Gaurko hitza

Tagged: I Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:21 pm on 2021/03/22 Permalink | Reply
  Tags: I   

  isuri 

  isuri 1

  1 du ad. Ontzi batetik, barruan daukan isurkaria atera. Pegarretik ura isuri. Ardoa ontzi batetik beste batera isuri. Ura umearen burura isuriz.

  2 du ad. (Hedaduraz). Negar malkoak isuri. Bere odola isuri zuen gizon guztien onerako.

  3 du ad. Irud. Isur ezazu zeure bihotza, ura bezala, Jainkoaren aitzinean. Isurtzen ditu hartzailearen ariman graziaren dohain miragarriak.

  4 da ad. (Errekez edo ibaiez mintzatuz). Urumea ibaira isurtzen diren errekak.

  5 (Partizipio burutuan, dagokion osagarriak -ra atzizkia hartzen duela). -ra lerratua, -ra makurtua. Ik. erori 6. Gizonaren gogoa gaizkira isuria da. Emazteetarik begiratzeko, haietara ez hain isuria eta eroria egoteko. || (Izenondo gisa). Adimendu eder bat, memorio handi bat eta borondate onera, ohorera eta prestutasunera erori bat, isuri bat.

  isuri 2

  1 iz. Isuri den gauza; isurtzea. Ik. isurtze; isurketa. Zeruetako isuria. Idiak gaitz hori duenean, ezagutuko duzue haren isurietan. Inoizko petrolio isuririk larriena izan da Filipinetan.

  2 iz. Jaidura, joera. Ez dut oraingoxea euskaraganako isuria. Nik, berriz, literaturara nuen isuria. Oraingo isuriak bestera garamatza. Euskal foruen erlijio-isuria.

  3 iz. Isurialdea (teilatu edo kidekoetan). Isuri biko teilatua.

  4 iz. Gorputzeko barrunbe batean likido bat ohiz kanpoko neurrian pilatzea edo bertatik isurtzea. Mexikon hil zen, buruko isuri baten ondorioz, ekainaren 25ean.

  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  isuri ad.    

  [jarioarazi]: jariatu, jario Heg., esuro zah., erion Bizk. g.e.

  isuri iz.    

  [isuri dena]: fluido, jariakin, jariakari g.e.    

  [jaidura]: jaidura, joera, jaugin Ipar., pendura Ipar., jas Bizk., jaiera Gip., enjogidura Zub., gano Zub., aiher g.e., isurki g.e., natu Heg. g.e., jit Bizk. g.e., mendu Bizk. g.e., aiherkunde Ipar. zah.    

  [isurkia]: isurialde, isurki    

  [jarioa]: jariatze, jario, erion Bizk. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es isuri 1 || (1) da/du ad. verter(se), derramar(se), esparcir(se) (2) da/du ad. manar, fluir (3) da/du ad. caer(se); desprender(se) (4) da/du ad. [gasak, substantziak] emitir (5) da ad. desaguar, desembocar|| isuri 2 || (1)  iz. vertido, derramamiento, flujo; escape, fuga, pérdida (2) iz. vertido (3) iz. (Eraik.) vertiente, pendiente (4) iz. (Med.) derrame (5) iz. propensión, inclinación, afición (6) iz. [gasak, substantziak] emisión (7) iz. (Psikol.) sesgo
  fr isuri 1 || (1) da/du ad. (se) couler, verser ; renverser ; déverser (2) da/du ad. jaillir, verser (3) da ad. [ibaia] se jeter || isuri 2 || (1) iz. déversement, écoulement, rejet, dégorgement ; fuite (2) iz. [teilatuarena] versant, pente (3) iz. penchant ; être porté, -ée à (4) iz. (Med.) épanchement, effusion
  en isuri 1 || (1) da/du ad. to pour; [sarritan ustekabean] to spill; to dump, to discharge (2) da/du ad. to shed; to flow (3) da ad. to flow, to empty, to discharge || isuri 2 || (1)  iz. pouring; spill, spillage; leakage; flow; dumping, discharge (2) iz. [teilatuarena] slope; incline
  

  Testuinguruan

  Erupzioaren irudi ikusgarriak hartu dituzte, baina Bjorn Steinbekkek grabaturikoek ez dute parekorik. Drone batekin, laba isuriari jarraitu dio, lurraren azpitik ateratzen den kraterreraino. [Islandiako erupzioaren irudi ikusgarriak hartu dituzte, drone batekin, Edu Lartzanguren (berria.eus, 2021-02-22)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:31 pm on 2021/03/21 Permalink | Reply
  Tags: I   

  irarri 

  irarri, irar, irartzen || 1 du ad. Gai gogor batean lanabes puntadun batez marraztu. Ik. grabatu¹ 1. 2 du ad. Gai gogor baten azalean hozkak eginez, marrazki bat egin, gero, inprimatze lanez aldakiak egiteko. Igeltsuan irarritako lerroak. 3 (Partizipio burutua izenondo gisa). Marrazki irarria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. (Bera, BeraLzM), irarritu. Imprimir. (Neol. de AG creado en 1897; v. NeolAG). v. inprimatu. Ingurti au asi da irartzen 1897-ko Otsallako 15-an. AG 1066. [Euskel-itz-neurtubak] irarrita bezela 1545 arte etzaizkigu azaltzen. EEs 1913, 194. Izaten dira irarritako iduri-egiñak, Zenbatzeak nola egin […] agiriaz. ForuAG 279. Irartzeko berunezko izkiak erabiltzen dira. LzM Xabi 106. Idaztiak […] irarkiñez irarriak egiten dira. Ib. 106. Egunerokoan irartzerakoan akats bat izan zuan. EAEg 14-12-1936 537. Beldur naiz ezin irar dezakela Gipuzkoan zentsura gatik. Mde Pr 193. v. tbn. GMant LEItz 59. Arbelaitz EEs 1924, 145. Enb 196. TAg GaGo 52. Ldi IL 66. Ir YKBiz 545. Irarritu: EgutTo 20-3-1918 (ap. DRA). + erarri. Grabar. “Itz berria da erarri, jarri-tik artua” A Ardi 151. Egun aundia, urrez erartzeko eguna. A Ardi 55. Lorategiko edur zurijan / irarri zendun neure irudija. Laux BBa 64. Artzain irarrijoi. “Pastor esmaltado”. Laux AB 31. Nere maitasunak egari eta zuaitz xamurretan irarri. “Tenerisque meos incidre amores arboribus”. Ibiñ Virgil 63. Igeltsu eta berunetan irarritako lerro eta galdor-jokoetan. “Grabados en yeso”. MEIG IX 136s (en colab. con NEtx). En DFrec hay 2 ejs. de irarri. Grabar (sonidos). Or ikusten dezute Joxe-Mari. Las golondrinas-en eresertia arteztutzen, erestelkiñari (gramófono) irarri edo ezarteko. Garit Usand 44. (Fig.) Umetandikan biotz-erdian irarrita antxe / daramat zure irudia. Jaukol Biozk 46. Bibliagandiko aztarren nabari au, ordea, ezta Fray Luisen egintzan greziar ta latindar aitorrek irarritakoa bezanbat. Gazt MusIx 62. v. tbn. TP EEs 1927, 31. Eguzk GizAuz 97. Mde HaurB 53. Or QA 184.

  2. (Part. en función de sust.) Okintzak; Bizartegiak […]; Irarriak (periodistak). “Prensa” . EAEg 18-10-1936 79.

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [inprimatu]: inprimatu, moldizkiratu g.e.    

  [bernuzatu]: gubiatu, zizelkatu, bernuzatu Ipar., grabatu g.e., otailutu g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. imprimir (2) du ad. [diskoak…] grabar (3) du ad. (Art.) grabar
  fr du ad. imprimer, graver
  en du ad. to engrave
  port (1) imprimir (2) gravar

  Testuinguruan

  Nik gehiagotan entzun izan dudan arren, nire memoria akustikoan entzunaldi hori dago irarrita. (Mikel Antza)

  

   
• 

  Maite 10:28 pm on 2021/01/29 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ikuztegi 

  iz. Ipar. Zerbait, bereziki arropa, ikuzten den lekua. Zoaz eta garbi zaitez Siloeko ikuztegian.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ikuztegi. (Dv, A). Lavadero. Garbi zaite Siloeko ikhuztegian. HeH Io 9, 7 (Lç ikhuzgarri, He mainho). Beste paretaren alderik harmairu bat gorattoa eta xokoratago lavabo ikuztegia.Larre ArtzainE 198. “Purgatorio […], suzko ikuztegia” Añ.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [garbitegia]: garbileku, garbitegi, garbitoki, ikuzgarri Ipar., latsagia Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (batez ere Ipar.) lavadero; lavandería
  fr iz. (ancien) lavoir
  en iz. laundromat, washing place
  port iz. (de ropa) tanque, lavanderia

  Testuinguruan

  Zoaz eta garbi zaitez Siloeko ikuztegian.  (Hiztegi Batua)

  

  

   
• 

  Maite 10:57 pm on 2020/12/13 Permalink | Reply
  Tags: I   

  itopuntu 

  iz. Mekan. Atzera-aurrerako mugimendua duten motorretan, pistoiak, zilindroaren bi muturretako batean dagoenean, duen egoera. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [lokagune] : lokagunea (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Autom.) punto muerto [de una biela] (2) iz. (Ekon.) punto muerto, umbral de rentabilidad
  fr point mort
  en (gear) neutral; dead point
  port (Aut.) ponto morto

  Testuinguruan

  Beste behin, esperantzarik gabeko desesperantzan itota, bainatu, bizarra egin, jantzi eta gosaltzera irten zen; itopuntutik irteteko moduren bat bilatu nahi zuen. [Litxarreroak, Thompson, Jim (Miel A. Elustondo), Igela, 2013]

  

   
• 

  Maite 10:49 pm on 2020/12/08 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ipurtaztal 

  iz. Galtza-barrena; barrena.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Bajo del pantalón. Cf. aztal (8) y (9). Legor juan eta blai / egiñ geienetan, / lokatz-talo galantak / ipurtaztaletan. Olea 27.

  Sinonimoak: iz.

  [galtza-barren] : barren, behe, behealde, azpildura (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. bajo del pantalón
  fr iz. ourlet
  en iz. hem, bottom
  port iz. (de roupa) barra, bainha

  Testuinguruan

  Legor juan eta blai / egiñ geienetan, / lokatz-talo galantak / ipurtaztaletan. Olea 27. (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

   
• 

  Maite 10:47 pm on 2020/10/05 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ilaun 

  1 iz. Paperaren, lastoaren edo kidekoen errautsa; ikatzaren gainean egiten den errauts zuria. Berehala ikatzak ilaunez betetzen dira. Bilaka bedi ilaun, ke. Munduko ondasunak lasto-ilaunak direla. 2 iz. Kearekin igotzen den zatikia; airean igeri gelditzen den gai xehea. Artile-ilaunak. Eskale gaixo honek bost ilaun irentsi du liho jotzen! 3 adj. Bizitasunik, indarrik, funtsik edo iraupenik gabea. Ik. ahul; geldo. Aztarna hutsal eta ilaunak. Gizon hits ilaunak. Argalak, ilaunak, ezdeusak garela. Lerro ilaun hatsik gabeak. Zer biziera ilaun, gertaera gabekoa berea! Atsegin ilaun batengatik. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  iz. [errautsa]: geldo

  izond. [geldoa]: gatzgabe, gatzgabeko, gatzil, gelbera, geldo, geza, motel, bano Ipar., malin Ipar., torta Ipar., keto Bizk., gatzotz Zub., zilin Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. frágil, débil, pusilánime; efímero, -a; fugaz; vano, -a; inútil; insustancial (2) 1  iz. pavesa, favila; 2 iz. ceniza 3 iz. lanilla, pelusa, tamo, tomento
  fr (1) izond. faible, impuissant, -e ; inerte, éphémère, inutile (2) 1  iz. flammèche, brandon 2  iz. cendre
  en (1) izond. weak, frail, fragile; ephemeral; insubstantial (2) iz. ash

  Testuinguruan

  Ilaunezko hartzak haurren jostailu maiteenak bilakatzen dira. [Hartzaren figura euskal kulturan, Iker Üthürralt]

  

   
• 

  Maite 11:08 pm on 2020/09/30 Permalink | Reply
  Tags: I   

  idoki 

  idoki, idoki, idokitzen 1 du ad. Ipar. Atera; erauzi. Zulo honetarik nik idokiko haut. Kanpora idoki zituen guztiak. Ezpata idokirik. Erroetatik idokitzen den landarea. Etsaien mendetik idoki nazazu. Gogoeta honetatik zerbait fruitu idoki ahal dezadan. Zure begiak gaizpidea ematen badizu, idoki ezazu eta urrun aurtiki ezazu. 2 du ad. Ipar. Kendu. Ik. edeki. Idoki iezadazu, arren, bizia. Oinazeak loa idokitzen du. Estalkia idokitzen dionean. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [atera]: atera, ilki Ipar., jalgi Ipar., edeki Ipar./Naf. g.e.    

  [erauzi]: erauzi, irazi Ipar.    

  [kendu]: edeki, kendu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (Ipar.) salir; sacar; extraer, arrancar (2) du ad. (Ipar.) quitar, retirar; arrancar
  fr (1) da/du ad. (Ipar.) arracher, tirer, sortir (2) du ad. (Ipar.) enlever, ôter
  en
  port

  Testuinguruan

  Joanttok nekez irakur zitzakeen zigor desberdinak bildu zituztenen izenak, eta bi emazteenak aurkitu zituenean, errabiak harturik, orrialdea idoki zuen eta esku artean zimurtu. [Hautsi da katea, Toti Mtz. de Lecea / Elena Touyarou (Erein, 2004)]