balditu

da/du ad. balditu, baldi/balditu, balditzen || Ipar. Harritu, zurtu. Ez horretaz baldi. Geroztik honat ez da deus baldi nazakeenik. Ez da, beraz, batere balditzekorik, aitak hainbeste maite baldin bazuen.  (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 balditu.

1. (O Not→SP, Dv, H). “Balditu, membris captus” O Not 48. “(O), perclus de ses membres” SP. “Privé de l’usage de l’un ou de tous ses membres. Syn. elbarritua, hebaindua, ezindua (impotent). […] Oyhénart, malgré l’origine basquaise qu’il attribue à balditua dans sa Notitia, emploie embalditua au sens de ‘perclus’, qui est une forme espagnole évidente, quoique le mot n’existe pas dans la langue” H. v. baldatu, enbalditu, elbarritu; cf. 2 balde.

2. (H, Dv→A). Sorprender(se), asombrar(se). “Étonné” H. “Jeter, être dans la stupéfaction” Dv. “Quedarse atónito, asombrarse” A. v. harritu.
Aditurik horiek, apostoluak balditu izan ziren handizki. He Mt 19, 25 (HeH, Dv balditu; Lç spanta, TB estonatu, Ip, Leon harritu). Ongi balditua eta miretsia geldituko zare. He Phil (ap. Dv). Hortan gaindi iraganen dena baldituko da. Dv 3 Reg 9, 8. Hortaz ez baldi, zeren heldu baita ordua non hobietan diren guziek entzunen baitute Jainkoaren Semearen mintzoa. “Nolite mirari hoc” . Dv Io 5, 28. Ni “Tobosoko Dulcinea” entzutearekin, arritua, baldituta gelditu nintzen. (Quijote IX). Or RIEV 1929, 7. Nihau, behin ikusirik nago, bortuan, biarnes bat lau zangotako astaña bati lothua, geroztik hunat ez baita deus baldi nezakenik. JE Bur 110. Ez dela beraz batere balditzekorik aitak hainbertze maite balin bazuen. Ib. 19. Horra nun egun batez berriz “Eskualduna”-n zer irakurtzen duen Manexek harritua eta balditua. Zub 62. Larre-larreenean billa zazuete baserritarrik basaziena. Yar zazute euskera garbian ari dan zaldun apañenaren aurrean… Ezetz arroztzat yo. Arritu ta balditu egingo dala? Ta poztu, diot nik. Ldi IL 66s. Balditua galdegiten du: “Eta, eta, nun da andere-esposa?”. Lf Murtuts 54. Zonbait egunez baldituak egon ziren, ezin sinetsiz hortaratuak zirela! Ib. 2. Onek arritzen nau, onek balditzen. Or Aitork 255. Bera aizu egonik, balditzen zan ene menpekoaz, eta baldituz, iasta naia zetorkion eta iastatzea bera, nitaz balditurik ere, menpe artan erortzeko. Ib. 147. Balditen giñan, ain berriki, gure egunetantsu, olako gauza arrigarriak egiazko alakoak entzunez. Ib. 195. Oro balditurik zeudela aren ontasunaz Zuk emanaz. Ib. 234. Ordu artara arteo, ihork ez zien gizeraile horiei horrelako gelderik egin eta ez ziren guti balditu haren entzuteaz. Mde Pr 138. Arrituaren arrituaz balditurik legoke. Zait Plat 48.

3. “(V, L), humillar” A. Cf. 2 baldi.

2 balditu.

“Tapar” A DBols. Cf. 1 baldi .

Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Ipar. [harritu]: harritu, mira egin, miraritu, txunditu, zurtu, estonatu Ipar., txokatu beh., geldu neol.balditu iz./izond.

Ipar. zah. [elbarritua]: elbarri, elbarritu, enbalditu, esteiari, ezindu, perlesiadun, paralesiatu Ipar., paralitiko Ipar., perlesiatu Ipar., herbal Ipar./Naf., elbarridun g.e., alderdikatu Ipar. g.e., hebain Ipar. g.e.

Beste hizkuntza batzuetan (Adorez eta Word Reference hiztegiak):

es da/du ad. quedarse atónito, asombrar(se), pasmar(se), sorprender(se), llamar la atención
fr étonner⇒, stupéfier
en shock, amaze, surprise, astonish
port assombrar-se, espantar-se;

Testuinguruan

Geroztik honat ez da deus baldi nazakeenik. (Hiztegi batua)