gozakaitz

1 adj. Gozotasunik gabea, zakarra. Ik. gozogabe. Ez izan mukerra eta gozakaitza bizilagunarekin. Udako bazkalondo gozakaitza. Zu gabe gozakaitz zait dena. Lur gozakaitza: lantzeko txarra gertatzen dena (Ik. elkor 1). 2 (Adizlagun gisa). Beti gozakaitz, beti minbera bizi da olerkaria. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

gozakaitz. Tr. Documentado en Etcheberri de Ziburu y en algunos autores meridionales desde Larramendi. Gozakaitz es la forma más usual. Hay gozagaitz en Etcheberri de Ziburu, Zaitegi y N. Etxaniz.

I . (Adj.).

1. (H). Desagradable, repugnante. “Sans douceur, sans agrément aux sens, déplaisant, répugnant” H. Zierpeen herze eta gibelez ianharia / Sathanek aphaintzen dio hain gozagaitz iakia. EZ Man 105. Ametsondo gozakaitzak. Or QA 101. Gure liburuak erriari gogorregi ta gozagaitz egin ez dakizkion. NEtx Nola 6 (v. tbn. Antz 102). Zu gabe gozagaitz zait dana. NEtx LBB 283. Udako bazkalondo gozakaitzaren bero-galdatan. “Enfadosa siesta de verano” . Berron Kijote 139. v. tbn. Zait Sof 197. (V-gip, AN; Lar). Ref.: A Morf 188; Iz ArOñ. “Bronco, en la voz e instrumentos” , “insuave” Lar. “Gozagaitz, destemplado, desafinado” A Apend. “Gosakaitz, (lo) áspero” Iz ArOñ.
Ezpañetatik ateratzen diran itz gozakaitzak entzuten. Etxeg Itzald II 149.

2. (V-gip, G, AN; Lar, Dv, H), gozagaitz (H), gozakatx (V), gozagatx (V-m), gozakeitz (AN-araq), gozogaitz (H). Ref.: A (gozagatx, gozakaitz, gozakatx); Iz ArOñ (gosakaitz); Satr VocP (gozakeitz); Gte Erd 212. Malhumorado; descontentadizo. “Desapacible” Lar. “Está de mal temple, gaizgiroa dago, gozakaitza, gozagea dago” Ib. “Colère, d’humeur difficile, violent, emporté” Dv. “Desabrido, colérico, fiero” A. “De mal humor” Garate Cont BAP 1957, 48. “Displicente, arisco (persona o animal)” Iz ArOñ. “De mal talante; desasosegado” Satr VocP. “Gozakaitza da (G-azp)” Gte Erd 212 (junto a haserrekorra, hari gaiztokoa, etc., de otras zonas). [Izarrak ere] ez naute betetzen, ukitzen, gozatzen: aiñ nator gozakaitza. Lar SAgust

3. Eria gozakaitz egonagatik […] Jaunaren bendizioakin bera gozatuko da ta eskura etorriko da. Cb Eg III 285. Ez izatea mukerra eta gozakaitza, baizik erraza, samurra, gozoa. AA I 573. Biguintzen eta gozatzen ditu biotzik gozakaitzenak. AA III 433. Gizon biotz-gogor, izugarri, gozakaitz, infernutik irtena zirudiena. Lard 163. Etzaitezela iñoiz / izan gozakaitza. Moc Ezale 1898, 222. Lenago baño mukerrago ta gozakaitzago gelditu zan. Ag G 160. Izaker sukoi ta gozakaitzekoa. EEs 1913, 179. Beti gozakaitz, beti minbera bizi da. Gazt MusIx 71. 3. (G, AN ap. A ), gozakatx (Vc ap. A), gozagatx (V-m ap. A ). “Tierra dura” A. Zaldibiako buztin lur gozakaitzak. Izt C 171.

II . (Sust.). “Desabrimiento, gozakaitza, gozagea” Lar. “Desagrado, ederesgea, gozakaitza” Ib. “Desapacibilidad” , “destemplanza” Ib.

Sinonimoak: izond.

[gozotasunik gabea]: gozogabe, gozaga Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1)  izond. irritable, colérico, -a, desagradable; insoportable (2) izond. de mal sabor, desazonado, -a (3) izond. [lurra] dura; estéril
fr (1) izond. désagréable, acariâtre, déplaisant, -e ; insupportable (2) izond. de mauvais goût, déplaisant, -e (3) izond. [lurra] dur, -e ; stérile
en (1)  izond. [zakarra] irritable, bad-tempered, furious; unbearable (2) izond. [jatekoa] tasting bad; unpleasant-tasting
port (1)  izond. irritável, colérico, -a, desagradável; insuportável (3) izond. [lurra] estéril

Testuinguruan

Zu gabe gozakaitz zait dena. (Elhuyar hiztegia)