eraendu

du ad. 1. Gobernatu. Bere herria ondo eta zuzen eraentzeko. 2. Arautu; lege, xedapen, etab. bat indarrean egon. 3. HIZKL. Hitz batek ondoko beste bat molde honetara edo hartara behartu. Latinezko “ex” morfemak, ablatiboa eraentzen du.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

Orotariko Euskal Hiztegia

eraendu (G? ap. A), eraandu (G-goi ap. JMB At).

1. Gobernar(se), administrar(se). “N. etzan gauzai gora egitekoa = etzekian eraentzen (gobernatzen)” Ayerb EEs 1915, 222. “1. ordenar, mandar. 2. aconsejar, orientar” JMB At. v. erondu. Bost ballera oietan, […] beren gañ eraentzen ziran. Lard 138. Israeltarrak eraendu edo gubernatu bear ziran Jainkoak antziñatik […] erakutsirik zeukan eran. Ib. 120. Jainko gure jaunari nai degiola gauza oek guziak zuzendu ta eraentzea. Aran SIgn 209. Erresuma eraentzen zuten andizkiakin. Ib. 7. [Jesusen Lagundiya] zuzendu, eraendu ta anditu zuben. Aran EE 1883b, 75. v. tbn. EE 1885a, 73. Eskualde bakoitza bere naierara eraenduz (gobernatu). Zait Plat 116. Agindupekoari eta eraen dezanari. Ib. 135. Mundu guztia nola eraendu (gobernatu) / samur oi zuan asmatu. And AUzta 117. Zeruak eraendu bear bagaitu –uste zuten nunbait–, zeru orren mandatariei gobernua uztea baiño zer egokiagorik? Vill Jaink 191.

(Part. en función de sust.). Gobernado, súbdito. Beste inoren oberenik eztuela begiratzen, agindupekoarena eta eraenduarena baino. Zait Plat 137.

2. (BeraLzM). Alquilar, arrendar. [Mandoak] iduri baitzuen […] eraendua zela (Quijote IX). Or RIEV 1929, 8 (AIr RIEV 1918, 603 alogeran artua). Ansorenak antxe eraendu edo alkilatu egiten zuen gela koxkor bat. Zubill 130.

Sinonimoak: ad. Gip. zah.

    [gobernatu]: gobernatu, jaurri g.e., errejitu zah. (UZEI Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) du ad. (zah.) (batez ere G) gobernar, administrar (2) du ad. (zah.) (batez ere G) alquilar, arrendar (3) du ad. (Hizkl.) regir
fr (1) gouverner (2) vtr louer;
en (1) (monarchy) rule vtr (republic) govern (2) (republic)govern
port (1) governar (2) vtr alugar, locar

Entzun:

Homeotermoek eraendu egiten dute barne tenperatura, bero-fluxuak kontrolatuz. [Homeotermia, Juan Ignacio Pérez eta Miren Bego Urrutia (zientziakaiera.eus)]

eraendu (Argazkia: zientziakaiera.eus, moldatua)