambos la forma lanotasun .
  Haur baten sinpletasunarekin eta lanotasunarekiñ. He Phil 492. Hirri egiten du bihotz obedienten lanotasunaz. Mih 74. Nola lanhotarzuna anitz baliatzen zaukun bezala elgarren arteko amorio hunaren begiratzeko, orobat […]. AR 432. Haritu naiz emaitera lenguaiarik klarena […] entseiatuz sartzera Lafontenen pentsatzeko eta mintzatzeko laiñotasunean. Gy XI. Hango on guziak badire Testament Zahar eta Berrian eta bere lainhotasunean bertzelako arraizia eta atsegina dute erakurtzalentzat. Hb Egia 84. Mendi handiegia zen, ez egiteko noizbait asiki eta zilho arinkeria, yelosia edo lainhotasunak. (Interpr?). Ib. 7. Zuzentasunean eta bihotzeko lañotasunean. “In simplicitate cordis” . Dv 3 Reg 9, 4. Bihotz guziak beretzen zituen bere lañotasunaz, bere amultsutasunaz. Laph 150. Kondesa prestuaren lanotasun eta konsejuak. Arr GB 140. Izpirituko lañotasun edo xinplezia. Jnn SBi 278. Lañotasun eta fidantzia osoarekin mintza gakizkion gure Jainko onari. Dih MarH 344 (ap. DRA). Guti haztatu dut ene bizian [apezño] harena bezalako lañotasunik. JE Ber 57. [Jaunari] atsegingarri zaizko lañotasunean eta leialtasunean dabiltzanak. Zerb IxtS 58.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [tolesgabetasuna]: bakuntasun, inozentzia, inozotasun, lautasun, tolesgabetasun, xalotasun, sinpletasun Ipar., frankezia beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) llaneza, sencillez, candor, candidez, ingenuidad, cordialidad, afabilidad
  fr iz.
  en iz.
  port iz.

  Testuinguruan

  Bihotz guztiak betetzen ditu bere lañotasunaz. (Hiztegi batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:16 pm on 2020/10/01 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bidegabetu 

  bidegabetu, bidegabe/bidegabetu, bidegabetzen || da/du ad. g.er. Bidea galdu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bidegabetu.

  1. bidebagetu (Añ), bidagetu (Lar), bidegatu, bidegetu. Desviarse; extraviarse. “Desaviar” , “descaminar” Lar. “Desviar” Añ. Artzaina dei ta ardia arengandik igesi! / Zerk arabil, gaizo ori, galdu ta deslai? (bakar-bakarra ta bidegabetua. ). A Ardi 118. Jaungoikoaren bidean asi-barriak eta ezyakiñak dira oraindiño, ta errez bidegabetu ta ondatu leitekez. Pi Imit III 7, 2 (SP engana eta gal, Ch errebelatu, Mst inganatü, eta galdü, Ol bidekatu, Leon gal). Ixar argija, / Bidegetuen zuzenbidia, / Ontasunian ezin obia. Enb 87. Guzi oriek ukaitean ez da irten bear, Iauna, Zugandik, ez bidegatu bear Zure legetik. “Neque deviandum a lege tua” . Or Aitork 44.

  2. bidebagetu (Añ). “Agraviar” Añ. v. bidegabeztatu.

  Sinonimoak: ad. g.e.

  [bidea galdu]: bide egin, bidea galdu, bidea hautsi, bidekatu jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  da/du ad. desviar(se), extraviar(se)
  fr da/du ad. dévier
  en da/du ad. deviate
  port da/du ad. desviar-se.

  Testuinguruan

  Jaungoikoaren bidean asi-barriak eta ezyakiñak dira oraindiño, ta errez bidegabetu ta ondatu leitekez. Pi Imit III 7, 2 (SP engana eta gal, Ch errebelatu, Mst inganatü, eta galdü, Ol bidekatu, Leon gal). (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

   
• 

  Maite 11:08 pm on 2020/09/30 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  idoki 

  idoki, idoki, idokitzen 1 du ad. Ipar. Atera; erauzi. Zulo honetarik nik idokiko haut. Kanpora idoki zituen guztiak. Ezpata idokirik. Erroetatik idokitzen den landarea. Etsaien mendetik idoki nazazu. Gogoeta honetatik zerbait fruitu idoki ahal dezadan. Zure begiak gaizpidea ematen badizu, idoki ezazu eta urrun aurtiki ezazu. 2 du ad. Ipar. Kendu. Ik. edeki. Idoki iezadazu, arren, bizia. Oinazeak loa idokitzen du. Estalkia idokitzen dionean. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [atera]: atera, ilki Ipar., jalgi Ipar., edeki Ipar./Naf. g.e.    

  [erauzi]: erauzi, irazi Ipar.    

  [kendu]: edeki, kendu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (Ipar.) salir; sacar; extraer, arrancar (2) du ad. (Ipar.) quitar, retirar; arrancar
  fr (1) da/du ad. (Ipar.) arracher, tirer, sortir (2) du ad. (Ipar.) enlever, ôter
  en
  port

  Testuinguruan

  Joanttok nekez irakur zitzakeen zigor desberdinak bildu zituztenen izenak, eta bi emazteenak aurkitu zituenean, errabiak harturik, orrialdea idoki zuen eta esku artean zimurtu. [Hautsi da katea, Toti Mtz. de Lecea / Elena Touyarou (Erein, 2004)]

  

   
• 

  Maite 10:26 pm on 2020/09/29 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  udagoien 

  iz. Bizk. Udazkena. Ik. larrazken. Udagoieneko arratsalde epel batean.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  udagoien. (V-ger-ple-oroz-gip; Añ (V), Izt 85v, Zam Voc ), udagoen, udaguen (V-m), uragoien. Ref.: A; Holmer ApuntV; Vill (comunicación personal).
  Otoño. Eldu zanean uda-goiena. Azc PB 159. Udagoien da neguan. Echta Jos 57. Sastu biar da uragoienian, negua baño lenago. NecCartV 13. Udagoieneko arratzalde epel-epela da. Kk Ab I 68. Udagoienak igali gozuak ekarri eutsezan baratz gustijai. Altuna 46. Erle nagiok be erlauntzean bizi oi dira udagueneraño. Eguzk GizAuz 110. Urrilla deritxogun illera eldu ezkero, udagoiena oso-osoan sartzen yaku. Martiartu Karmen Egutegia 1932, 119 (ap. DRA). Samin gozo bat daroat: / udagoengoa. Gand Elorri 201. Onek aurtengo udagoien otz onek (1964) badaroia beragaz euskalari pillo bat. Alzola Atalak 109. Uda goienak ziur naroa / bidean neguganantza. Ayesta 80. 1966ko udaguen aldera, Reno-ko osaba etorri zan. Gerrika 161.

  UDAGOIEN-AZKEN. Final del otoño. Udagoen azkena, orbel zarataz, doan bitartean. Gand Elorri 192. Udagoen azkenetako laiñoa. Ib. 192.

  Sinonimoak: iz. Bizk.

  [udazkena]: udazken, larrazken Ipar./Naf., neguantz g.e., udatzen g.e., ihartze Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (B) otoño
  fr iz. (B) automne
  en iz. autumn, fall
  port iz. (B) outono

  Testuinguruan

  Ustezko paradoxa ez da horren paradoxikoa. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]

  

   
• 

  Maite 11:52 pm on 2020/09/28 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  inhabilitatu 

  iz. gaitasungabetu.  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [inhabilitatu] :  v.tr. (Der.) gaitasungabetu; gaitasunik gabe utzi, ezgaitu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. inhabilitar
  fr iz. interdire
  en iz. bar, disqualify
  port iz. inhabilitar

  Testuinguruan

  Quim Torra Kataluniako presidentea inhabilitatu du Espainiako Auzitegi Gorenak [berria.eus, I. Alberdi/G. Berasategi (2020-09-28)]

  

   
• 

  Maite 10:58 pm on 2020/09/27 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  otondo 

  iz. Ogi apurra, ogi pusketa. Otondoak batu.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 otondo.

  1. (V-ger-arr-m-gip ap. A; Lcc, Lar, Mg PAbVoc 236, Izt 72r, Hb, H).
  “Mendrugo” Lcc. “Gallofa, mendrugo de pan” Lar. “Morceau de pain donné à un mendiant” Hb. “Pedazo de pan o borona” A. Cf. ogiondo. Batu egizubez enparaduriko otonduak galdu ezteitezan. Astar I app. XXIII. San Pedrok lurrera egotzi bear otondoa. A EY II 454. Aitak otondo bat izatekotan. Zait Sof 115. “Dessert, le reste d’un repas” H. 2. “L’après-dîner” H.

  2 otondo. 1. (G, AN ap. A ), oteondo (B ap. A ). “Planta de árgoma” A.
  Frantziako zelhai ederretan ez da, ez hiratze, ez eta othe ondo bakhar bat. Dv Lab 131. 2. ” Othondo (S), betónica” A. OTONDO-BELAR (B; -bedar V-gip; msLond ap. A, LandHizt 366; otheondo belhar SP). Ref.: A (otondobedar); Elexp Berg (otondo bedar). “Betónica, otondobedarra, sasibedarra (Betonica officinalis)” LandHizt 366. OTONDOKO (Alth Bot A). “Bétoine” Alth Bot 4.

  Sinonimoak: iz. Bizk. g.e.

  [ogi-koskorra]: ogi-koskor (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. migaja de pan
  fr iz. miette
  en iz. breadcrumb, crumb
  port iz. migalha de pão

  Testuinguruan

  Otondoak batzea nire kontu! #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 10:45 pm on 2020/09/26 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tulubio 

  1 iz. Ipar. g.er. Uholdea. Tristeziazko tulubio batean itoa. 2 iz. Ipar. g.er. Ekaitza. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tulubio.

  1. (G-to, AN-5vill, B; Ht VocGr, Lecl, Arch VocGr , H), tulubia (BN-ciz), tulumio (BN-baig), turubi, turebio (V-oroz). Ref.: A (tulubia, tulumio, turebio). Diluvio, tormenta (sentidos prop. y fig.). “Déluge. Par exagération, il s’emploie pour une grande abondance de chute de pluie. Uri tulubioak hari dira, il fait des déluges de pluie” H. “Tormenta, huracán” A. v. dilubio.
  Ithoa bailizateke tristeziazko tulubio batean. JesBihD 22. Hura jazarri zangon enganioari, eta biziozko tulubioari pharatu zangon. MarIl 121. Trabatu ez balute […] Erresumako nahasdurek. Tulubiozko egun deithoragarriak iragan ziren bezen laster, […]. Ib. 2. Zer turubiak zauzkun menditarik jautsi, / bazterrak gain behera dauzkute erhautsi. Eskual 18-11-1913 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).

  2. tulubi. Abismo, precipicio. v. tulunbio. [Astoa] tulubi batean zen / ustekabean sarthu: / baiña bihurtu zen laster ur gaiñera, / eta zilhotik athera. “Dans un trou se précipita” . Gy 306.

  Sinonimoak: iz. Ipar. g.e.

  [uholdea]: uholde, uraldi, pesia Ipar., zoperna Ipar., uralde Ipar., ufal Bizk., uriola Bizk., dilubio zah.    

  [ekaitza]: bisuts, ekaitz, tenpestate, denborale Heg., borraska Heg. g.e., tenpesta Ipar. zah., tormenta Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. aguacero, lluvia torrencial; tormenta; inundación
  fr iz. averse, pluie torrentielle; tempête; inondation
  en iz. downpour, torrential rain; storm; flood
  port iz. aguaceiro, chuva torrencial; tempestade; inundação

  Testuinguruan

  Tristeziazko tulubio batean itoa. (Hiztegi Batua)