Gaurko hitza

Recent Updates Page 167 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:06 pm on 2019/01/31 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zarrasta 

  iz. Ipar. Urradura, urratua. Aita baten edo ama baten galtzea, zer zarrasta bihotzean! (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zarrasta (G-nav, AN, L, BN, S; Dv, H), sarrasta (L, BN, S), dzarrasta (A). Ref.: A; Lh (sarrasta).

  1. Desgarradura. “Déchirure” Dv. “Zarrasta bat egin dut aldagarrian” H. “Dzarraska [sic, por dzarrasta (cf. el orden alfabético)], desgarradura” A.

  (L-ain ap. A; Dv, Lander ap. DRA), zarrazta, sarrasta. (Fig.). “Bihotzeko zarrasta se dit de la vive douleur qu’éprouve le cÅ“ur par le fait d’une mauvaise nouvelle, d’une vue déchirante. On dit aussi: bihotzak zarrasta bat egin zion aditzean berri hori” Dv. Cf. infra (5). Maitatu lagun guziek adio erratea, / bihotzean zarrazta handi ondikoz egitea. Hb Esk 19. Bihotzak halarik ere zarrasta bat egin zerautan, Anamakiatik urrhuntzerat nindohala orhoituz. Prop 1907, 217. Zer bihotzeko zarrasta. ‘Émotion subite et profonde’. Lander Eusk 1926 (II), 63. Ez dakit zerendako izan duzun bihotz sarrasta hori. Gazte julio 1957, 7 (ap. DRA). Aita baten edo ama baten galtzea, zer zarrazta bihotzean! Herr 10-9-1959, 2.

  (VocBN, Dv, H). “Bruit qu’un drap ou une toile fait entendre lorsqu’on le déchire” VocBN.

  (H, A), tzarrasta (S ap. Lrq). Arañazo, rasguño. “Gerezi gainetik erortzean, larruan egin dutan zarrasta gogorra” H. “Écorchure” Lrq. Izerditan biak, bainan, bethi berdin trenpuan; eta lehenbiziko zarrasta edo aztaparkatzerik arinena elgarri oraino egitekoa! Barb Sup 184. Zarrazta egitera etorritako pizti edo zakurren oñatzik ere etzan ageri. Zait Sof 168.

  2. (B ap. A), zarrazta. “Chaparrón. Uri-zarrasta bat egin baleza errauts unen lekutzeko!” A. Bestarik ederrena lurrean emateko aski da gauza guti: uri zarrazta bat bera. Herr 12-5-1960, 2.

  3. “(L-ain), salpicadura” A. “Sarrasta (L, BN, S), […] jet de liquide” Lh.

  4. Grieta de luz. Ximixta-zarrasta bat orduan nere buru-muñetan. Zilatu dut azkenekotz mihi-gaixtoa nor den. JE Ber 70. Bet-betan, huna barneko ilunbeen erditik argi-zarrazta bat. GH 1971, 309.

  5. Corte, golpe que hiende. Euskaldun kementsua ta Don Kijote ospetsua ezpatak gora, burni-utsik, utzi genituan, asarretu bi zarrasta jotzeko tankeran. “Dos fendientes” (Quijote IX). Anab RIEV 1928, 608 (AIr ib. 598, Or RIEV 1929, 6 ukaldi, Ldi ib. 207 zartateko).

  Zirrin eta koxk, zarrazta, kantu, / pixtiak egon arren lo, / esna ditute [segariak]. Or Eus 298.

  6. Impresión. “Zarrazta, impresión. Zarrazta bihotzean” Or Eusk 1926 (3-4), 44. Cf. supra (1). Gauzki lauaz eta lauezaz betsarean zarrasta berdiña eragiteko arauak bai-dirala. “Para producir en la retina la misma impresión”. Zink Crit 28. Nork adierazi, une arek Balendinen biozpeari eragin zion zarrazta zorrotza. Azpikoaz gain irauli zion asarreak barrunbea. TAg Uzt 166. Leendik oitua zegon Balendin ikusle askoen aurrean jokatzen; baña, egia esan, etzuan egundo biotzean nabari araingo zarrazta zorrotzik. Ib. 228. Erri andi artako iakintza zarrak biotz-zarrasta onik egin zion Platoni. Zait Plat 13.

  Sinonimoak:iz. Ipar.

      [urradura]: urradura, urrakada, urratu, urrako Ipar., zarrastada g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) desgarro, rasgadura
  fr iz. (Ipar.) incision, cassure, déchirure
  en iz. tear, rip
  port  rasgamento, rasgadura

  Bihotzak zarrasta egin zion. (Elhuyar hiztegia)

  

  zarrasta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:33 pm on 2019/01/30 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  historiko 

  adj. 1 adj. Historiarena, historiari dagokiona. Denbora historikoak. Eleberri historiko mardula. 2 adj. Zerbaiten historian geroko gordea izatea merezi duena. Garaipen historikoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  historiko.

  Histórico. Ori Jakintza historikoek agertzera eman digute. Vill Jaink 27. Erri istoriko baten gaba igaro genduan. Gerrika 236. Eliza nasai horrek ez ditu beiratu lehenagokoaren harri eder zaharrak eta ekei historikoak. Larre ArtzainE 222. Eleberri historiko mardula. MEIG III 138.

  Beste apustu bat, istorikoa, jokatu zuan Aierbek. Albeniz 238. Jose Aierbe, Ataungoa, korrikalaria, segalaria eta aizkolaria, istorikoa. Ib. 230.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. histórico, -a
  fr izond. historique
  en (1) izond. [historiari dagokiona] historical (2) izond. [garrantzitsua] historic
  port izond. histórico(a)

  Hala ere, egun historikoa izan da gaurkoa Athleticentzat. 48.121 ikusle bildu dira San Mamesen, taldea animatzeko. Giro aparta sortu dute harmailetan. Athleticek bere Twitter kontuan adierazi duenez, emakumezkoen futbol partida bakar batek gainditu du munduan gaur San Mamesen bildu den ikusle kopurua. Esaterako, iazko Eurokopako finalean —Alemaniak eta Norvegiak jokatu zuten elkarren aurka— 41.300 ikusle izan ziren. (Berria.eus, 2019-01-30)

  

  historiko (Argazkia: @athletic)

   
• 

  Maite 11:00 pm on 2019/01/29 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  ufada 

  iz. g.er. Ufakoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ufada. Soplo. Nola menderatu aizearen ufada? TAg Uzt 39. Gogoko zitzaion aurpegiari ere aize-ufadaren esku-atseginka biguna. Ib. 86.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [ufakoa]: putz, alpore Ipar., bafada Ipar., ufa Ipar., ufako Ipar., lurrun Bizk., buhada g.e., buhako g.e., bafa zah., bapore zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. soplo, soplido
  fr iz. souffle
  en iz. breeze, (strong) blast
  port iz. sopro, soplido

  140 km/h orduko haize ufadak utzi ditu Gabriel ziklogenesiak Bizkaian haizelekuetan. Euria ere erruz egin du Bizkaiko kostaldean. Alerta laranja goizaldean mantenduko da bihar goizera arte.  [‘Gabriel’ ziklogenesi esplosiboa, eitb.eus]

  

  ufada (Argazkia: eitb.eus)

   
• 

  Maite 10:18 pm on 2019/01/28 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  istil 

  iz. 1 iz. Lohia, lokatza. Istil eta lohi baizik ez den putzu handi batean. Atera nazazu istiletik. 2 iz. Putzua (zulo eta sakonuneetakoa). Istil bateko ura bezain geldi. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  istil (Lcc, SP, Arch VocGr, H), ixtil (G, AN-erro, L, B, BN, S; Dv), iztil (BN-arb). Ref.: A; EI 111. Etim. En último término, de lat. destillare.

  1. Lodo, barro; lodazal; (fig.) inmundicia, bajeza. “Cascarrias <caz->, istillak” Lcc. “Charco pequeño, fango” A. v. lohi, lokatz. Ahardi ikhuzia itzuli izan da istilera iraulzkatzera. Lç 2 Petr 2, 22 (He basan, Dv lohian, Ol, IBe lokatzetara, Ker lokatzatan, IBk lokatzetan). Athera nazazu istilletik. SP Imit III 20, 2 (Ch basa, Mst lohi). Ixtil puska bat haizala. Monho 110. Gerriraino ixtilez estaliak. Elsb Fram 83. Mihi pozoinatu batek ixtilean eta lohian ezarri zuen Jesusen espos garbia. Jnn SBi 73. Galtza ederrak dena ixtil eta lohi dituela. Barb Sup 46. Algar lagüntzez jeikiko gira, ixtiliala erorteko orde. Herr 14-7-1960, 3. Harri arteketan gaindi joan behar ginuelarik, Garbaltto, Besakuntze eta Xundako ixtiletan gaindi. Larre ArtzainE 99. v. tbn. Ixtil: HU Zez 15. JE Bur 95.

  “Ixtila bezen falsua (BNc), falso como el fango” A. Cf. infra (3). Ixtila bezen falsua, ustela. HU Eskual 9-10-1908, 1.

  (G, AN-gip-erro, L, B, BN, S; SP, VocBN, Gèze, H), ixtil (Dv, H), istilia (Lar, A (que cita a Humb)), iztil (S), txiztil (G-azp-bet), ziztil (G-to-nav, AN-5vill), eztil (B). Ref.: A (istil, txiztil, ziztil); EI 127; Izeta BHizt (eztil). Charco, charca. “Lac d’eau” SP. “Charca”, “regajal”, “reguero, de lo que se derrama” Lar. “Petite mare accidentelle formée sur le chemin par les eaux pluviales” VocBN. “Flaque” Gèze. “Nigarrez ixtil bat egin zuen” Dv. Arren bada ikhusazu ene nigar istilla. EZ Man II 36. Putzu ta istill bateko ura bezain geldi. Mb IArg I 284. Euriaren hur istiletan. Egiat 212. Odol istil. StPierre 16. Latsik eta istillik bage. Or Mi 101. Eliza-zola dena ixtila zen. Lf Murtuts 6. Kaleetako istilak. PPer Harrip 60. v. tbn. Mde Po 27. Erkiag BatB 197.

  2. (G-goi-azp ap. Gte Erd 171), ixtil, iztil (G-azp, L, BN, S ap. A), listil (Aq 465 (G) -> A), tistil (V-ple, G ap. A; Aq 465 (G)), txistil (Aq 465 (G)), txiztil (V-ger-ple-m ap. A). Gota, gotera. “Gotera” Aq. “Gota de agua que cae” A. “Ekazu ur-txiztil bat, egarriak ito bear nau-ta, traiga usted un poco de agua (una gota) […] Txiztilla ta txipristiña eztira bardinak: txiztilla jauzi egiten da, txipristiña barriz betik gora dator” Ib. Ixerdirik beiñ urtengo eztautsa / tistillik bere gorputzian. Ezale 1898, 117a. Istilla zeriokeon alderdi guztietatik tanga tanga. Ag G 128. Tan… tan… tan… / istill-otsak illunpetan. NEtx LBB 251. Txapa zarren bat buru parian / ixtilla zaiola. Uzt Sas 69.

  3. iztil. (Adj.). Corrompido. Cf. Zub 42: Bide ixtil eta lohitsuan, si ixtil no está por ixtiltsu. Bizizale zuhur eta geroago lehiatsuago batetik [aberastasunak gizona] eginez gozazale iztil bat. JE Ber 85.

  Falso. Zoin diren ixtilak eta ustelak [gobernamenduko gizonak], egosiak, barnean dutenaren gordetzaleak. HU Zez 109.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [lokatza]: Ipar.basa, lohi, lokatz, baltsa Ipar., lupetz Bizk., parta Ipar. g.e.

      [putzua]: putzu, txongolo, potxingo Bizk.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) lodo, fango, barro (2) iz. charco, charca, poza
  fr iz. boue, mare, bourbier
  en (1) iz. [lohia] mud (2) iz. [putzua] puddle, pool
  port (1) lodo, lama, barro  (2)  charco, poça

  Etxe aurrean zegoen istil bat ere ikus zitekeen, argiak bete-betean hartzen baitzuen. [Arima hilak, Nikolai Gogol / Jose Morales (Ibaizabal, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  istil (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:47 pm on 2019/01/27 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  broia 

  iz. 1 iz. Batez ere Zub. Ahia. 2 iz. Batez ere Zub. Nahaspila. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  broia (S; Foix ap. Lh). Ref.: Lh; Lrq.

  1. Papilla. Muntoiko muthikuak, abisa zitaie: / Emazte geiak Landan haita itzazie; / Hurak kuntent dirade ardu edan gabe, / Mestüraz eta broiaz asia badie. ‘Bouillie’. Etch 374 (cf. nota del editor: “Broia: emprunt béarnais broye: brouet clair et insipide”). Mauleko jaunto elibatek nahi ukhen gütü broia bezala nahasi. Eskual 8-5-1908 (ap. DRA).

  (Fig.). “Brouille” Lh.

  2. Cachivache (?). Gehiago pairatu nahiz ezarri zituen bere gerruntzearen inguruan sekulako broiak: katina, arrosari pikor larrilarri batzuekin eta nik dakita zer oraino. Etcheandy Mozkortzetik 19 (ap. DRA).

  Sinonimoak: iz. Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [ahia]: ahi

      [nahaspila]: botiga, lardaskeria, nahasi-mahasi, nahas-mahas, nahasmen, nahaspila, nahaste-borraste, zilibokata Ipar., zurruburru Ipar., nahasturia Naf., kaka-nahaste beh., saltsa beh., zaramatika g.e., endredo Heg. beh., nahastura Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (1) (ikus ahi) papilla (2) irud. (ikus nahaspila) pelea, riña (3) cachivache
  fr iz. (1) bouillie (2) irud. bagarre, dispute, (soutenu) rixe (3) gadget, babiole
  en iz. (1) baby food, mush, porridge (2) irud. fight (3) junk, (colloquial) crap, (US) trash, (UK) rubbish
  port iz. (1) mingau (2) irud. briga, rixa, contenda (3) traste

  -Nola sartu zara broia honetan?

  

  broia (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:39 pm on 2019/01/26 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  azti 

  iz. 1 iz. Ezkutua dena ezagutzeko edo etorkizuna asmatzeko, ohiz kanpoko ahalmenak omen dituen pertsona. Aztiei galdetu. 2 iz. Izadiaren legeen kontrako gauza miragarriak egiten bide dituen edo ahalmen ezkutuak bide dituen pertsona. Ik. sorgin. Ibili ohi dira azti bila, lurpeko ondasunak aurkitzeko. Lot gakizkion, bada, den hizkuntzari, izango dena aztiei eta sorginei utzirik. Azti lana. Azti hitzak. 3 (Izenondo gisa). Liluragarria, guztiz erakargarria. Maite ninduenaren maitasun aztia! 4 (Adizlagun gisa). Erne. Camillo, azti ibili, zazpi aldiz pentsa ezak. Hago azti. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [asmagina]: asmatzaile, igarle, asmagin g.e., asmalari g.e., azturu g.e.

      [sorgina]: sorgin, belagile Zub., enkantatzaile zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. adivino, -a, sortílego, -a, agorero, -a, pronosticador, -a (2) iz. brujo, -a, mago, -a, hechicero, -a; curandero, -a (3) izond. brujo, -a, mágico, -a, embrujado, -a; deslumbrante, fascinante, encantador, -a (4) izond. listo, -a; inteligente; sagaz; astuto, -a
  fr (1) iz. devin, devineresse (2) iz. mage, magicien, -ienne ; sorcier, -ère ; guérisseur, -euse (3) izond. intelligent, -e, dégourdi, -e ; malin, -igne ; astucieux, -euse ; sagace
  en (1) iz. fortune-teller (2) iz. sorcerer, wizard; magician (3) izond. [liluragarria] magic, magical; fascinating; charming, delightful (4) izond. [adimentsua] clever, smart, astute
  port (1) iz. adivinho, -a (2) bruxo, -a, feiticeiro, -a (3) izond. mágico, -a

  Hain zuzen ere, ezein igarle, azti edo ezkutu-ikusle ez da gai izan aurreikusteko, ez Japoniaren ekonomiaren hazkundea, ez Berlingo hesiaren lur-jotzea, ez herri-demokrazien desegitea, ez hiesaren izurritea, eta ez azken urteotako gainerako gertakari garrantzitsuetatik bat bera ere. [Sagua, eulia eta gizakia, François Jacob / Juan Garzia (EHU, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  azti (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:17 pm on 2019/01/25 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pastikatu 

  ad. pastikatu, pastika, pastikatzen. da/du ad. Ipar. Aspertu, gogaitu. Izkribuak, ilunegi edo luzeegi izanez, pastikatzen eta nekatzen ohi du izpiritua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pastikatu. v. fastikatu.

  fastikatu (SP, Urt, Dv, H), pastikatu (L, BN ap. A; Dv, H (ph-)), fastigatu (H), fastiatu. (Aux. trans. e intrans.). Cansar(se), fatigar(se); aburrir(se), hastiar(se). “Fâcher” SP. “Aegrere” Urt I 301. “Calefacere” Ib. IV 57. “Pastikatu, s’impatienter” Dv. “Dégoûter. […] Fastigatzen dire gizon hain bihurriak ikhusteaz (He) […]. Zutaz guziz phastikatua naiz” H. Eztela fastiatzen porfiatu izateas, eskatzeas. Ber Trat 41r. Kantaz baizen minzatu nahi elukeienak fastika bailetzake bertzeak. SP Phil 328. Iskiribuak ilhunegi edo luzegi izanez fastikatzen eta nekhatzen ohi du izpiritua. ES 189. Gerla huntan ez duzu behiñere fastikatu behar. He Gudu 103. Desgustu handiegi bat sentitzen badiozu zure buruari othoitzarentzat; ez segi, hartaz osoki fastikatzerañokoan. Ib. 123s. Akitzen zen gaizoa eta, gehiago dena, pastikatzen naski. JE Bur 61. Iduri zaite, De Gaulle jenerala pastikatua zela, gauza berak erran eta merran, mintzaldi bera aipa eta maipa. SoEg Herr 17-11-1960 (ap. DRA). v. tbn. Lf ELit 150. Fastigatu: Mih 156.

  Sinonimoak: ad.
  

  [pastikatu] : eneatu, aspertu, gogaitu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (Ipar.) aburrir(se), fastidiar(se); cansar(se)
  fr s’ennuyer, fatiguer, dégoûter, se chagriner
  en to be/become/get bored, to tire of sb/sth, to become bored of sth
  

  Zutaz guztiz pastikatua naiz.  (Orotariko Euskal Hiztegia, mold.)

  

  pastikatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)