irauli

ad. irauli, iraul, iraultzen

1 da/du ad. Goiko alde edo zatia beheko alde edo zati bihurtzen dela jarri, azpikoz gora jarri. Ik. uzkaili; itzulikatu;  +  . Txalupa irauli. Larraineko garia irauli. Azienden azpiak irauli. Goldez lurra irauli. Lurrak erein aitzinean behar dira ongarritu eta irauli. Hilarria irauli zuen. Mahaiak eta aulkiak irauliz. Beribil zahar bat ipurdiz gora irauli dute eta beste bi sutan jarri.

2 da/du ad. Ontzi baten edukia beherago dagoen beste batera hustu. Saskia bete, saskia irauli, gurdia mukurutzeko. || Irud. Bere uste eta ametsak bertsotan iraultzeko. Zaharrak eta berriak, hitz arrotz eta jatorrak, jakintza-hizkuntza eta herri esaerak, nahastean irauli dizkigu bere eleberrian.

3 da/du ad. Azpikoz goratu, nahasi. Oraingo bizimoldeek, ohiturek, ideiek irauli dizkigute lehengo erak eta usadio zaharrak. Europar iraultzak Euskal Herria ere irauli du, baina, iraulia izan arren, ez du Euskal Herriak, herri den aldetik, artean bereganatu. Hori ikusteak barrena irauli zion. Gela irauli: gelako gauzak irauli.

4 da/du ad. Itzuli. Begiak zerura irauli. Horrek behartu du hizkuntzalaritza beste jakiteetara begiak iraultzera. Maitasun berorik ere ez zaio ernatzen; haragizko jolasetara iraultzen da gehienez, gogo gaiztoz bezala.

(Hiztegi batua)

Sinonimoak: ad.

[azpikoz goratu]: gainazpikatu, hankaz gora jarri, hankaz goratu, itxulastu, itzuli, itzulipurdikatu, uzkaili, zilipurdikatu, ipurdikatu Ipar., itzulikatu Ipar., azpikoz goratu g.e., gorabeheratu g.e., bueltatu Heg. beh.    

[itzuli]: bihurtu, itzuli, buelta egin Heg., bueltatu Heg. beh.

(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es 1  da/du ad. volcar 2  du ad. voltear 3  du ad. [lurra] arar, labrar 4  du ad. trasegar, transvasar 5  du ad. revolver, desordenar 6  du ad. volver; traducir 7  du ad. batir 8  du ad. (Inform.) volcar 9  du ad. (Mat.) transponer
fr 1  da/du ad. (se) renverser, (se) retourner, capoter 2  du ad. [lurra] labourer 3  du ad. transvaser 4  du ad. [nahastu] remuer, mettre en désordre 5  du ad. [itzuli] traduire 6  du ad. battre
en 1  da/du ad. to turn over, to overturn; to knock over; to tip over; to turn upside down 2  du ad. [laborea, uzta] to turn over 3  du ad. [lurra] to plough, to plow

Testuinguruan

Altuna eta Martija txapeldun azken urteetako finalik gogor eta gorabeheratsuenean, 11 eta 17ko emaitza iraulita. (eitb.eus)