txibia

iz. ZOOL. Dekapodoen ordenako molusku zefalopodoa. Barne-maskorra, 10 garro eta 2 hegats dituen gorputz luzexka du. Ozeano Atlantikoan eta Mediterraneoan bizi da eta arriskuan dagoenean tinta botatzen du. Oso preziatua da sukaldaritzan (Loligo vulgaris). • txibia erraldoi. Architeuthis generokoa da eta 15 m-rainokoa izatera heltzen da.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

Orotariko Euskal Hiztegia

txibia (V-ger-gip; FauMar 124), txibi (V-m, AN-gip; Lar, Añ, Izt C 205, Dv (<ch->, que cita el CancB), H (<ch->), Zam Voc), tsibi, xibi, xiri (Lh). Ref.: A (txibi, txibia); AEF 1960, 21; Etxba Eib (txibixia). Etim. Préstamo románico; cf. cast. ant. xibia.

Jibia; calamar. “Xibia, pescado” Lar y Añ. “Seiche, poisson céphalopode, calmar, encornet” H. “Jibia, pez marino parecido al calamar. Algunos (V-m) llaman así al mismo calamar” A. “Xibi, seiche” Lf GAlm1957, 31. Tanto esta última var. como xiri podrían deberse a una interpretación errónea de la grafía <ch->. Arrantzallea ta txibi bakarra. Zav Fab RIEV 1909, 34. Onetako bota dot saria? / Txibija batgaitik gaba galdu / Eta pozez ez ezer nik apaldu? Mg in Ur PoBasc 65 (v. tbn. txibia en el mismo ej. en Zav Fab RIEV 1909, 34). Tsibiari laster jaten emongo leuskioe orreik. Ag Kr 80. Txibitarako bear dan berun da orratz okertuakaz egiñiko tresnatxu polita. Ib. 103n. Txalupa geldian / txibi-arraintza. Ldi UO 32. Ni, txibia bere xaltxan baiño gozoago ibiltzen naiz orrelako gertaera artean. NEtx LBB 110.

txibi (Lar > H (<ch->)). “Xibia, xibión, de que usan los plateros es el hueso de la jibia, txibia” Lar. “Os de la seiche” H.

Sinonimoak: iz.

[txipiroia]: txipiroi  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (Zool.) calamar (Loligo vulgaris)
fr (Zool.) calmar
en squid
port lula, calamar

Entzun:

BASAPIKONDO
KRESALTSUAK

Inoiz fruitu ondurik ematen ez duten
itsasertzeko basapikondo kresaltsuetan
ez dago kasik urtarorik, ezta ere ia-ia sasoirik.
Neguan hostoak galdurik ere eder
labarretako eremu ezinezkoetan beti
eurei esker dira haitzik gaitzenak
berdez janzten, eurok iluntzen dute
arrantzaleak zelatzen duen bazterra
txibien sasoia itzultzen den aldiro.

 [Haragizko amoreak, Omar Nabarro (Susa Poesia, 2001)]

txibia (Wikimedia Commons)