iretargi
iz. (B) Ilargia.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian
iretargi (V-ger-ple-arr-oroz-m-gip; Añ (V), VocCB (V-och), Dv (V)), iratargi (V-gip), iletargi (V-ger-gip, G-azp, AN-gip), ilatargi (G-azp), ietargi (V-gip, G-azp), idetargi (V-gip), idatargi (V-gip), iditargi (V-arrig), igetargi (V-ger), igitargi (V-ger), itargi (V-ger-arr-arrig-m), egitargi (V-oroz). Ref.: A (iretargi); EI 381; Iz ArOñ (iétargixa, idátargi (pág. 135)), UrrAnz (irétargixa); Etxba Eib (iratargi); Holmer ApuntV (igetargi); EAEL 117; Elexp Berg (iretargi); Gte Erd 164.
Etim. De irargi + argi, con duplicación de argi, de donde *irartargi > iratargi > iretargi.
Luna; luz de la luna.
Sinonimoak:Â iz. Bizk.
[ilargia] : ilargi, argizagi Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (B) luna [satélite]
fr Lune
en moon
port lua
Entzun:Â
“Irudi hori buruan geratu zitzaidan: “Gazte naiz: / iretargia harrika hautsi dutâ€. 16 urte nituen eta irudi potentea iruditu zitzaidan.  [Iretargia harrika hausteko poemak, Gorka Bereziartua (Boligrafo gorria, 2014-01-15)] (argia.com)
Bilbaoko Iretargi!
Zeu zaitut lekuko…
Inork ez al daki…
galdua ote dago…
Zu ez zinen hara zale, huraxe zen baina
munduan zenik ederrena!
[Bilbaoko Iretargi, Bertolt Brecht (1929)/Joseba Tapia]Â (josebatapia.com)
Borja 8:09 am on 2014/01/16 Permalink
Etimologian diozuen bezala, iretargi berez ‘ilargiaren argi’ zen. Bada, ilargi bera ere halaxe zen: (h)il (ilargiaren izen zaharra, egun hilabeteren sinonimo gisa eta ilbehera/ilgora bezalako konposatuetan geratzen zaiguna) + argi. Handik atera zen “irargi”, gero disimilazioz ilargi (atzera!) leku batzuetan, eta irargi-argi pleonastikoa bestetzuetan, non bigarren -r- galdu zen (eta inon lehenengoa -d- bihurtu ere bai, idetargi emanez). r/d/l txandaketa bera daukagu berar/bedar/belar eta zirar/zidar/zilar hitzetan 🙂
Maite 8:45 am on 2014/01/16 Permalink
Mila esker, Borja, azalpen bikain honengatik! 🙂
Arrastiko izarra - Baga, biga, bloga! 7:55 pm on 2014/02/08 Permalink
[…] Ze argi ikusten den Lurra eta Iretargiaren arteko distantzia […]