mutxurdin

iz. Neskazaharra. Lau andre, hiru mutxurdin eta bat alarguna. Mutxurdin gelditu. Kattalin mutxurdina.  (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegia

mutxurdin (V-arrig-oroz, L, B, BN, S; SP, VocBN, Dv, H), mutzurdin (SP, H), muxurdin (B), motzurdin (SP, H), motxurdin (H). Ref.: A (mutxurdin, muxurdin); EI 70; Satr CEEN 1969, 189. Etim. De motz ‘cunnus’ y urdin ‘cano’.

1. Solterona. Othe da bada Laphurdin / hautan bezanbat mutzurdin? (c. 1780). BertsZB 125. Mutxurdin bat edo bi. AstLas 70. Lau andre, hirur mutxurdin, bat alarguna. Elzb Po 206 (tbn. en Barb Sup 117 y Or Eus 111). Mutxurdin xaharrak zango sagarra gorderik dauka. JE Bur 35. Mutxurdiñai (solterona) etzaiete ikuturik egin bear. Ag G 296. Mutxurdin txaldan au muturtuko ezpazan. A Ardi 77. Kattalin mutxurdina. Zub 107. Ezkondu nahi, bainan / mutxurdin egoki. Etcham 184. Ittunik yagokan mutxurdin. Laux AB 54. Ez da iñorentzat maitagarri mutxurdin gelditzea. TAg Uzt 299. Mutxurdiña [sic] ospatsuak. Erkiag Arran 44. Mutxurdin bat donado batekin ezkontzen denean. Arti Tobera 278. Mutxurdina mutikokari. GAlm 1961, 60. Geldituko gira mutzurdin. Larz Iru 18. Hau, gaztena, mutxurdin hil beharra zen. Ardoy SFran 58. Mutxurdin direlakuak. Mattin 71. Hau zen andere mutxurdin sudur luxedun bat. Larre ArtzainE 177. En DFrec hay sendos ejs. de mutxurdin y muxurdin. v. tbn. Lek EunD 26. Lf Murtuts 36 (44 mutzurdin). Xa Odol 273. Etchebarne 97.

“Muchurdina, […] También llaman así a la mujer de gesto avinagrado y hosco (Baztán)” VocNav; cf. tbn. s.v. mushurdiña: “(diminutivo cariñoso). Dícese de la mujer de rostro menudo y aviejado y expresión afable o tímida (Pamplona, Cuenca)”.

2. (L-sar ap. A). Solterón. Oi mundu gaixo huntan zenbat den mutzurdin! / […] izan dadin Piarres edo den Kattalin. GH 1922, 164. Bizioz betetzen da gizon mutzurdina. Ib. 165.

3. (Dv A, H, FauMar 78), muxurdin (AN-gip ap. A). “Rouget, poisson de mer” Dv. “Pez rojizo parecido al pajel o cabra de mar, de hocico afilado” A. “Maragota, bodión, tordo de mar […], (Labrus berggylta), […] aihena, mutxurdiña” FauMar 78. “Barbeau de mer” Lf GAlm 1957, 33. An Riberatik etorri berriak diran saldunek beren txabaluak, beren mutxurdiñak, beren brekak […]. Amez Plat 93.

Sinonimoak: iz.

    [neskazaharra]: neskazahar  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es iz. solterona
fr iz. célibataire, vieille fille
en iz. old maid, spinster
port iz. solteirão(ona)

“Haize hegoa, gau epela, ilargiaren argi; mutxurdinak leihoetan, teilatuan katu bi…”  [Mutxurdin, Miren Amuriza (Bira, 2017-02-03)] (Berria.eus)

mutxurdin (Argazkia: pinterest.com)