Gaurko hitza

Updates from abuztua, 2017 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:35 pm on 2017/08/31 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lanperna-musu 

  iz.  Lumaje zuri-beltzeko itsas hegaztia, 30 cm-rainoko luzera izan dezakeena, laranja-koloreko oinak eta alboetatik zapalduriko moko triangeluar handia, gorri, urdin eta horia, dituena (Fratercula arctica).  (Hiztegi Batua)

  Wikipedian

  Lanperna-musua (Fratercula arctica) Fratercula generoko animalia da. Hegaztien barruko Alcidae familian sailkatua dago. Euskal Herritik Zembla Berriaraino eta Groenlandiatik Ingalaterra Berriaraino hedatuta dago. (Irakurri gehiago…)

  Sinonimoak: iz.
  [lanperna-musu] : zabal-mozo (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Wikipedia):

  es frailecillo, frailecillo atlántico, frailecillo común
  fr Atlantic puffin
  en Macareux moine
  port fradinho ou papagaio-do-mar

  Faroe uharteetan lanperna-musu kolonia batekin egin genuen topo. [Joxean Koret, Twitter (2017-08-25) mold.]

  

  lanperna-musu (Argazkia: Joxean Koret, Twitter)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:28 pm on 2017/08/15 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  luperi 

  iz. Bizk. Luizia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  luperia. v. luparia.

  luparia (Lar Sup-> H, Izt 16; -ri (que cita RS)), luperia. Etim. Tiene el mismo origen que rom. lobera, por ej.

  1. Atolladero. Edozein zidorrek dau luparia. RS 367. Burdia luperian sartuta gelditu zalako. Eguzk GizAuz 70.

  2. “Luperia “(V-arr-oroz-m), corrimiento de tierras” A.

  Sinonimoak: iz. Bizk.

      [luizia]: luizi, lur-jausi, lurtadura (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es corrimiento de tierras
  fr eboulement
  en landslide, landfall
  port corrimento de terras

  Luperi bategatik hainbat bidaiari hil ziren.

  

  luperi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:12 pm on 2017/05/27 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lertzotu 

  ad. lertzotu, lertzo/lertzotu, lertzotzen da/du ad. Ipar. Lohitu, zikindu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lertzotu (Dv, A).

  “Se charger d’impuretés, en parlant des eaux qui semblent s’épaissir en se corrompant” Dv. Bere emazte eta haurrek utziesten dute, […] ez nahiz haren notha higuinez lertzotu, den gutienik kutsatu. Prop 1912, 126 (ap. DRA). Gibelak eri, odola loditua eta osoki lertzotua. GAlm 1962, 69.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

      [lohitu]: lohitu, lokaztu, zikindu, baltsatu Ipar., likistu Ipar., lohiztatu Ipar., notatu Ipar., zetakatu Ipar., ugertu Bizk., teiutu Zub., orakatu jas., satsutu jas., lerdatu g.e., lupeztu g.e., tortikatu g.e., urdetu g.e., basatu zah., idoiztatu Ipar. g.e., istildu Ipar. g.e., makulatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (Ipar.) ensuciar(se), mancharse (2) da/du ad. (Ipar.) corromper(se) el agua
  fr se salir
  en get dirty
  port sujar-se

  Osoki lertzotua dago.

  

  lertzotu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 4:36 pm on 2017/05/25 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  laurdenkatu 

  ad. laurdenkatu, laurdenka, laurdenkatzen du ad. Ipar. Laurdendu. Jujatu eta lau zamarien artean bertan laurdenkatu zuten. Gillotina gutxietsirik, gizonak laurdenkatzen zituzten aldi eder haiekin ametsetan. || du ad. Lau zatitan bereizi. Oihala laurdenkatu. Urtearen egunak laurdenkatuak diren bezala. Laurdenkatua dakar bere armarria arma urdin, berde, zuri eta horiz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  laurdenkatu (VocS 132, Dv -> A, Lecl, H), laurdengatu (BN, S ap. A; VocBN), laurenkatu (H (V)).

  Descuartizar, despedazar, partir en cuatro pedazos. “Diviser par quatre, mettre un corps en quatre portions” VocBN. “Bildots bat laurdenkatzea, mettre en agneau en quartiers. […] Onthasuna laurdenkatu zuten, ils tirent quatre parts, prennent les quatres chacun un part de l’héritage, du bien. […] Giza-erhaile bat laurdenkatzea, écarteler, tirer à quatre chevaux un assassin. […] Laurdenka zazu oihal hori ikhusteko baden aski laurdena athorra batentzat, divisez, partagez cette toile en quatre […]” H. v. laurdendu. Tr. Documentado en textos septentrionales de los ss. XIX y XX, y en Berrondo. La forma más empleada es laurdenkatu; Joannateguy emplea laurdengatu.

  Dezagün laurdenka / mündian ükhen dezan / bere merexia. Xarlem 1365. Laur anaiek laur menbretarik / esteka laur kordas eta laurdenka. Ib. 1366. Harria harriaren gainen / eztiagü osorik utziren / bena bai arrakuntratiak / oro laurdenkaturen. Mustafa (ap. DRA). Txakurrak lo ziren; […] / senditu gabetarik, / ithorik, / laurdenkaturik izan ziren. Arch Fab 142s. Oi seme lotsagabe izigarria! […] Laurdenkatzea, puskatzea ez duk hiretzat sobera! Dv LEd 112. Gaztigu handia eta luzea; desterrua, galerak eta batzutan heriotze penatua ere: urkhatzea, laurdenkatzea, burumoztea. Ax (ed. 1864), 441 (las tres últimas palabras son del editor Inchauspe). Lotzen ziozkatelarik lau soka lau zango-besoetarik, haritu zitzaizkon tiraka […]. Burregoak gelditu zirenean harren laurdengatzetik […]. Jnn SBi 150. Gizonak laurdenkatzen zituzten aldi eder haiekin ametsetan. MIH 321.

  Dividir en cuatro. Min handia bai, urthe egunak / zeren diren laurdenkatiak. “Dans l’an s’entremêlent des jours qu’il faut chômer”. Arch Fab 227. Bizkai-Berriko printzea, laurdenkatua dakar bere ikurdia. “Partidas a cuarteles”. Berron Kijote 196s. Lau apez ginenen artean laurdenkatuak zituen Hazpameko lanak. Larre ArtzainE 218.

  Sinonimoak: ad. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [laurdendu]: laurdendu, laurgitu g.e.

      [gillotinatu]: gillotinatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Ipar.) descuartizar, cuartear (2) du ad. (Ipar.) cuartear, dividir en cuatro partes (3) du ad. (Ipar.) guillotinar
  fr (1) du ad. (Ipar.) dépecer, écarteler (2) du ad. diviser par quarts
  en du ad. to quarter, to cut into quarters, to divide into four
  port (1) du ad. (Ipar.) ] esquartejar. (2) du ad. (Ipar.) esquartejar, quartear (3) du ad. (Ipar.) guilhotinar

  Aurrena gorputza laurdenkatu nuen. [Kontakizunak, Edgar Allan Poe / Koro Navarro (Ibaizabal, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  laurdenkatu (Argazkia: elmetronauta.blogspot.com.es)

   
• 

  Maite 10:14 pm on 2017/05/10 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lurruspe 

  iz.  Haitzuloa, harpea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lurruspe (Lar, Añ, Izt, H), lur u(t)spe, lurrespe. “Cueva” Lar, Añ e Izt. “Covacha” Lar. En LE Urt voc. aparece “Lurrupea, cueva”, seguramente errata. Lurruspe edo kueba famatu artan […] libru au eskribitu zuen. Cb Eg I 4. Etxola edo lur utspe bat. Ub 62. Eta zé lurruspe-bát: eta arri-bát paraturik zego gañean. LE Io 11, 38. Bete zuen bere lur uspe edo leizea arikiz. VMg 51. Azeariak bere toki, bizi-leku, lurruspe ta lezeak ditu. Añ NekeA 233. Mendietan, lurruspetan eta lurreko ziloetan. TB He 11, 38 (Lç, He leze, Dv, IBe harpe, Ker leza-zulo, IBk leize). Azariek baituzte lurruspeak. (Mt 8, 20). BOEanm 1292 (Samper altxabe). Udalako lurruspe aomen andikoa. Izt C 73. Lurruspe edo koba ori. Lard 26. Ikusiko dezute […] nola diran tentatuak […] Jeronimoak, Belengo lurruspe santuetan. Kortazar Serm 177. Espetxe eta lurruspe (catacumbas) illunak. J.M. Tolosa EEs 1913, 210. Naiago det borda eta naiz lurrespe batian nere añaiaren inguruan bizi. Ill Pill 12.

  Sinonimoak: iz.

      [hartzuloa]: haitzulo, haizpe, harkaitz-zulo, harpe, harpe-zulo, hartzulo, leize, leize-zulo, koba Heg., kobazulo Heg., harkaizpe Gip.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. cueva, caverna, gruta
  fr grotte, caverne
  en cave, cavern, grotto
  port caverna, gruta

  Ez banauzu nahi, mendira joango naiz, eta lurrusperen bat bilatuko dut.

  

  lurruspe (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:09 pm on 2017/04/17 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lantu 

  iz. Negarra, marraska. Josefen lantu eta negar hotsa aditu zutenean. Negartiak eta lantu-jotzaileak.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lantu (Gc ap. A; Lar -> Chaho y H), llantu. Llanto, lamento. Nun asi zan llantu andi bat egiten. Lazarraga 1142r. Izurridunak / asko eukaen llanturik. Ib. 1202v. Llantu eta negar egiten dogula negarrezko erri onetan. Cap 7 (CatLlo 6 llantu). Konberti bidi llantua gozo / konsola bidi mundua. Acto 480. Alako infernuko lantu, deadar ta garraxi samiñetan egun artan an egondu zan. Cb Eg II 167s. Kastigu paregabe onek, nor lantuz ta lutoz beteko eztu? Ib. 141. Semeak gabe gelditzen ziran gurasoen negar eta lantuak. Lard 72. Lantu eta zispuruz zegoala. Ib. 236. Illun, triste, negar eta lantuz betea arkitzen zan. Arr GB 124. Beste batean egingo du bere animaren erditik errukigarrizko lantu au: […]. Otag EE 1884a, 310. Denbora pasatuko lantu triste oek. Ant Ezale 1899, 1b. Ez baida atsegin denbora askoan / olako negar-lantua. Insausti 98. En DFrec hay 5 ejs. de lantu. v. tbn. EZBB I 123. Zendoia 56. Llantu: Arz 22.

  Sinonimoak: iz. Gip. g.e.

      [negarra]: negar (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es [kexua] (G) llanto, queja
  fr plainte, gémissement
  en complaint
  port pranto, choro

  Josefen lantu eta negar hotsa aditu zutenean.  (Hiztegi Batua)

  

  lantu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:06 pm on 2017/04/03 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  laza 

  iz.  Ipar. Habea. Bere begietan laza bat ikusten ez duenak ikusiko du lasto bat besteen begietan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  laza. v. laz; 1 laxo.

  laz (Lc ap. A; Urt Gram 25, Dv, H (L)), laza (SP, T-L), lasa (vEys, T-L).

  1. Viga. “Poutre” SP, T-L. v. fontal. Nola erran diokezu zure anaiari: “utz nazazu khen diezazudan fits bat begitik”, laz bat zeronek duzularik zure begian? He Mt 7, 4 (Dv laz; Lç gapirio, TB, EvL, HeH, Leon ernai, Ip sumer, Samper, Echn zur, SalabBN pitrail, Ur (G), Ol, Ker abe, Or, BiblE (h)aga). Bere begietan laza bat ikhusten ez duenak ikhusiren du lasto bat bertzeen begietan. Lg II 148. Bonaparte bat zeukaten, / eta hura laza bat zen. “Soliveau”. Gy 111.Horrengatik da nekhe egungo egunean laz eta taula gairik bazterretan atzematea. Dv Lab 349. Tits xume bat ikhusten du bertzeren begietan eta laza lodiena behinere beretan. CantIzp (ap. H). Ostraliatik ekharrarazi behar zen zura eta burdinazko laza edo somerrak. Prop 1892, 178. Giristino gaizo bat jo dute eta umatu makhila ukhaldika, lasa edo somer batetarik dilindan zaukatelarik. Prop 1905, 150.

  2. (Dv >  A). “Gizon laza, homme de haute taille et de forte corpulence” Dv. “Alto, corpulento” A.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [habea]: gapirio, goi-habe, goi-haga, habe, haga (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) viga
  fr iz. (Ipar.) poutre, chevron
  en iz. (Ipar.) beam, rafter, girder
  port iz. (Ipar.) viga

  Bere begietan laza bat ikusten ez duenak ikusiko du lasto bat besteen begietan. (Hiztegi Batua)
  

  

  laza (Argazkia: DeviarArt, Lexis-Saia)

  Save

  Save