Gaurko hitza

Recent Updates Page 84 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:16 pm on 2020/11/18 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gizagaldu 

  adj. Gizon galdua, gaiztakeriari emana. Akitofel gizagaldu eta bihotz gaiztokoa zen. Gizagaldu eta emakume galdu haiek. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gizagaldu. gixagaldu. (Hombre) libertino, disoluto. Gixagalduen eta bada-ezpadakuen aolkurik eztagikiala artu. Otx 98. Jokoetxeetara inguratu oi diran gizagaldu sabelzuri batzuk. TAg Uzt 173. Gizagaldu ta emakume galdu ariek. Ib. 174.

  Sinonimoak: izond. g.e.

  [gizagaldu]: biziotsu, biziozko (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. hombre de mala vida; perdido, degenerado, pervertido; malvado, perverso
  fr izond. homme de mauvaise vie, homme dégénéré/dépravé/perverti
  en  izond. degenerate, depraved, wicked [man]
  port izond. homem de vida ruim; perdido, degenerado, pervertido

  Testuinguruan

  Akitofel gizagaldu eta bihotz gaiztokoa zen. (Hiztegi batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:58 pm on 2020/11/16 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sesitu 

  iz. Harrapatu.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sesitu.

  1. (Urt), sasitu (SP, Ht VocGr). Atrapar; apoderase de; embargar (un sentimiento, etc.). “Saisir” SP y Ht VocGr 420. “Anteoccupare, […] lehenik sesitzea ” Urt II 141. Ustekabez hill egunak / sesi ez dezakela [kristaua]. Arg DevB 153. Tenpestak sesitu gaitu. Ib. 214. Elas pena, pena triste / sesitu ziñtuena! Ib. 225. Non ezten berehala / gozo guziez sesitzen / dohatsu bat bezala. Ib. 102. Sesitzen naiz bihotzean / sekulako garriaz. Ib. 8. Laster egiñik apastara / herioak tik sesitzen. Gç 205. Jadanik nau sesitu <zes->, / goritu, / gustia nau beretu [Jesus Haurraren suak]. Ib. 82. Espantu handi batek sesitu darot ene arima. Ib. 43. Nahasmenduak sesitu darot ene bihotza. Ib. 45. Zilha nazazu zauriez, / sesi dolore gustiez / haren amorekatik. Ib. 135. Manatzen zuen ezen izpiritu lohia ilkhi zedillala gizon haren ganik, ezen maiz sesitzen zuen biolentziarekien. He Lc 8, 29 (Lç eduki, Oteiza, Brunet arrebatatu, Dv harrapatu, Ol yabetu, Leon beretu, Or menperatu, Ker artu, IBk menpean hartu). Noiz eta ere izatu baizen hillzeko ikhara batez sasitua. He Gudu 136. Gaitzak ninduenean ondikotz sesitu. Elzb Po 209. En DFrec hay 2 ejs. de sesitu. Embargar. “(L, BN), être saisi par un tribunal” Lh.

  2. “(Tener tal) fruición [del bien que se posee], sasitu ” Lar.

  3. (Aux. intrans.). “Sentir, éprouver un saisissement” Lh. Yende on guziak lotsatu, harritu eta sesitu ziren yakin zutenean Errege kasatu zutela Parisetik. Elsb Fram 132.

  4. Comprender. Hau sesitzeko aski ginuke / bortzgarrenaz orroitzia: / gaizkirik egin daukuteneri / hobea da barkatzia. Mattin 63.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Ipar.) coger, atar, apresar (2) du ad. (Ipar.) entender
  fr (1) du ad. (Ipar.) prendre (2) du ad. (Ipar.) comprendre, saisir
  en (1) du ad. (Ipar.) take, grab, seize (2) du ad. (Ipar.) understand
  port (1) du ad. (Ipar.) agarrar, tomar, segurar (2) du ad. (Ipar.) entender, compreender

  Testuinguruan

  Zorion basa batek sesitu ninduen. [Azken apeza, Piarres Aintziart (Elkar, 2005)]

  

   
• 

  Maite 10:37 pm on 2020/11/15 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tapotz 

  iz. Bizk. Tapoia, zipotza. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 tapotz. (V-ger-ple ap. A; Añ (V)), taputz (V-m ap. A ). “Canilla, la espita” Añ. “Espita” , “tapón” Ib. “Corcho, tapón, espita. Oba izango da upelak beteten asi-orduko tapotzak uretan eukitea, será mejor tener en agua los tapones […]” A. Cf. Echaide Orio 142: “Tamucho, tapa para cerrar la bajada a la bodega en las embarcaciones”. v. tapoi. Artu upela lepo-lepuan, ekarri aska ganera, kendu tapotza ta beingo-beinguan ardauz bete-bete egin eban askea. Otx 155. Ba-yakijat ik dettu eztautsaana. Zelan egingo euan, ba, berba-egitteko-tresna ori tapotzaz itxitta euki dok-eta? Ib. 167.

  2 tapotz. “Pur, sans mélange” Hb.

  Sinonimoak: iz. Bizk..

  [tapoia]: buxon, tapoi (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (B) corcho, tapón
  fr iz. bouchon
  en  iz. cap, top, lid, cork
  port iz. (B) rolha, espicho

  Testuinguruan

  Artu upela lepo-lepuan, ekarri aska ganera, kendu tapotza ta beingo-beinguan ardauz bete-bete egin eban askea. Otx 155. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:11 pm on 2020/11/14 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bisigute 

  iz. Bisigu arrantzako garaia. Neguan izaten da bisigutea.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bisigute. besigute (V-m ap. Zubk Ond ), besegute. Temporada del besugo; pesca del besugo. Arrantzalien bizitzea beti izaten da neketsua, baña neguan iñoiz baño neketsuagoa. Neguan izaten da besigutea. Ag Kr 36. Santa Kataliña noiz da? Besiguteko goiz da. (V-ger) A EY III 36 (en la vers. de EZBB I 104 besegute). Lan asko ta irabazi gitxi emoten eban besigutea, aspaldi amaitu zan. Etxabu Kontu 117. Bi edo iru illabeteko besigutean. Ib. 96.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. época de la pesca del besugo
  fr iz. saison de pêche à la dorade
  en iz. sea bream fishing season
  port iz. temporada de pesca de dourada

  Testuinguruan

  Neguan izaten da bisigutea. Ag Kr 36.

  

   
• 

  Maite 10:57 pm on 2020/11/13 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gizatxartu 

  ad. gizatxartu, gizatxar/gizatxartu, gizatxartzen 1 da/du ad. Gizatxar bihurtu. 2 da/du ad. Umore txarreko jarri. Ik. petraldu; pipertu. Zertarako gizatxartu? (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gizatxartu. Enfadarse, ponerse de mal genio. Pazientzia artu dezagun, / zertarako gizatxartu? Uzt Sas 241. Volverse irritable. Ardi zarra baño goxo ta atsegiñagoa zana, ezin burutzeraño gizatxartu uan gaxoa. Ataño TxanKLan 123.

  Sinonimoak: ad.

  [gizatxar bihurtu]: doilortu, zitaldu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. envilecer(se), encanallar(se), engranujarse; convertir(se) o volverse malvado/despreciable/ruin (2)  da/du ad. poner(se) de mal humor
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  Piztiek hegan edo ehizan ikasten duten bezala, gizonak disimulatzen ikasten du; hauxe dugu ofizioetan oparoena: imitatuz gizatxartu. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)]

  

   
• 

  Maite 10:56 pm on 2020/11/12 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kontxo 

  interj. Lgart. Harridura edo ustekabea adierazten duen hitza. Ik. koño. Kontxo, kontxo, hau ere badugu! (Hiztegi Batua)

  Euskara kolokialaren eskuliburua (Asier Larrinaga)

  HARRIDURA

  1. “Gauza izugarria gertatu da”.

  Interjekzioak: bai latza!; ze latza!; latza da gero!; aitaren; aitaren eta semearen; ostiela (euf.); alajaina; alajainkoa; alafede; ene; ene ba; ene bada (leung.); han; hara; kontxo (leung.); dedio!; ostia!; ze putalarru (gord); ostra; ospera; ño (leung.).

  2. “Hitzik gabe geratu naiz”

  Interjekzioak: egundaino, egundo; sekula halakorik; halakorik; horrelakorik; horratio.

  3. “Honek harri eta zur utzi nau”.

  Interjekzioak: harrapa ezak/ezan; harrapa ezak/ezan atzeko harikatik.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 kontxo. (G-to ap. A ). “Pápula, tumorcillo eruptivo de la piel” A. v. hazikurentxo.

  2 kontxo. (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg ), kontxe. “Interjección inane con que se suplen palabras torpes, por quien trata de evitarlas. Kontxo, apurtu jata barautza! ” Etxba Eib. “Koñoren euf. Kontxo, kontxo, au be badou! ” Elexp Berg. Esaten nuen nik! Kontxe, kontxe!… Ba al dezu zigarro bat? Iraola 54. Bo… Kontxo-kontxo, Austin… Ta Urkabe-atzean ongi? Lek EunD 13. Ezta guzurra, kontxo! –iñoan atso piperrak. Erkiag Arran 144. Kontxo! Olako arrain ederrik orraitiño! Bilbao IpuiB 120. Kontxo! Kontxo! Ardirik bako tontokillotsuak ezagututen dozuez orduan! Ib. 75 (v. tbn. 117). Kontxo, kontxo!… Hanbat gaxto! Herr 8-9-1960, 2. Nerekiko nion: “Kontxo. Oraindik ere bazeudek gizaki buru-gogorrak”. Zendoia 161.

  Sinonimoak: iz.

  [kontxo] : arraiopola (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. (lgart.) ¡hala!, ¡ahí va!, ¡huy! [interjección que denota sorpresa]
  fr oh!
  en wow, whoa
  port hui!

  Testuinguruan

  Kontxo, kontxo, hau ere badugu! [kontxo, Euskara kolokialaren eskuliburua, Asier Larrinaga (UEU)]

  

   
• 

  Maite 10:18 pm on 2020/11/10 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  artesi 

  1 iz. Gip. eta Naf. Pitzatua, arrakala. Paretan egindako artesi zabal xamar batek bide ematen zuen dena ikusi eta dena aditzeko. 2 iz. Buruko ileak orraztean egiten den marra. Ileko artesia xuxen-xuxen egina zuen (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 artesi.

  1. (G-to, AN-larr-gip), artasi (G-bet, AN), artazi (G, AN-gip), artezi. Ref.: A (artasi, artazi, artesi, buruzpide); Asp Leiz; Iz To (artesiya). Hendidura, grieta. “Grietas de las manos” A. “Etxe batean armiarma-sareak eta autsa ta itzasiak edo artesiak agiri diranean, etxe artan ezta buruzpide onik (G-to)” Ib. s.v. buruzpide. “La grieta (de la madera)” Iz To. “Grietas en la tierra, producidas por sequía persistente” Asp Leiz. v. 1 arteka. Beroakin zabaldu ta otzakin estutu: arritzar aiek artezituta gelditzen ditun. Artezi aietan goroztizko ziriak sartzen dizkiñat gero. Eston Iz 43. Arkaitz-artesi ta arbol-zuloetan egiñ oi zituzten beren erresumak erle zuur maratzek. Berron Kijote 124. Nere begiok itxi bear ote, aurrez-aurre / kezka-gaia dudalarik, nai ta ez ikusteko gero / arimaren zaurien artesietatik? Ib. 157. Adarrak moztu, laban batekin artesi bat egin ta artesiortan bi garagar-ale jarri. Ostolaiz 105. (G-to, AN-gip). “(G-to), un taladro en la oreja del ganado lanar” A. “Corte o señal en la oreja del ganado lanar” BU Arano. 2. (G-goi ap. A ), artasi (G-azp) Raya del pelo. “Artesi okerra daukezu buruun” (G-goi). “Artasia atera” (G-azp).

  2 artesi. (V-gip, G-goi). Ref.: Urkia EEs 1930, 30; Iz ArOñ . Cercado para guardar y ordeñar las ovejas. “Ardiak euki ta jeizteko txabol-ate ondoan egiten dan esia” Urkia EEs 1930, 30. “Pesebre de ovejas” Iz ArOñ. Sarratu ein daunarren / laño itsubak… / [ardi] danak artesirantza / bere txistubak. Zidorra Euzk 1929, 208. Gero badaude arrizko artesiik eta oiri deitzen zaie eskortak. (G-goi).

  Sinonimoak: iz. G-N

  [arteka]: arteka, pitzadura, arraildura Ipar., arrakala Bizk., pitzatu Gip., artesitu G-N, erdiro Zub., bretxa zah., arrail Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (G/GN) hendidura, grieta (2) iz. raya del pelo (3) iz. cercado para guardar y ordeñar las ovejas
  fr (1) iz. fente, fissure (2) iz. raie
  en (1)  iz. [arrakala] crack (2) iz. [burukoa] parting
  port (1) iz. (G/GN) brecha (2) iz. (do cabelo) risca

  Testuinguruan

  Ileko artesia xuxen-xuxen egina zuen. (Hiztegi Batua)

  

  https://twitter.com/protoeuskaldun/status/1326127073367298050