garraztasun

1 iz. Garratza denaren nolakotasuna. Ozpinaren garraztasuna. Garraztasuna eztitu. Oinazeak beren garraztasun guztian jasan, aringarririk gabe. Garraztasun handiz zigortu. Garraztasunez erantzun. 2 iz. pl. Zenbait egun negarretan, barauetan, garraztasunetan igarotzea. Munduko garraztasunak gozatzearren. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

garraztasun.

1. (c. sg. A; Urt I 95, Lar, VocCB , Dv, H), garratztasun, garratstasun (SP, sin trad.), garraxtasun (H). Severidad, rigor (sobre todo en textos septentrionales); amargura, acritud, aspereza. “Desabrimiento, aspereza”, “austeridad”, “aspereza”, “acerbidad” Lar y Añ. “Acrimonía, aspereza y severidad en el reprehender” Lar. “Dureza, firmeza” VocCB . “Garraztarzun handirekin eskerrak galthatzen zitit, je demande avec grand rigueur qu’on me rendre grâce (AR)” H. Tr. Documentado en todos los dialectos desde el s. XVII. Garraztasun es la forma más extentida. Emplean garratztasun los autores labortanos del s. XVII, Larreguy, Maister (garratztarzün ), Astarloa (II 103), Añibarro (LoraS 125), y Jauretche (estos dos últimos junto a garraztasun ). Hay además garratstasun en Mihura y Pouvreau (en éste junto con garratztasun ) y garratstazun en Arambillaga (III 12, 4). En DFrec hay 4 ejs. Sentituren du iustuak ere garratztasuna, / bekhatuen satisfatu ez baldin badu pena. EZ Man I 81. Heriotzearen garratztasunik, borthiztasunik […] eztakidan kontra. Harb 90. Amorioak manamenduei bere garratztasuna eztitzen [baiteraue] . Ax 487 (V 314). San Bernardo […] zen hersia eta garratztasunez bethea haren gobernuaren azpian iarten zirenen aldera. SP Phil 183. Garratztarzün handi bateki eskerrak galthatzen zitit. Mst III 9, 2 (Ip xehetarzün). Garraztasun handienarekin punitu. Brtc 221 (v. tbn. en contexto similar Lg I 260 garratztasun y Mih 22 garratstasun). Elizatik atelekatzen zituala garraztasun andiarekin. AA I 528. [Jainkoak] bekhatore gogortuen kontra erakhusten duen garraztasuna. Dh 258. Justizia dibinoaren garratztasuna. Jaur 396 (152 garraztasuna). Hotzen garraztarzünez ez axolik izateko. “Les rigueurs du froid” . Arch Gram 93. Gaztiguaren garraztasunetik ezagutzen bada zeinen handia zen gaizkia. Dv LEd 127. Gosetea heldua da bere azken garraztasuneraino. Prop 1876-77, 110. Pentsamentu gaiztoak, geiegi ta naikoa garraztasun emoten dabie. Ag Kr 121. [Aizkide onak]gozatzen dausku gustiz oparo / bizitza-garrastasuna. GMant Goi 81. Oñazeak beren garraztasun guzian yasan. Ir YKBiz 500n. Maitasunak ez al ditu ba garratztasun oiek gozatuko? ABar Goi 27. Auzi andi oni beronen garraztasuna kendu. Eguzk GizAuz 76. Gaiztoaren eta okerraren garraztasuna. “Amaritudinem malitiae atque nequitiae” . Or Aitork 398. Bizitzaren laburrak […] uzten digun […] garraztasuna. Vill Jaink 117. Erkiagaren Lekeitio, gertaleku atsegina izanik, sugerik gabeko paradisua da garraztasunik sumatzeko. MEIG II 101. v. tbn. Ch IV 7, 2. CrIc 47. JesBih 449. IArt Itzald II 38. Enb 98. Alz Ram 128. Arti MaldanB 218. (Pl.).Prácticas de austeridad, penitencias, mortificaciones; penalidades. “Sévérité, âpreté. Zer dire zure penitentziak? Ez ditutzu oraino jasan mortuko sainduen bizitzeko garraztasunak! […] les austérités de la vie des saints” Dv. Neurria ez idukiz baruretan, disziplinetan, ziliziotan […] eta garratstasunetan. SP Phil 318 (He 319 eta bertze austeritatetan). Garratztarzünen batenere lotsarik etzünükiala. Mst I 21, 5. Zenbait egun […] baruretan, garraztasunetan iragatea. Dh 209 (v. tbn. 172). [Yesusek] guztizko garraztasun ta lotsakizun andiak ikusi bear izan zituzan. Añ EL2 217s. Egun osoak jan ez edan gabe, gorphutza odoleraino azotatuz […]. Hoinbertze garraztasunek ethendu ziotzaten indarrak. Laph 41. v. tbn. Zby RIEV 1908, 415. Aspereza (ref. a un sonido). Errea bere garraztasunagatik zakur letra esan oi da. Cb EBO 22.

2. Acidez; amargor. “Garraztasun, qualité de ce qui est brûlant, âcre, etc. au goût” H. “Garraxtasun, aigreur, acidité” Ib. Beazunaren garraztasun miña. Lard 459. Edan eziñda garraztasunok. AB AmaE 36. [Sagardoaren patsari] karea nastuaz, garraztasuna kendu egin bear zaio. EEs 1916, 269. Lurreko eztiak berez darama garraztasunaren azia. Ag Serm 378. [Estebeteen] loditasuna, koipetasuna, garraztasuna eta garbitasuna igartzea. “Acidez” . EAEg 28-12-1936 667. Barruko asetasunak edo garraztasunak esnatu eban Pernando. SM Zirik 19. v. tbn. Erkiag BatB 196. [Lur gaziaren] garraztasunak. Ibiñ Virgil 87.

Sinonimoak: iz.

[laztasuna]: laztasun, karmindura Ipar., karmintasun Ipar., latz Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) iz. acritud, acrimonia; amargura (2) iz. severidad, austeridad, rigor (3) iz. (Teknol.) acritud
fr (1)  iz. aigreur, amertume (2) iz. sévérité, austérité, rigueur
en  iz. bitterness, sourness
port (1) acrimônia; amargura (2) severidade, austeridade, rigor

Testuinguruan

Axola ez balitzaio bezala mintzatu arren, garraztasun handia antzematen zitzaion aurpegian. [Harry Potter eta sekretuen ganbera, J.K. Rowling / Iñaki Mendiguren (Elkar, 2001)]