iz. Atzeraka ematen den pausoa. Hau atzerapauso bat da auzia konpontzeko bidean. Hizkuntza irizpideetan atzerapauso nabarmenak eman dira. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
ATZERA-PAUSO.Paso atrás. Atzera juanda ez zala gerrarik irabaziko, eta atzera pausua emoten daben guztiak il egin biar dirala. Gerrika 77.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
da ad. aharratu, aharra/aharratu, aharratzen || Liskartu.Beren erlijioak debekatzen die samurtzea, aharratzea, elkarrekin joka aritzea. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
aharratu. (L, BN, S ap. Lh ; SP, Arch VocGr , Hb, VocBN , Gèze, Dv, H, A), ahartu (vEys, H (BN)). (Aux. intrans.). Reñir. “Quereller de parole” SP. “Se quereller avec violence” VocBN. . Aharra ziten artzainak, / ager ziten gaznak. Saug 99. Aharra ziten altxonak, ager ziten gazna ohonak. “Les valets du pasteur s’entrequerellèrent” . O Pr 10 (cf. RS 52: unaiok arri zitean). Hori erraiten zion puta alaba batek bere amari, ama bertze emazte bateki aharratzean. Ib. 484. Sabeleko ertseak ere aharratzen dira. O PrASJU 270. Harzaz aharratü nahia, erhokeria dela oiztekiziala doana. Egiat 177. Hiriti jalkhi zirenin hasi ziren / ihur etxakin zer gatik aharratzen. Etch 638. Ezta aharratuko, ez da oihuz ariko. SalabBN Mt 12, 19 (Dv ez du aharrarik). Beren erlijioneak debekatzen diotek samurtzea, aharratzea, elgarrekin joka artzea. Prop 1880b, 13s. Nik ikhusi nuena zen Arabek bazutela elgarren artean makhur, eta nere baithan egiten nuen agian batzuak bertzeekin aharratuko zirela. Prop 1888, 246.
AHARRATUXE (S ap. Lh) (Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
1. Destrozar, destruir, romper. [Herioak] natura humanoa oro arras akhaba, ruina, hil eta atarra artino, eztu honik ukhenen. Tt Onsa 138. Jinkuaren zerbütxatzia / Etzitadak ez desuhure, / Kalitatia eztiat / atarratzen deüsetan ere. StJul 120. Umeak atarratu egiten due etxea. “Los niños destrozan la casa” . Ayerb EEs 1914, 212.
2. (BN-arb ap. A ). Reñir, censurar; castigar. “Reñir violentamente” A. Cf. atarra, atarraldi. Berak [Erode-k] atarratuta gero askatuko dut. Ol Lc 23, 16 (IBk zigortu ondoren). Gorroto nautenei buruz, gurasoen gaiztakeria irugarren ta laugarren gizaldiraño atarratzen badakit. Ol Ex 20, 5 (Urt punitu, Dv bilhatu, Ur kastigatu, Ker zigortu). Aien ogena zuengan atarratuko dut. Ib. 32,34. Zigor oñazez atarratuko al ditu Olinpiar yainko andiak. Zait Sof 17. Aberritik yaurtiz gabetu naun nere anaia atarratzeko, gertu bainago. Ib. 143. Ez dit axolik, ez naiz mokoka ari, ez atarra naiean. “Nec reprehendo” . Or Aitork 324. 3. “(Sal), hartarse. Atarra adi noizbait, hártate alguna vez” A. Cf. atarradura. 4. “(R), atacar. Loak atarra, ser atacado, tentado por el sueño” A.
1. Amor. Maite dau Aita agertuten deutsan asko gura edo amodijua gaitik. Mg CO 47. Ogi puska bategaiti, zelango oniritxi ta askoguria artuten ezteutsa bere ugazabari? Mg PAb 92. Neure Guraso legez, kontu eskatuko deust, niri eustan maitetasun ta asko-gurearena. Añ EL1 42. Gomute zaite guri asko-gureak igaroerazo eutsun bizitza ta eriotza garratzaren. Ib. 118 (EL2 gure asko-gureak). Baña atzerapena, eurtada, ta aldats eskergak asmetan ditu gurezko amore ta askogureak. Añ LoraS 58. Egiten badeuskubez ainbat mesede, ainbat on, dala deuskuben amodijo, asko gura, eta borondate ona gaitik. Astar II 289. Urre gorrizko ulle orrekaz zuk lotu nozu, / Preso naukazu asko guraz. AB AmaE 157.
2. Ambición. v. askonahi (2). Malmuzkeri, iruzurkeri ta saldukeri utsa, barruban daruezan asko-gureak eta ase-eziñezko griñak beteteko olakoxiak ixaten erazota dagozalako. Otx 21. ASKOGURAN. Ambicionando mucho. Asko guran urten da utsean biurtu. Nori etxako olango gauzaren bat gertau, bere bizian? Ag Kr 58.
1 iz. Arrotzak eta eskaleak doan hartzen zituen etxea. Elizatxo bat egokitu zuten arroztegi moduan. 2 iz. Ostatua. Salegi jaunaren arroztegian sartu zen afari eta gau ostatu eske. (Hiztegi Batua)
Reply