Gaurko hitza

1 manu (AN, L, BN, S, R; SP, Urt I 126, Ht VocGr, Lar, Añ (AN), Lecl, Izt 70v, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H). Ref.: A; Lrq. Tr. Propio de la tradición septentrional desde Dechepare, aunque su uso es menos frecuente en el s. XX. Al Sur se encuentra en autores alto-navarros y en Ubillos y Arana. La forma documentada es manu (manü en los suletinos); hay un ej. de mana, probablemente errata, en CatLan. En DFrec hay 7 ejs.

1. Orden, mandamiento, precepto. v. manamendu. Estenditzen orotara haren potestatia, / ezi eskapa hari ehor, dauginian manuia. E 33. Manua baduté populuaganik hamarrenaren hartzeko legearen arauez. Lç He 7, 5 (He manua; TB manakuntza). Elizaren hautxek dituk manu jeneralenak, / giristiñoak gogoan hartu behar tuenak. EZ Man I 31. Konpli beza Iainkoaren manua eta ordenamendua. Ax 304 (V 202). Lo zauntzala, / ukhen zuten manua, / manu Iaungoiko aitaganik, / goradanik / hetara bidaldua. ‘L’ordre’. O Po 63. Indazu adimendua zure manuen ikhasteko. SP Imit III 2, 1 (Mst, Ip manü; Leon manamendu). Desobedienziaz hautse zian Ienkoaren mania. Tt Onsa 154. Hitz baiño sensu gehiago da hor eta manu baiño fruitu gehiago. Ch III 23, 4. Jaiñkoaren borondateaz eta manuez. He Gudu 78. Emazü zure mania aizer eta erauntsier. Mst III 23, 4 (Ip manü eman; SP, Ch, Leon manatu, Ol, Pi agindu). Juezez igorri zioten presondegirako manua. Mb IArg I 329. Eman zion manu guzia zen ez ilkitzea, biziaren penan, Jerusalemetik. Lg I 324s. Konplitzen dea Elizako mania komüniatüz parropiaz kanpo? CatLan 102 (101 mana). Sinaiko mendian eman zizten aginte manu edo mandamentuak. Ub 28. Letra de cachet deitzen diren, preso emaiteko manuez. Revol 93. Jesusek akabatu zuenean bere manuen emaiten bere hamabi diszipuluei, abiatu zen handik. TB Mt 11, 1 (Lç manamendu, Samper instruizio, Ur agindu). Zure eta elizaren manü saintier fidelki jarraikiteko. UskLiB 104. Zer debetatzen deikü Jinkuak bigerren maniaz? CatS 44. Mania jiten beita orori, Augüsti enperadoriaren pharthez, joaiteko bere izenen emaitera. Ip Hil 89. Remesgo kontzilioak manu berezi hau ekharri izan zuen. Arb Igand 125. Elizaren imitorioa egin behar zela, ukan dut manua, joaiteko hunenbertze soldadorekin. HU Zez 135. Guzien hilarazteko manua eman zuen. Barb Leg 137. Epailiek manuak eman artzaieri aldarrikarien (kridatzaile) bitartez. Herr 11-6-1956 (ap. DRA, s.v. aldarrikari). Manua zuten bildu gauzaren / meriarat ekartzeko. Mattin 37. Haren eskutik ginauzkan guk gure manuak eta lanak, norat joan eta zer egin. Larre ArtzainE 265.

v. tbn. Harb 9. FPrS 13. Hm 9. Arg DevB 144. Gç 56. Bp I 108. ES 107. CatLav 33 (V 25). Mih 73. Mercy 12. Pau 1780 (ap. DRA). Brtc 70. Egiat 196. Monho 130. Dh 257. JesBih 432. MarIl 34. Jaur 354. Etch 664. Dv LEd 162. Laph 205. Elzb PAd 83. Zby RIEV 1908, 208. Jnn SBi 174. Elsb Fram 110. Lap 105 (V 50). CatJauf 26. StPierre 20. RolTrag 66 (ap. DRA). JE Ber 34. Zerb IxtS 73. Lf Murtuts 49. Mde Pr 124 y HaurB 67. Ardoy SFran 210. Xa Odol 137. In MIH 244.

2. (AN, L, BN, S, R ap. A; Lar, Aq 1400, Añ (AN), H). Mandato, poder, autoridad. “Mando, poder, imperio” Lar y Añ. “Imperio” Aq 1400. “Untziaren manua hartzea, prendre le commandement du navire” H. Tr. A partir de comienzos del s. XX sólo hay un ej. de Aresti. Pairatu zuen Ponzio Pilatusen manuaren azpian, kruzifikatu zuten. Mat 4 (v. tbn. en contexto similar en TAV 3.2.11 (1614), Harb 5, El 6, CatLav 84 (V 50), CatLan 42 (maniaren), LE Ong 29v, Mg PAb 158 (en boca del de Baigorri), Añ CatAN 4, CatB 11, CatLuz 3, Hb Egia 96, CatOrb2 946, Legaz 2, CatJauf 2, CatUlz 4). Berze aren manuaren azpian dauden Perladoei. Ber Trat 75v. Eztuzu pausurik edirenen superior baten manuaren azpian humilki iarririk baizen. SP Imit I 9, 1 (Ch gida, Mst, Ip gobernü, Leon norbaiten meneko). Baldin badire zeinbait ardi arzaiaren manuaren azpitik eskapatzen diranak eta sujetatu nai ez dutenak (Muruzabal, s. XVIII). ETZ 71. Ematen darotzuet zuei ere botherea eta manua egiteko nik egiten dudana. Lg II 254. Dantzak berak, haren manuaren meneko dire. Zby RIEV 1908, 85. Konpainia honen manuan oso kapitain agurgarri eta bizartsu bat etorri da. Arti Tobera 263. v. tbn. Harb 411. Ub 60.

3. (Añ (AN) -> A). “Manda, oferta” Añ.

    [agindua]: agindu, aginte, esan, manakuntza Ipar., manamendu Ipar., mandamentu Heg., aginde g.e., ordenantza zah., arrasta Ipar. zah., agintze (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)