du ad. Inguratu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegia
baranotu. Rodear, cercar. v. inguratu. Iria baranotu zuten. Ol 4 Reg 6, 14 (Dv, Ker, BiblE inguratu).
Sinonimoak:Â ad. jas.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es du ad. rodear, cercar
fr du ad. entourer, encercler, cerner
en du ad. to enclose, to fence, to surround
port du ad. rodear, cercar
Hiria baranotu zuten. (Orotariko Euskal Hiztegia, moldatua)
baranotu
iz. 1. Saltsa. Deabruak ere ez luke jakingo zertaz egin duen basia. 2. Bainua. Sagastian basi edo bainu bat hartzen. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian
1 basi (V-ple-ger ap. A), bazi (V ap. A).
1. Salsa. “Salsa, unto” Zam Voc. “Bazi obeagaz yaten dok ik” esan neban ixilik. “Con mejor salsa”. Or Tormes 81. Katalin onek, etxera eta, / garbitzen du zartagia, / deabrûk ere ez luke jakiñen / zertaz egin dun basia. Or Eus 334. Urbildu onara: yan ogia, ta otamena bazian busti ezazu. Ol Ruth 2, 14 (Dv minagrean, Echn ozpinean, Ker saltsan).
2. Baño. Cf. basitu. Susana bi neskatxa bakarrekin sartzen zala, sagastian basi edo bañu bat artzen asi zan, bero ari baitzun. Or MB 246. Bein, basia artzen ari nintzala, aitak nigan giza-suma ta eziñegona auteman zularik, ikotika ioan zan amari adieraztera. Or Aitork 41.
2 basi (Lar, Hb ap. Lh, H).
“Asqueroso” y “astroso” Lar. Harriet lo relaciona con basa: “Basia (V), id. basa, sale, malpropre”.
“(AN-gip), (mujer) abandonada” A. Gero utzi, lasai, basi, lastaira, banarrota, ballesta, zarabanda izatera bat etortzen dan bidea. M.A. Iñarra Ezale 1897, 340a.
Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
basi izond. Naf.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) salsa (2) baño
fr ((1) sauce (2) bain
en (1) sauce (2) bath
port (1)Â molho (2) banho
Ogia basian busti ezazu. (Hiztegi Batua)
basi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
Gurean basi egin untar litzateke …
adj. Zub. Ernea, sendoa. Fedea sekula baino beleratzago zuen. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
beleratz (BN, S; H, Foix ap. Lh). Ref.: A; Lh. Vigilante, atento; activo. “Beleratz. Id. belerazki (BN, S), belazki. Sérieusement, soigneusement, courageusement” H (que cita a Mst e Ip). “Vigilante” A. “Beleratz-etxeki (S), velar, vigilar” Ib. “Actif, alerte. Agüdo, erdotz, lerdotz, aillart, pherestü, erne, traholari, langile, beleratz” Lh Eusk 1919-20 (II) 79. Arren zer dirokegü zük eta nik, ene irakurzale khariua, besterik phensa, baizik ere behar dütügüla gure phensamentiak beleratz etxeki eta gure egin ahalak oro bihotztoiki enplegatü. Mst XVI. Hori dela kausa, bat bederak beleratz izan behar dü bere tentazionetan gainen. Ip Imit I 13, 1 (Mst arrankürareki izan behar lüke). Azken hirur hilabetetan baraxtürik zen prefosta, bena fedia seküla beno beleratzago zian, ezi üsü komüniantzen zian. Herr 21-7-1960, 3.
Sinonimoak:Â izond. Zub.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es izond. (Z) firme, activo, -a, vigilante
fr izond. (Z) déterminé, résolu, vigilant
en izond. (Z) firm, determined, resolute
port izond. (Z) firme, ativo, -a, vigilante
Bat bederak beleratz izan behar du bere tentazioen gainean. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
beleratz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
izond. Bizimodu desordenatua daramanaz esaten da. Agure txiki belendrin, bost bizar eta sei hagin. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegia
belendrin (V-gip), belendin. Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg.
“Beléndriñ, beléndriña, de vida desarreglada; arrimado? Se dice v. gr., de una oveja que comienza a comer una yerba y la deja, comienza con otra y también la deja y sigue asÔ Iz ArOñ. “Belendriña, viejo alegre” Zumalde (comunicación personal). “Traviesa, brujilla. Zetan dabill gure neskatilla belendriña? Umeei, neskatilei batez ere, esan ohi zaie maitekiro” Elexp Berg. Neure emazte belendin / kata-usaia deragin, / ortzak galdu ditun eta / ire pertzak egin din. ‘Oh esposa mÃa, te pareces al cuervo’. Canc. pop. in Or Eus 67. Eztauka mozkorra gaiztoa. Atso zarra belendrin, ire azkenak egin din (G-goi). A EY IV 80. Agura txiki belendriñ, bost bizar da sei agiñ. Iz ArOñ s.v. agura.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Google Translate):
es izond. persona de vida desordenada
fr personne de vie désordonnée
en person of disordered life
port pessoa de vida desordenada
Nahi duzu norbait zigor batzuen bila bidaltzea, neska belendrin hau zuzentzeko? [Filosofia apaingelan, Sade / Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio (Txalaparta, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)
belendrin (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
 iz. 1. Ilea, bereziki burukoa. 2. (batez ere Z) Zurda. 3. BIOL. Gainazal bateko luzakin bigun eta laburra edo horien multzoa. Heste-biloa. • AHOAN BILORIK GABE (mintzatu). Argi eta garbi, ezer ezkutatu gabe; erraz, jario handiz. Hona zer esan duen, garbiki eta goraki, ahoan bilorik gabe. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: iz. BN-Z (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. (GN/Ipar.) cabello, pelo (2) iz. (GN/Ipar.) pelo, cabellera (3) iz. (Z) cerda, crin (4) iz. vello (5) iz. (Biol.) vellosidad
fr iz. cheveu ; chevelure
en (1) iz. hair (2) iz. (fine) hair; [giza gorputza] (body) hair; [oso oso fina] down, fuzz
port (1) iz. (GN/Ipar.) cabelo, pêlo (2) iz. (GN/Ipar.) pêlo, cabeleira (3) iz. (Z) crina
Ahoan bilorik gabe hitz egin du Ibon Sarasolak (Donostia, 1946). [«Filologoak buelta daitezela beren lanera», Ibon Sarasola (Garikoitz Goikoetxea, Berria.eus)]
bilo (Argazkia: berria.eus, moldatua)
iz. Marranta. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak:iz.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. resfriado, constipado
fr iz. rhume
en iz. cold, chill [illness]
port iz. resfriado
Sukarra, gorputz osoa ondoezik; bular-estu ederra harrapatua zuen. [Loroaren teorema (mold.), Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)
bular-estu (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)
izond. 1 adj. Hondarraren kolorekoa. Jertse hau beixa da. Lazoa egin zuen gero, listaria oihal-xingola beix batez estalirik. 2 iz. Kolore beixa. Beixez jantzitako andre gaztea. (Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz./izond. beis, beige
fr iz./izond. beige
en iz./izond. beige
port iz./izond. bege
Beixez jantzitako andre gaztea. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)
beix (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)
txerra is discussing.
Reply