largo

adj. Ipar. Zabala, lasaia. Sorbaldaz arras largoa. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

largo (S ap. Lrq; Urt, Ht VocGr, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H).

1. Amplio, ancho; extenso. “Large” Ht VocGr, Arch VocGr, VocBN, Gèze y Dv (podría tbn. significar ‘generoso’). “Amplius” Urt II 65. “Capacissimus, […] largoena, […] largoa”, “capacior, […] largoagoa, zabalágoa” Ib. IV 164. “Ample” Ht VocGr 326. “Large, étendu en largeur” H. Ezen bortha largoa eta bide zabala da perdizionetara irioiten duena. Lç Mt 7, 13 (He, TB, Ip largo; Ur (V y G), Dv, IBe zabal, Ker, IBk haundi). Mundu largoan bizitu diren gizon guztiak. EZ Man I 62. Lekhu handi zabal eta largo batetara. Tt Onsa (ed. RIEV 1909), 165. Ala zabala eta largoa bai da […] Ifernurat gidatzen duen bidea. Brtc 140. Bere erresuma largoan. Gy 67. Hirur alasetako abre largoaren soiñean. Ib. 124. Kasola largo bat. ECocin 33. Arropa largo ortan. Bordel 171. Sorbaldez arras largoa. Elsb Fram 124.

(Con medidas). Atherbe hau hogoi eta hamar urrhats luze da, hamar urrhats largo eta bertze hainbertze gora. Laph 41. Kapera bat hogoi eta hamar metra luze eta zortzi largo dena. Prop 1876-77, 42. Etxe txipi bat, hameka metra lüze eta laur metra eta erdi largo. Ip Hil 137s. v. tbn. Elsb Fram 77.

2. Laxo, relajado. Epel eta largo batzuk konfesatzeko. SP Imit IV 10, 4 (Ch laxo eta ansikabe, Mst laxü eta xede gabe, Ol epel ta zirrilda). Zeren hain agudo zaren gauza largoetara eta haragiaren plazeretara. Ib. 7, 2. Gure aztura largoak. SP Phil 226 (He 227 laxokeriek). Kofesor largoak, penitenzia arinik baizen emaiten ez dutenak. CatLav 301 (V 149). Ez sekulan ibil kofesor largo, errexki absolbitzen dutenen bilha. Dh 59. v. tbn. Brtc 57.

Desvergonzado, demasiado suelto, osado. Ahoa largo eta mihia libro. SP Imit I 10, 2 (Ch haiñ gaizki mihia begiratzen, Mst ezaxolatüki). Ez xoilki deliberatuko dut ez largo izaitera haren ofensatzera. SP Phil 117 (He 120 goardian egotea hura ez ofensatzeko).

Libre. Hura egiazko alagrantzian eta bihotzeko plazer larguan ezta izanen. “Neque in corde suo dilatabitur”. Mst III 9, 2 (SP bihotzeko libertate, Ch sosegu, Ol bere baitan zabaldu).

Abierto, franco. Erraiten diozula bihotz ideki eta largo batez zer bekhatu egin dukezun. SP Phil 160 (He 162 largoki).

3. (S ap. A; SP, Ht VocGr, T-L). Generoso. “Large, liberal” SP. “Liberal” Ht VocGr 379. “Generoso, fig., largo” A. “Large, généreux” T-L. Grazia bihotzbera da, trebe eta largo guziekin. SP Imit III 54, 4 (Ch liberal, Ol erkidezale). Zure largo eta hun izate müga gabiak. Mst III 8, 3 (Ch jenerostasun, Ol esku-zabal). Gordea zadukan bere xede gaixtoa; eta fede largo eta zabal bat erakutsten zuen kanporat. Lg II 129. Ikusliarren eretzeko ezinago largo zen. Const 28.

4. (Urt I 64), largu (V-ger ap. A). Abundante. Konsolio largorik eneganik ükhen. Mst III 12, 5 (SP konsolazione geiagorik).

Sinonimoak: izond. Ipar.

    [zabala]: hedatsu, zabal, tokitsu g.e., xabal Ipar. adkor., anple Ipar. beh., zabalkote Heg. beh.
    [lasaia]: bare, ezti, eztitsu, geldi, gozo, lasai, malats, naretsu, trankil, eme Ipar., jabal Ipar., laxo Ipar., ole Ipar., astitsu Bizk., nasai Bizk., basi Naf., anple Zub., goxo adkor., baretsu jas., nare jas., dultze zah.
    [eskuzabala]: emankor, esku-luze, eskuzabal, liberal zah.

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) izond. (Ipar.) amplio, -a, ancho, -a (2) izond. (Ipar.) generoso, -a
fr (1) ample, large (2) généreux
en (1) wide, broad (2) generous

Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

largo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)