urde

1 iz. Txerria. Urdeak urde-jana behar du. Urde ahardia: txerri emea. 2 adj. Zikina, lizuna. Are da lizunago eta urdeago bekatua. || Urde ohoina! || urde festa, urde-festa iz. Txerria hiltzen denean egiten den festa. Ik. txarriboda. || urde mutur, urde-mutur iz. Ipar. Urrebotoia. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

urde. Onom.: Sancho Urdea. (1258) Arzam 426. Maria Urdea. (1330) Ib. 426. (gral.; Lcc, IC 448v, Volt 107, SP, Deen I 277, Urt I 65, Ht VocGr, Lar, Mg Nom 68 (G), Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H, Zam Voc ), urdi. Ref.: A; EI 88; Lrq; Etxba Eib; EAEL 85 . Cerdo. ” Urde, urdaonde, caecia etondo, que son las castas de los puercos ” (Fuero de Vizcaya, 1452). Arzam 426. “Puerco” Lcc. “Cochino, cerdo” Lar, Añ. “Porc, ne se dit que des grands porcs” Dv. ” Urde ilak uzkia otz (S), a muertos y a idos no hay amigos” A. ” Urde mainhatuak laguna nahi (BN-mix) […]. Se dice, por ejemplo, del autor de una fechoría que, por aminorar su responsabilidad, se empeña en presentar cómplices” Ib. Sg. EI 88, en BN-ciz-ad-lab distinguen xerri ‘cerdo pequeño’ de urde ‘cerdo grande’. Cf. Ech 34: “Urdeta, que quiere decir ‘sitio de puercos'”. Tr. De empleo general, aunque más usual en la tradición septentrional. En DFrec hay 7 ejs. de urde.

Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

urde iz. Ipar.

[txerria]: ganadu beltz, lauoineko, azienda beltz Ipar., bortako Ipar., estera Heg., txerri Heg., belarluze Bizk., zerri Ipar./Naf.

urde izond. 

[zikina]: likits, lohi, satsu, zikin, zikintsu Ipar., enas Heg., txerri Heg., ugerdo Bizk., ugertsu Bizk., zerri Ipar./Naf., endes Zub., teiu Zub., ahats zah., zital zah.    

[moralarekiko garbia ez dena]: biziozko, haragikoi, haragikor, lizun, lizunkoi, lohi, zikin, biziotsu Ipar., likits Ipar., teiu Zub., indezente beh., satsu jas., limuri g.e., ahats zah., bizioso zah., desonest zah., debox Ipar. g.e

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) iz. (Zool.) cerdo, -a, cochino, -a, cocho, -a, gorrino, -a, marrano, -a, puerco, -a (Sus scrofa) (2)  izond. puerco, -a, cerdo, -a, asqueroso, -a; sucio, -a, grosero, -a; cicatero, -a, mezquino, -a
fr (1) iz. cochon, porc, pourceau (2) izond. sale, dégoûtant, -e
en (1) iz. pig, hog (2)  izond. dirty, filthy
port (1) iz. (Zool.) porco, -a (2) nojento, -a, asqueroso, -a, sujo, -a

Testuinguruan

Urde zikina halakoa”, pentsatu nuen. [Hobe nuen etxean gelditu, Horace McCoy / Fernando Rey (Igela, 2002)]