Gaurko hitza

Updates from martxoa, 2018 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:03 pm on 2018/03/31 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eustazpi 

  iz. g.er. Euskarria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eustazpi. Base, fundamento. Iraskunden eustazpiyak ixango dira: […]. Eusk 1919-1920 (I), 40. Errian oñak doguzala yokatu bear dogu, ez egazkiñean erri gañetik jira-biraka ibillita, eustazpi bako lana izango litzake ta. GMant Y 1933, 190. Lege orren eustazpi ta oñarria zein izango litzake? Eguzk GizAuz 181. Arrantzalearen untzia, txikia betiere, kilinkolonka ibili dabil oiñarri sendo bage, eustazpi ziriñaren azal-azalean. Erkiag Arran 116. Orregatik berorregatik da olerkari aundi Bergili ere, menderik mende eutsi diona eta oraindik bear dute izan gure lan guztien eustazpi eta oiñarri. Ibiñ Virgil 25.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [oinarria]: asentu, egarzola, egonarri, fundamentu, oinarri, zimendu, zimentarri (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. apoyo, base, fundamento, sostén, soporte
  fr iz. base, fondation, appui ; socle
  en iz. foundation
  port iz. apoio, sustentação

  Arloan sartuz, bada: historia edo kultura ororen eustazpianatura baita, natura bera ere ordea izpi ri tuaren agerketa, hots, bideak jarraitua izan behar baitu naturatik historiara, Hegel-ek geologia eta klimatologia “razional” bitxienak asmatu ditu, arrazen teoria ez gutxiago bitxiaren oinarri. [Volksgeist – Herri gogoa. Ilustraziotik nazismora, Joxe Azurmendi (Elkar, 2007.)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

   

  

  eustazpi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:00 pm on 2018/03/29 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gezurtero 

  adj. Gezurrak esaten dituena, gezurrez mintzo dena.
  

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gezurtero (V-gip, G-to-azp), gizurtero (V-gip), gezurter (S), gezurtiero (R-is). Ref.: A (gezurter); Garate 1.a Cont RIEV 1930, 155; Iz To (gezurre), R 400; Elexp Berg (gizurtero).

  Mentiroso. v. gezurtero. gezurtiera (R-is). (Forma de fem.). “Gezurtiéra, mentirosa” Iz R 400.

  Sinonimoak: iz.
  [gezurtero] : e. gezurti, gezurrontzi

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es mentiroso
  fr menteur, -euse
  en liar
  port mentiroso(a)

  “Sudurra hazi zaizu, bada, gezurtero! “, eta barrezka hasten zen mutil laguna besarkatuz. [Egurra Pinotxori, Aritz Gorrotxategi (Alberdania, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  gezurtero (Gaurko htiza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:47 pm on 2018/03/28 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gando 

  iz.  g.er. Aldaxka. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gando (Dv-> A, H (L, BN)). Brote, rama nueva. “Jet, rameau. Urtheko gandoa, pousse de l’année” Dv. Cf. kando. Jeseen arrazatik sorthuko zela gando bat, eta gando haren gainean lore bat. Jaur AndreB 172 (ap. DRA). Dabiden ganik ilkhiaraziko dut zuzentasuneko gandoa. Dv Ier 33, 15 (Ol, Ker muskil). Erroetarik gando berriak ekharraraziz. Dv Lab 368. [Kozkorrek] bazterretarik botatzen dituzten gandoak erphilak izanen dira. Ib. 365s. Palma-gando (Lev 23, 40). Or MB 586 (Dv palma-gando; Ur palmen adar, Ol palma-osto, Ker palma-abar). Eguzkitan mardul azaltzen da, gandoak baratzan ernetzen zazkiola. Ol Iob 8, 16 (Dv gando; Ker kimu).

  Sinonimoak: iz. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

      [kimua]: adaka, aldaka, altsuma, erne, kimu, muskil, pinporta, puja Gip., gando g.e., bote Ipar. g.e.

      [adar ez nagusia]: aldaka

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) germen, pimpollo; vástago
  fr iz. germe, arbrisseau; rejet, surgeon
  en iz. germ, sapling; (botany) shoot
  port iz. germe, pimpolho; broto, vergôntea

  Eguzkitan mardul azaltzen da, gandoak baratzan ernetzen zazkiola. Ol Iob 8, 16 (Dv gando; Ker kimu). (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  gando (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:49 pm on 2018/03/27 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  uxartu 

  ad. uxartu, uxar, uxartzen du ad. g.er. Uxarrean jardun. Ik. induskatu; iraulkatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  uxartu (G ap. A), uxarratu (G-nav ap. Ond Bac), uxerratu (G-nav ap. Iz Als), ixurtu (V-gip ap. Elexp Berg), usarraatu (V-gip ap Iz ArOñ).

  “Revolcarse, hocicar” A. “Hozar. […] Txarrixa ixurrian dabill, ixurtu ein ddau” Elexp Berg. Oiu miñez zuregana mintzoa yasoko dute, autsez beren buruak estalirik eta autsetan uxarturik. Ol Ez 27, 30 (BiblE eta lurrean iraulkatuko). (Uso fig.). Bialdu ditut noizbait kezka txar guziak / nere barrena uxartzen / aspaldi asiak. J. Mujika in Onaind MEOE 846s.

  Sinonimoak: ad.

      [induskatu]: aztarrikatu, haztakatu, induskatu, muturkatu, musurikatu Ipar., kafatu g.e., aztertu Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (G) hozar
  fr fouir avec le museau loc, (familier) fouiner avec le museau loc v
  en rout, root vtr

  Txerriak uxartzen ari ziren simaurtegi bat zeharkatu behar izan genuen, eta erne ibili ginen botak simaurretan ez sartzeko.  [Kriseiluaren argipean, Anxel Fole / Josemari Navascues (Alberdania-Elkar, 2010)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  uxartu (Argazkia: dbellota.net)

   
• 

  Maite 11:02 pm on 2018/03/26 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hotzakil 

  adj. Hotzarekiko oso sentibera dena.
  

  Sinonimoak: adj
  [hotzakil] : hozkil, hozbera, hozkor g.e., hozpil Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (5000 Adorez eta Word Reference hiztegiak):

  es adj. friolento/ta, muerto/ta de frío, friolero/ra; ni hotzakila naiz: yo soy friolera
  fr izond. frileux, -euse
  en izond. to be sensitive to the cold, to feel the cold
  port adj friorento(a)

  Ni hotzakila naiz. (5000 Adorez Hiztegia)

  

  hotzakil (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:54 pm on 2018/03/25 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  haserre 

  iz. 1 iz. Batere atsegin edo gogoko ez denak eragiten duen pozgabetasunezko egoera edo sentimen ageria. Ik. haserrekuntza; hira. Euskararen batasuna dela-eta sortu diren eztabaida eta haserreak. Ez genuen behin ere haserrerik izan. Haserre bizia. Haserre biziko negarretara iritsi gabe. Zeure buruaren gainean duzu Jainkoaren haserrearen gogortasun guztia. Erregeren haserreari ihes egin zion. Piztuko da ene haserrea eta zaurituko zaituztet ezpataz. Bere aitaren haserretik bere burua begiratzeko. Haserreak hartu (norbait). Indargabearen haserrea hur errea(esr. zah.). 2 adj. Haserretua, haserreak hartua. Gizon haserrearen erokeriak. Baldin pertsona haserreak, haserre denean, ikus baleza bere burua. Beti ernai eta gure inguruan dabil gure etsai amorratua, lehoi haserre baten eran. || Ezti bekit zure behako haserrea. Bihotz minduak baretzen eta oihu haserreak isilarazten. Mundu gogor, haserre, odolez zirtatu horrek. Itsaso haserrea. Eztabaidaren haize haserreak berotzen duenean. 3 adb. Haserreturik. Haserre etorriko da. Haserre dabiltzala. Oso haserre esan zion. Sekula baino haserreago.

  haserre egin dio ad. Errieta egin. Haserre egin dio aitak.

  haserre egon Heg. Haserre izan. Haserre zaudenean ez hitzik egin. Haserre eta goseak nengoen. Sekula ez zen hain haserre egon. Itsasoa haserre dago.

  haserre izan Haserreak hartua izan. Bizilaguna haserre bada, ez zaio erantzun behar ezer. Ugazabarekin haserre ginen. || (Ezezko esaldietan, balio adierazkorrarekin). Bizibide hura aldatzeko aukera izan zuenean, ez zen haserre.

  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak:

  adond. [haserreturik]: muturka, muzin, muzinka, hats gaiztoan Ipar., koleran zah., samurrik Ipar. g.e.

  iz. [haserrekuntza]: amorru, bekozko, beltzuri, ernegaldi, errabia, haserretasun, irakidura, irakin, furia Ipar., haserredura Ipar., samur Ipar., samurdura Ipar., samurgo Ipar., amorrazio Heg., haserrekuntza Bizk., ernegazio beh., betilun g.e., errabiatasun g.e., hisigo g.e., muturtasun g.e., sumin g.e., errabiamendu zah., hira zah., kolera zah., hisia Ipar. g.e., kexeri Ipar. g.e., sepa Ipar. g.e., sumindura Ipar. g.e., haserrego Ipar. zah.

  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. enfado, enojo; furia, ira, cólera (2) izond. enfadado, -a, enojado, -a; furioso, -a (3) adb. con enfado, con furia
  fr (1) iz. fâcherie, bouderie, colère (2) izond. fâché, -e ; irrité, -e ; furieux, -euse (3) adb. en colère, avec furie
  en (1) iz. anger, annoyance (2) izond. angry, annoyed, cross (3) adb. angrily
  port (1) iz. aborrecimento, zanga, irritação  (2) izond. irritado, -a

  Haserrea azalera irten da. [Kalera atera dute haserrea, Berria.eus (20018-03-25)]
  

  

  haserre (Argazkia: Assemblea, Berriatik hartua)

   
• 

  Maite 11:35 pm on 2018/03/24 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gabetu 

  ad. gabetu, gabe/gabetu, gabetzen 1 da/du ad. Norbait edo zerbait gauzaren bat gabe utzi edo gelditu; norbaiti zerbaiten jabetasuna kendu. (Dagokion osagarriak -z atzizkia hartzen du). Bere ondasun eta aberastasun guztiez gabetu zuten. Zegozkidan eskubideez gabetu naizenez gero. Ez dut eskuetan dudanaz gabetu nahi. Azeria, buztanaz gabetua. Laguntza mota guztiez erabat gabeturik. Zeruko grazia miragarriaz gabetua aurkitzen den arima. Kalte handia da begietako bistaz, osasunaz eta azienda guztiaz gabetzea. 2 (Hitz elkartuetan, bigarren osagai gisa). Ik. axolagabetu; baliogabetu; bihozgabetu. Juduak errege gabetuak izan zirenean. 3 (Era burutua izenondo gisa). Ezedukien eta gabetuen artean. || Gizonik behartsuenari, on guztiez gabetuenari galdetzen badiozu. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.
  [gabetu] : kendu, larrutu, bipildu. Ant. ipini, jarri, hornitu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. privar, dejar sin, quedarse sin
  fr da/du ad. (se) priver, rester sans, laisser sans
  en du ad. to deprive
  port du ad privar

  Horretaz gabeturik, bost axola mundua.  [Mirarien kalezuloa, Nagib Mahfuz / Patxi Zubizarreta (Alberdania-Elkar, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  gabetu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)