Tagged: B Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 9:58 pm on 2022/05/23 Permalink | Reply
    Tags: B   

    baztanga 

    iz. Gaitz kutsakor larria, sukarra eragiten duena eta larruazalean zuloak uzten dituzten pikor zornetsuak ezaugarri dituena. Ik. nafarreri. Emakume itsusi baztangak zulatu batekin. || Baztanga-pikatua: baztangak jotako pertsona. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    baztanga.
    (G; Lar, Añ (AN), H), bastanga (G; H). Ref.: A (baztanga, bastanga); Arin AEF 1955, 108. Viruela; varicela. “Viruela” Lar y Añ. “Petite vérole. Baztanga edo nabarreria (Mb)” H. “Viruela” (de las ovejas) Arin AEF 1955, 108. v. nafarreri. Aurtasun guzian bagenuen zer edo zer. Bagenuen bein ortz-aginen agertzea; bein baztanga edo nabarreria; gaur txisariak, bigar gornia. Mb OtGai I 18. Aurten baztanga soñurik ez da izan, ta kolera murmorik ere ez. Sor Bar 88. Goiko Amerikako Texasko Errialdean naparreria edo zakutea edo baztanga deritxon gaiso zikiña zabaldu zan baten. Ezale 1897, 182b. Ill egiten nituben bastangak arrapatu bañan len. Sor AKaik 122. Nik detana da baztanga, eta badakit zeñek pegatu ditan. Iraola 139. Zuk etzenduen pasiatzen juan dan udan, emakume itxusi baztangak zulatu batekin? Ib. 53. Gaitz itsaskorren bat –esaterako, baztanga naiz sukarrustela (tifus)– norbaitek zuenean. A Eusk 1925 (2-3), 4. Gure bertsolarietan naparreri edo baztanga maiz azaldu oi da. Inzag RIEV 1933, 415. Baztanga deritzaion eritasun bildurgarriak jota. Jaukol Xenpel 19 (ap. DRA).

    Sinonimoak: iz.

    [nafarreria]: nafarreri, pikota Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. (Med.) viruela (2) iz. (Zool.) Ik. bastanga
    fr iz. variole, petite vérole
    iz. (Med.) smallpox
    port iz. varíola

    Testuinguruan

    Baztanga izugarri batek jota dago. #gaurkohitza

     

  • Maite 10:52 pm on 2022/05/17 Permalink | Reply
    Tags: B   

    gaitzetsi 

    ad. gaitzetsi, gaitzets, gaitzesten || 1 du ad. Txartzat edo zigorgarritzat hartu; arbuiatu, gutxietsi; gorrotatu. Jakob onetsi dut eta Esau gaitzetsi. Jainkoa maitatuz eta geure burua gaitzetsiz. Bekatua gaitzetsi. Nehor ez ezak hil, ez bihotzez gaitzets. Solon handiak guztiz gaitzesten zuen alferkeria. Gure Orixek, berez zorrotz xamarra izanik, ez ditu Oihenarten neurtitzak zeharo gaitzesten. Zinemak, hain beheratua eta gaitzetsia izan den mintzabide horrek. Bat ez natorkien arren, ez ditut nik besterik gabe gaitzetsiko. Hiru sailetan salatu eta gaitzetsi zuten Sokrates. 2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Arrotz gaitzetsia. Lerro hauek guztien, hilen eta bizien, goretsien eta gaitzetsien, oroitzapenetan doaz argitara. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad.
    [txartzat edo zigorgarritzat hartu]: apaletsi, diskriminatu, gaitz esan, gaitz iritzi, gutxietsi, muzin egin, txarretsi, txikietsi, zaputz egin, arbuiatu Ipar., erdeinatu Ipar., gaitz erran Ipar., hastandu Ipar., mespretxatu Ipar., nardatu Ipar., mendratu Ipar./Naf., gaitzets izan g.e., kondenatu g.e., urruindu g.e., despreziatu zah., menospreziatu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) du ad. desaprobar, reprobar, desestimar, rechazar (2) du ad. condenar; aborrecer, odiar (3) du ad. (Zuz.) [errekurtsoa] desestimar
    fr (1) du ad. désapprouver, repousser, rejeter (2) du ad. condamner, détester, haïr
    en (1) du ad. [arbuiatu] to condemn; to disapprove; to reject (2) du ad. [gorrotatu] to hate

    Testuinguruan

    Eraso homofoboak gaitzetsi dituzte gaur elkarretaratze ezberdinetan.

     

  • Maite 10:29 pm on 2022/04/13 Permalink | Reply
    Tags: B   

    betarras 

    iz. Ohikoek baino egun bat gehiago, otsailaren 29a, duen urtea.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    betarras.

    betarras . “Bissextile, betharras, bixixtro” Foix.

    Sinonimoak: iz.

    [bisurte]: bisurte, urte bisustu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. bisiesto, año bisiesto
    fr iz. bissextile [année]
    en iz. leap year
    port iz. bissexto;

    Testuinguruan

    Betarrasetan bikoitz asko jaiotzen dira. #gaurkohitza

     

  • Maite 10:08 pm on 2022/04/11 Permalink | Reply
    Tags: B   

    begiragarri 

    1 adj. Ikusgarria. Urre eta zilarrezko pitxerrak, harri begiragarriak. 2 adj. Agurgarria, begirunea merezi duena. Gizon begiragarria da egiazki Gandhi. Jaun guztiz maitagarri, agurgarri eta begiragarria. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    begiragarri.

    1. (L-ain ap. A ), beiragarri. Admirable, digno de ser visto. “Digno de verse” A. Gauza begiragarria eta miraritsua da txit, aitz goititu onek bere erpiñetik ixurten daben ur garbi ain ioria nondik eta nola datorren burutaratzea. Izt C 107. Begiragarria izateaz gañera da arrigarria txit […] zerri gazte saill andien kopurua. Ib. 186. Apaindurarik baliotsuenak, urrezko erraztunak, belarrietako zirzilluak, eskuturretako edergarriak, urre eta zillarrezko txarroak, arri begiragarriak. Lard 81. Ikusgai begiragarria zan benetan. TAg GaGo 7. Izkuntza aien aldeko maitetasun gori ura eder bazan ta begiragarri, nola diteke itsusi ta txaldan guk gerea maite-izatea? Ldi IL 138. Neskak arrosa zabal dirudi, / ez bezain begiragarri. “Más digna de ser contemplada que nunca” . Or Eus 309. (Uso sust.).
    Leiarrezko arri ikusgarri eder au eraman-erazo zuten Madrillera, Erregezko kondaira izakiarenean begiragarri ifinteko. Izt C 74. Goia, mendi-gallurrak, bideko zernaitxoak, basoa, elur-ondarrak: laburki, begiragarri oro, nortu ta eraski olertsuez mamitu zitzaizkidan. Ldi IL 29.

    2. Venerable, respetable. San Inazio Loiolakoaren Alkartegiko A. Erretore Beg[iragarri]a. (In Aran SIgn I). 1765g. urtean Deun itxuran il zan Mandiolazatar apaiz jaun begiragarriari. Ayerb EEs 1912, 58. Jaun guztiz maittagarri, begiragarri ta agurgarria. Inza Azalp 84. Koruko Ama beiragarriya / garbiya eta Birjiña. Bertsol 68. Yaun Urli begiragarri ta adiskide: barkatu yardun luze, lotsagabetxo au. Ldi IL 68. Ta orain Erkalaren babesgarri-legea ez al didate ezarriko, legegin begiragarriok ikusi bezelaxe antzeztu ditudala-ta. Ib. 26. Makalaldi bat zeukan Fortunato horrek, bestalde gizon begiragarri baita, beldurgarria ere izanagatik. Mde Pr 105s. Gizon begiragarria da egiazki, beste edozein adina, Gandhi indiarra, baina ezin ditzaket ontzat har liburu honek aurrealdean dakarzkien haren hitzak. MIH 339.

    3. (L, BN, S ap. A ; Urt I 177, Dv). “Salutaire, qui préserve” Dv. “Preservativo” A.

    Sinonimoak: iz./izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    iz. [ikusgaia]: ikusgai, ikusgailu Ipar. g.e.ikusgarri  

    izond. [ikusia izatea merezi duena]: begiko, begiragarri, ikusgarrizko, ikusteko, kurios Ipar., begietako Ipar. g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. admirable, digno de ser visto
    fr izond. admirable, remarquable
    en izond. admirable, praiseworthy
    port izond. admirável

    Testuinguruan

    Paisaia begiragarria zen. #gaurkohitza

     

  • Maite 10:56 pm on 2022/03/30 Permalink | Reply
    Tags: B   

    balizko 

    adj. Litzatekeenari baina ez denari dagokiona. Ik. menturazko. Izan ere balizko errotak urik ez, eta hobea onaren etsai da. Estatu ez diren nazioen balizko eskubideak. Balizko hipotesi horren kontra. Balizko olak burdinarik ez (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    balizko. (Dv (V)), balitzako (Sc ap. A), balitzko Supuesto, hipotético (de la forma verbal condicional balitz + suf. -ko). “Balitzako eiherak eztizu ogirik ehaiten (Sc)” A. v. balizkako. Balizko oleak burdiarik ez. “La herrería de si fuese no hace fierro”. RS 15. Balizko oleak burniarik egin eztaroa. RG A 36. Balizko olaak burnia gitxi. RIs 12. Alako ezkondu garbatubak ez dau egon biar pensetan: Abade egin balitz, Praile egin balitz, […]. Balitzko sail txaar areek kendu biar ditu buruti alegin guztiagaz. fB Ic III 369s. Bestalde, balizko baldinkizun au aren ilburukoak (testamentu) indartu egiten du. Zait Plat 22. Balizko esneakin ezin gosaldu. Vill in And AUzta 41. Halaz ere, txantxetan ariko nintzake, besterik ez dela uste baldin banu, zinetan ari beharrean, bai gogozko eta balizko irakurleekin, bai behartuak ezinbestean datozkidan ikasleekin. MIH 192. Damurik, baldintza irrealetan sostengatzen diren honelako arrazoibideek, alegia egia balizkoan funtsatzen direlakoek, hutsa balio dute. MEIG VI 31. Hemen ikusi ditugunak balizkoak dira gehienbat, uste hutsezkoak, hala nola bariaku, etzidamu eta etzikaramu. MEIG VII 103. En DFrec hay 3 ejs. de balizko.

    Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [hipotetiko] : hipotetiko, ustezko. Ant. egiazko, benetako.

    [alegiazko]: alegiazko

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izlag. supuesto, -a; hipotético, -a, eventual; potencial, posible
    fr izlag. supposé, -ée ; prétendu, -e ; hypothétique ; éventuel, -elle
    en izlag. hypothetical; supposed, so-called
    port izlag. suposto(a), hipotético(a)

    Testuinguruan

    Balizko esnearekin ezin gosaldu. (esr. zah.).

    Balizko olak burdinarik ez. (esr. zah.)

     

  • Maite 10:57 pm on 2022/03/28 Permalink | Reply
    Tags: B   

    barekurkuilo 

    iz. Barraskiloa. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    barekurkuilo. (G; Dv (-ullo), H), barakurkuilo (G-to-bet-goi, AN-5vill; -ullo Añ (AN)), barakurkuilu (AN-gip), barekurkuilu (SP), barekorkoil (B; Dv→A), barekurkuila (L-ain), barekurkulo. Ref.: A (barakuillo, bare-korkoil); Izeta BHizt2 (barekorkoil). Caracol. “Barekorkoil, barekurkullo, limace [sic], escargot” Dv. v. barakuilu, barakurrilo, barekarakoil, marikurkuilu. Txaberamak darama / gañean maskorra, / barekurkullo gisa / baña txit gogorra. It Fab 148. Badaki bare-kurkuilloari darion ur-nigar arrapotsuaren bulharretako baliatzen. Prop 1906, 231. Ta baratzean bare ta bare-kurkuilo, mamorro ta zomorro, landare jaten ari dituk. A Ardi 20. Satifatu gaituzte han ginen guziak, / Bare kurkulo eta saltsan tripakiak! Herr 7-8-1958, 3.

    Sinonimoak: iz.

    [barakuilua]: barakuilu, karakoil, karakol, kurkuilo, barekurkuilo

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. caracol ➥ barraskilo
    fr iz. (Zool.) escargot
    en iz. snail
    port iz. caracol, caramujo

    Testuinguruan

    Bai, barekurkuilo baten antzekoa naiz, etxea bizkarrean hartu eta batetik bestera. [Berria, 2007-05-31, «Etxeratu», UXUE APAOLAZA [Iritzia]]

     

  • Maite 10:29 am on 2022/03/27 Permalink | Reply
    Tags: B   

    belztu 

    ad. belztu, beltz/belztu, belzten

    1 da/du ad. Kolore beltza hartu edo eman. Masustak belztu dira sasietan. Keak eta urteek belztutako zizeilua. Eskuak ikatzez belztu. Oraindik areago beltz daiteke zerua. Beren buruak apaintzen, ileak belzten, aurpegiak irintzen.

    2 da/du ad. Beltzarandu. Eguzkiak belztu du.

    3 da/du ad. Tristatu. Gogoa belztu zitzaion berri hori entzutean.

    4 du ad. Inoren izen ona itsustu edo lohitu. Besteren izena gutxitu eta belztu nahian ari direnak. Bere ohorea belzten badiozu. Gure hizkuntza belzten eta oinpean erabiltzen badute ere.

    (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [beltzatu]: beltzarazi, beltzatu Naf.    

    [tristatu]: goibeldu, ilundu, itundu, tristatu, beltzatu Naf., histu Ipar., malenkoniatu jas., betilundu g.e., bihotzildu g.e., esmeriatu Zub. g.e., inkoniatu Ipar. zah.    

    [inoren izen ona lohitu]: desfamatu, beltzatu Naf., difamatu zah.    

    [beltzarandu]: beltzarandu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) da/du ad. ennegrecer(se); oscurecer(se); [larruazala] broncear(se) (2) da ad. (hed.) entristecerse, ensombrecerse (3) du ad. difamar, calumniar
    fr (1) da/du ad. (se) noircir, (s’)obscurcir ; [la peau] (se) bronzer (2) da ad. (hed.) (s’)assombrir, (s’)attrister (3) du ad. diffamer, calomnier, dénigrer
    en (1) da/du ad. to blacken; to darken; [eguzkiaz] to tan, to suntan (2) du ad. [izena lohitu] to defame, to slander
    port (1) enegrecer-se, escurecer-se (2) bronzear-se, queimar-se (3) ficar sombrio (4) difamar, caluniar

    Testuinguruan

    Oraindik areago beltz daiteke zerua. (Hiztegi batua)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel