zogi

adj. g.g.er. Zuhurra, zentzuduna. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

zogi (G; Lar -> Dv, Añ, Izt 99v, H), zoegi, ziogi (V; Mg PAbVoc 225, Izt 17v y 72v, Dgs-Lar 3 y 10, H), soigi (V; Mic 6r), zuegi (G, AN; Aq), zeogi (Dgs-Lar 7), zioki (Izt 17v), zoi (G-nav). Ref.: A (zogi, ziogi, soigi, zuegi); CEEN 1969, 84.

1. Prudente, sensato. “Cuerdo, soigia” Mic 6r. “Discreto” Lar. “Cuerdo” Lar, Aq 1152 y Añ. “Prudente” Lar e Izt 99v. “Mirado, detenido” Aq 70. “Avariento, que corta el pan escaso, ziogia” Izt 17v. “Zaietan ziogi, urunetan ero, mezquino en salvado y pródigo en harina” Ib. 72v (tomado de Mg PAb 121). “Ecónomo” Dgs-Lar 3. “Prudente, avisé, circunspect, sage. Zahietan zur, zogi, iriñetan ero, prudent quand il s’agit de son et fou quand il s’agit de farine” H. “(G?), prudente, circunspecto” A. “Ziogi, […] económico, prudente” A, que cita a Moguel. “Eguberri, eruek iyerri; zoiek ere larri, Navidad apresa a los locos, y a los cuerdos casi (G-nav)” CEEN 1969, 84. v. zuhur.

Yaz zoegia <yaço-> ninzan, / aurten erua (Cantar de Perucho). TAV 3.1.15. Baldin Konfesore jakinsu zogiaren esana gogotik artu, ta egiten badezu, guztian erremediatuko zera. Cb Eg III 392. Zaijetan ziogi, urunetan ero. […]. Esan gura dau, zai apur bat galdu eztedin bildur ta ikara; ta uruna ondatuba gaiti ardurarik ez. Mg PAb 121 (cf. Lar: “Allegadores de la ceniza y derramadores de la harina, zaietan zur, ta iriñetan ero, iriñetan zogi”, quizás por error). Birjiña guziz zogi eta zintzoa. AA CCerac 319. Esaerea loi lardats aiek esaten ezpaditut, biziro zogia ez naizela esango dute. Arr May 68. Ezaguturikan A. Larramendik zeukan jakin-zabal eta zogiaren (prudente) izena. Ag Lar 551. Esanaz ez dala zogia ta egokia etsai oiekin erasoan sartzea. Kortazar Serm 220. Neskatxa zogi aratza. Ag G 333. Neska zogiena, zarrastelegi dun bere zoragarriak illargiari agertzen badizkion. Amez Hamlet 34. Eguberri eruek igerri, zohiek (cuerdos) ere larri. (G-nav). EZBB I 87 (la -h-, meramente gráfica, se debe al recolector).

“Advertido, despejado, despierto, zolia, sena, […] zogia” Añ.

2. “Sohegi (BN arc.), prudencia” A, que cita el ej. de Oihenart (pero la grafía s- representa aquí /s/). Azti bi jin dira gure okolura, batak du izen zohegi, bertzeak aztura. “Prudence”. O Pr 548. Zogia bear-izan nuen orratik, idazti-izenburuaren entzunak eman zidan poza estaltzeko. “Mucha discreción”. Ldi RIEV 1929, 209 (Or ib. 7 zuurtze aundi; AIr RIEV 1928, 602 zuurtzi andia; Anab ib. 610 zentzua).

ZOGI-ZOGI. “Zogizogi bizi da, vive muy cuidadosamente (msLond)” A. Agureri ez akar egin, aolku baizik, aitari bezela; mutillei, anaiei bezela; atsoei, amari bezela; ta neskatillei, arrebaei bezela, zogi zogi, ordea. Ol 1 Tim 5, 2 (Lç kastitate guzirekin, TB garbitasun guzian, Dv garbitasun osoarekin, Ker garbiro-garbiro, BiblE garbitasun osoz).

Sinonimoak: izond. g.e.

    [zuhurra]: diskretu, zuhur, gurbil jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) izond. prudente, precavido, -a, cauteloso, -a (2) iz. Ik. zohi
fr prudent, prévoyant
en prudent, wise, cautious
port adj precavido(a), prevenido(a), cauteloso(a)

Berez, leialen artean, inor ez Swann bezain zogi eta onginahitsua; baina bera ez beste guztiak ohituak zeuden, ordea, beren maiseaketak txantxa arruntez, zirrara- eta jatorkeria-apur batez, gatz-ozpintzen; aldiz, baldin Swannek, higuin zituèn eta sekula haietaz baliatzen ez zèn “ez da gaizki-esaka jardutearren, baina… ”  [Denbora galduaren bila I. Swann-etik, Marcel Proust / Joxe Austin Arrieta (Alberdania-Elkar, 2010)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

zogi (Argazkia: deviantart.com)