mozolo

1 iz. Gau hegazti harraparia, hontzaren familiakoa, hura baino txikiagoa (Athene noctua). Mozoloaren oihua. Txoriek mozoloa erabili ohi duten legez, irri eta barre zerabilten gizajoa. 2 adj. Ergela, tentela; zakarra. Tira, mutil, ez hadi izan mozoloa! (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

mozolo 1

1 mozolo. (V; Zam Voc), mozolu, mozoilo (Hb, Dv; -ollo Lar, Añ, Arzdi Aves 161), mosolo (V-gip), moxolo, motzollo. Ref.: A; Altuna Euzk 1931, 649; Etxba Eib (mozolua, gaberdiko mosolua); SM EiPáj ; Elexp Berg.
Mochuelo. “Buho”, “mochuelo […]. Viene de motz olloa” Lar (v. la misma explicación etimológica en Mg PAb 177 y VMg XIV). “Mozollo, buho chico” MItziar Txoriak 68. Kerexeta distingue mozoillo y mozolo en una misma frase. Onzak, mosolloak eta beste gau-txoriak. Lar SAgust 11. Mozolua baño nun dago egazti edertuago janzirik? Mg PAb 45. Mozolloa eta itsas belea. Ur Lev 11, 17 (Ker mozoillo, Ol motzolloa; Dv huntz oihularia, Bibl huntza, BiblE hontza). Jaiotzaz badakizu, dirudit mosolo, / gabez errondari naiz, egunez oi det lo. AB AmaE 411. Mosolloaren oiua. Ag G 3. Txorijak mozollua erabilli oi daben lez, irri ta barre erabillen gixajua. Kk Ab I 25. Mozolua, gautxorija ta ontza-antzekua da. Altuna Euzk 1930, 502. Mozolo besten lumaz jantzijak. Enb 143. Lumabako mozolo epel orrek. Otx 38. Mozoloak oiuka dabilzanean. (V-arr). A EY IV 204. Arresiko zuloetan ontzak eta moxoloak beren kabia egiten zuten. NEtx EG 1957 (7-8), 59. Mozoloen bat egunez agertuten danean. Bilbao IpuiB 39. Mozolu gaxuak. Ib. 42. Mozoloak lez gau baltzerako / bear eban jaio. Gand Elorri 162. Mozolo ta gabontz itxusiak. Erkiag BatB 38. Mozolu zaratea entzun eben. Alzola Atalak 38. Mozoilloa, mozoloa, belatxinga. “Herodium ac cygnum, et ibin” . Ker Deut 14, 16 (Ol mozollo). Txorien arteko mozolotzat artu ete naben pentsetan ipiñi ninduen. Gerrika 211.
v. tbn. Mozollo: Izt C 199. Mosollo: Larrak EG 1959, 235.

2. (V ap. A ), mosolo (V-ger ap. Ort Voc ). “Huraño, arisco” A. “Morrudo” Ort Voc 141. “A este deposante pareció que […] estaba enojado, le dixo […] Joan de Larraya, vais moçolo” (Unciti, 1537). LexHNav I 114.
“Mosolo, se dice de la persona que pudiendo y debiendo hablar, no habla” Iz ArOñ.

3. (V-gip), mosollo (V-arr). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 287. “Adormilado, soñoliento, tardo, tonto. Ezin naiz konturatu, nundik zan aiñ mozolua” Etxba Eib. “Atolondrado, lelo” Elexp Berg. “Alosoko mosolloak! (V-arr)” Gte Erd 287 (junto a ergel, txoro, zozo, etc., de otras zonas). Cf. Moxolo, apodo en Ag G 262, etc., y SM Zirik 309. Ez deuskuk, Prim, sartuko / guri larakua, / emonaz erregetzat / eure mozolua. KarlBB 288. Ozinbelzko mozoloren batek. Ag AL 82. Somolo, lomoso, mosolo… Berau da au mosolorik asko, ta ez txikija be, gero! Otx 170. Au da mozoluaren andija! Ib. 113. mozola. (Con marca de género). “Bueno, neska, ez ari izen mozolia” Elexp Berg.

mozolo 2

1. moxolo (AN-araq ap. A ). “Espantajo, disfraz” A. v. mozorro.

2. “Enmascarado” A. Illunaldiz, mozolo, / zurubi gordeaz uste onean. “Disfrazada” . Gazt MusIx 173 (Or ib. 177 mozorro-iantzian).

3. Fantasma. Ixara bat eskatu […] mozolo-argidun antzera jantzita itxaroteko. Alzola Atalak 58. A mozolo zuria ikusi, eta […] ariñeketeari emon eutsan gixajoak. Ib. 59.

mozolo 3

“(G-to), manzana de hermosa apariencia y de punta roja, se amarillea, pero siempre es amarga” A.

Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

iz. Bizk. [hontzaren familiako gau-hegazti harraparia]: kahaka Ipar.

izond. Bizk. [ergela]: arin, babalore, babo, bulunba, buruarin, eltze, ergel, ero, eroxka, inozo, kaiku, kaskarin, kirten, lelantoni, lerdo, memo, tonto, tontolapiko, tutulu, txatxu, txoriburu, zoro, zoroxka, zozo, zozoilo, ments Ipar., pello Ipar., xanfarin Ipar., zuntzun Ipar., tontolo Heg., txoropito Heg., atunburu Bizk., gangar Bizk., ganorabako Bizk., ganoragabe Bizk., ganoragabeko Bizk., kokolo Bizk., lapiko Bizk., lelo Bizk., papao Bizk., pepelerdo Bizk., taket Bizk., tankalo Bizk., tentel Bizk., txotxolo Bizk., tetele Ipar./Naf., pettux Lap., ilupa Naf., pergut Zub., astapito beh., ganbelu beh., alotza g.e., haizebelats g.e., inputika g.e., narra g.e., txolin g.e., zoroko g.e., memelo Bizk. beh., koko Bizk. g.e., txotxin Bizk. g.e., pikabuztan Ipar.

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) iz. (Zool.) mochuelo (común) (Athene noctua) (2) izond. (B) [zaputza, muzina] huraño, -a, arisco, -a (3) izond. (B) [ergela, tentela] inútil, inepto, -a, necio, -a, tonto, -a, lerdo, -a
fr (1) iz. (Zool.) chouette chevêche (2) izond. [ergela, tentela] sot, sotte, bête
en (1) iz. [hegaztia] little owl (2) izond. [ergela, tentela] stupid, idiot, fool
port (1) corujinha (2) asinino, estúpido, bobo

Testuinguruan

Mozolo aurpegia daukak oraindik! [Soinujolearen semea, Bernardo Atxaga (Pamiela, 2003)]