iz. ZOOL. Plozeidoen familiako eta Passer eta Petronia generoetako hegazti paseriformeen izen arrunta. Txikiak dira eta lumaje arrea eta moko sendoa dituzte. • etxe-txolarre. Oso arrunta da hiriguneetan (Passer domesticus). || harkaitz-txolarre. Isurialde mediterranearrean bizi da, normalean hiriguneetatik kanpo (Petronia petronia). || landa-txolarre. Lehenaren oso antzekoa da baina ez da hiriguneetan bizi (Passer montanus). (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
iz. 1. Hotsik edo soinurik eza; ezer entzuten ez den toki baten egoera. 2. Isilik egotea, isilik dagoenaren jarrera. Zure isiltasunak salatzen zaitu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: iz.
[hotsik edo soinurik eza]: isil jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es silencio
fr silence
en silence
port silêncio
Isiltasuna, ez besterik, jaso zuen erantzun gisa, isiltasun lodia, isiltasun zorrotza, isiltasun gogorra, hitzek gaindi ez zezaketena. [Airezko emakumeak, Felipe Juaristi (Erein, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)
iz. 1. Lepoa inguratuz jartzen den katea-modukoa edo beste zernahi apaingarri. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian:
lepande (Lar ® VocCB, Izt 26r, Dv, H).
Collar. “Collier, chaîne, ornement que l’on porte autour du cou” H. 
Ikusi zuen otso andiak / zeukala ark lepandea, / artzen ziona lepo guztia / burni-arantzez betea. It Fab 138 (v. tbn. 126). Kollare edo lepande urrezko bat. LE Urt 39. Jarri zion bere lepoaren inguruan urrezko lepande bat. Ur Gen 41, 42 (Urt urrelephoko). Ederrak dira zure masallak ala nola usatortolarenak: zure lepoa lepandeak bezela. CantCS (G) 1, 9 (V y V-m lepande).
Sinonimoak: iz. neol.
es collar
fr collier
en [bitxia] necklace; [animaliena] collar
port colar
Ederrak dira zure masallak ala nola usatortolarenak: zure lepoa lepandeak bezela. CantCS (G) 1, 9 (V y V-m lepande). (Orotariko Euskal Hiztegia)
lepande
iz. Zomorroa; harra.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: iz. Bizk.
[zomorro] zomorro (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es insecto, bicho; coco, fantasma, espantajo
fr insecte, vermisseau
en insect, bug
port insect
Berak, bere anaiak eta etxekoek arratoiak eta mamorroak sartzen zizkidaten gelan, ni izuarazteko. [India harrigarria, GOTZON GARATE (Elkar, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)
mamorro (FlickrCC, aussiegall)
iz. Bularraren goialdea. Paparra agerian eta besoak biluzik. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak:Â iz.
[bularraren goialdea] paparo Ipar., papo Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) pecho, tórax, escote; pechuga; pechera (2) (jantziena) pechero (3) solapa
fr poitrine
en breast, bosom
port peito, seio
Anak kamiseta tirantedun zuri llaburra janzten zuen, behealdean xilko ttiki xarmanta eta goialdean udak belzturiko papar eta beso luze finak bistara uzten zituena. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)
– Papar irekiegia dik soingaineko horrek. [Estilo-Ariketak, Raymond Queneau / Xabier Olarra (Igela, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)
Etxera bidean harategian sartu zen, oilasko paparrak eta piper lata bat erostera. [Berandu da gelditzeko, Unai Iturriaga (Susa, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)
papar (FlickrCC, Andrea Jara S)
izond. 1. Erraz edo oso barnera sartzen denaz esaten da. Hitz sarkorrak. 2. (Ipar.) Sudurluzea, besteen arazoetan esku hartzea atsegin duena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak:Â izond.
[sakona] barneko, barnekoi, barren, barruko, sakon, barna Ipar., barne jas., barnari g.e., barrenkor g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) agudo, -a, penetrante; incisivo, -a (2) entrometido, -a, intruso, -a
fr pénétrant, -e ; incisif, -ive ; persuasif, -ive
en penetrating, piercing; sharp
port (1) penetrante (2) intrometido(a), intruso(a)
Aterako garela ataka honetatik, baina horretarako ahalegina eskatzen digute herritarroi era askotako boteredunek. Behin eta berriz errepikatzen duten zerbait da, langarra bezain sarkor gertatzeraino. Â [Ahalegina, Idurre Eskisabel (Berria, 2012-12-14)]
sarkor (FlickrCC, Katelyn Kenderdine)
iz. 1. Olara ura eramaten duen erretena edo ubidea. 2. Babes–harresi edo -murrua, adibidez ur-erasoei eustekoa. 3. (hed.) Babesa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: iz.
[aldaparoa] aldaparo g.e.
[babesa] ateri, aterpe, babes, babesgarri, babesgune, babespe, babestoki, beroki, estalgune, estalpe, gorape, gordegarri, hegazpe, itzalpe, lehorpe, magalpe, begiragailu Ipar., geriza Ipar., malda Ipar., sikupe Bizk., babeski jas., babesleku jas., aterki g.e., gerizagarri g.e., hegipe g.e., eskepe Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) acequia, canal de agua (2) dique; presa (3) (Hed.) refugio, protección, defensa
fr (1) canal (2) digue (3) protection, abri, défense
en (1) channel, waterway, canal, ditch (2) dyke, dike; breakwater; dam (3) protection, shelter, refuge
port (1) acéquia (2) dique (3) refúgio, abrigo, proteção
Asteak joan asteak etorri, ordea, ez ubiderik ez antapararik eraiki zigun gure gizonak. [Kurrin-kurrun vitae, Joxerra Garzia (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)
antapara (FlickrCC, Mr. Theklan)
Zu zara ene antapara segura: tú eres mi refugio seguro. (Elhuyar Hiztegia)
antapara (FlickrCC, Emmanuel Frezzotti)
Jon Aisa, 
Tarratian 10:49 am on 2013/03/24 Permalink
Txolarre = txori+arre
Txolarte = txori+arte
Asier Sarasua (@asarasua) 8:45 pm on 2013/03/24 Permalink
Beste sinonimo batzuk ere laga dizkizut blogean, Maite. Hementxe: http://eibar.org/blogak/sarasua/txolarrea-hormatxoria-artatxoria-etxetxoria-passer-domesticus
Jon Aisa 9:38 pm on 2017/08/25 Permalink
Igeldon, txori hoi burrubia deitzen diogu
Maite 9:52 pm on 2017/08/28 Permalink
Burrubia? Ze izen polita! Mila esker jakinarazteagatik!:)