Gaurko hitza

Updates from maiatza, 2019 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:00 pm on 2019/05/22 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  babaka 

  iz. Ardien edo ahuntzen gorotz alea. Ik. baba 4. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  babaka (L-ain, BN-lab, Sc, R ap. A; H), bebaka (S ap. A; Foix ap. Lh). Excremento de ganado ovino. “Crotte de brebis, chèvre” H. “Cagarruta de cabra” A. “Crotte de chèvre” (de baba, fève)” Lh. v. altxirri, arkin, 1 baba (3).

  Sinonimoak: iz.

  [abere xeheen gorotza]: ardi-baba, ardi-gorotz, baba, arkin Ipar., arkorotz Bizk., pikor Ipar./Naf., altxirri g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) boñiga
  fr (cheval) crottin; (vache) bouse
  en cow pat, cow dropping n
  port bosta

  Babaka, urrezkoa izanik ere, beti babaka.

  

  babaka (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:03 pm on 2019/05/21 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zurrupakari 

  adj. Asko edaten duena. Gormanta, maiz zurrupakari. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zurrupakari (AN, B, BN, R ap. A). “Gran bebedor. Gormanta maiz zurrupakari (B), el glotón (es) con frecuencia gran bebedor” A. Zurrupakariak, burua nastutzeraño ordi ezpadadi ere […]. ArgEgut 1935, 20.

  Sinonimoak: izond.

      [edale handia]: zurrutero beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. que bebe mucho, gran bebedor, -a
  fr iz. qui boit beaucoup, un grand buveur, -a
  en iz. a great drinker
  port iz. ótimo bebedor, -a

  Gormanta, maiz zurrupakari. (Hiztegi Batua)

  

  zurrupakari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:12 pm on 2019/05/20 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erle 

  iz. Lau hegoko intsektua, gorputz iletsu eta arrekoa, taldean bizi dena eta eztia eta argizaria egiten dituena (Apis melifera). Erlearen ziztada. Erleen burrunba. Erle urduriaren antzera. Erle erregina: erle eme ugalkorra. Erle langileak: erle eme antzuak. Erle joan-nahiak, ez ezti ez abaraska (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  erle (gral.; Volt 97 (h-), SP, Mic 5r, Urt I 69, Ht VocGr, Lar, Añ, Gèze, Lecl, Arch VocGr, VocBN, Dv, H), erla (V-gip). Ref.: A; Bon-Ond 146; VocPir 526; Lrq; Iz ArOñ (erla), R 400; Als, Ulz; Etxba Eib; EAEL 101; Gte Erd 156. Etim. Quizá originariamente *ez-; cf. ezti, ezko.

  1. Abeja. “Txútxari túf eta érleari klák, echar la saliva y tragarse la abeja” Iz R 312. “Erleak eldu dio (G-azp)” Gte Erd 156. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos.

  Sanso Erlea (1200). Arzam 217. Arri ebilokiak oroldirik ez / erle uzatuak abaarik ez. RS 5. Erle joanak eztirik ez. RIs 31. Erle gazteak, gazte direiño, kanpoan dabiltza. Ax 179 (V 120). Erle ioan nahiak, ez ezti, ez breska. O Pr 146. Khearen ihesi erleak. Hm 229. Nola erleak ezin geldi baititezke ustelduretan. SP Phil 525. Ezko xahia erletik bezala. Bp I 144. Erlen eta xinaurrien exenpluen gainean. ES 185. Erlen eztia. Lg I 225. Zergatik erliak diren hiltzen. Egiat 178. Ala nola érle dilijénte injeniosa bere erlatégian. LE Matr5 294. Erliak egiten dabee erri bat. Mg PAb 180. Zelan dabillen erle bat egaz. Añ LoraS 90. Auzoan zariketan / dabiltzan erleak. It Fab 181. Ikusi zuen bere aoan erle-samalda andi bat. Lard 140. Zeren lixtorrek hiltzen baitute erle hainitz. Dv Lab 296. Erle eta xori mota guziek. HU Zez 118. Erlen erregiñak. Itz Azald 181. Erle burrunba ezti batekin. JE Bur 151. Lorea billatu duan erlea. Ag G 136. Erlea kofoinean iduria dena. Barb Sup 186. Erle gogatiaren eztia. Ldi IL 127. Erle batek dausi loraen ederra? Laux AB 41. Erle maratz langille urrezko gerrikodunak. Erkiag Arran 10. Erle edo leizarfin kafira. JEtchep 16. Erleren batek eldu didala. NEtx LBB 149. Hobe da ahurtara bat erle, zakutara bat uli baino. EZBB II 73. Dama gaztea, zuk badakizu / nik zaitudala naiago, / erle goseak udaberriko / lorea baño geiago. Ayesta 80. Gure inguruetako mendietan erle asko izaten zen. Ostolaiz 137. Erle urduriaren antzera. MEIG III 144.

  v. tbn. He Phil 106. VMg XI. Gy 189. Ur Dial 10. Ip Dial 27. Hb Egia 64. Elzb Po 187. AB AmaE 266. Zby RIEV 1908, 768. Azc PB 109. Urruz Zer 29. Ox 117. Jaukol Biozk 72. Enb 164. Tx B III 56. Etcham 172. Or Mi 17. MendaroTx 91. Kk Ab II 115. JMB ELG 82. Eguzk GizAuz 109. EA OlBe 26. Lf Murtuts 25. Zait Sof 5. JAIraz Bizia 35. Anab Poli 113. Basarri 13. And Auzta 101. Gand Elorri 34. Vill Jaink 73. Ibiñ Virgil 108. BEnb NereA 207. Berron Kijote 124.

  “Érle: 1) moscardón; 2) gargajo (R-is)” Iz R 403.

  2. (B, S), erla (V-gip). Ref.: A; Lrq; Etxba Eib. Colmena, enjambre. “Erle hori erkhida dizügü, […] cette ruche (S-saug)” Lh s.v. erkhida. “Erlia daukagu alde onetatik” Etxba Eib. Opeko erlea enetzat / Maiatzekoa anajeentzat. “Enjambre de Abril”. RS 266. Erlia legez, mordo baten gizon ta andra naaste. fB Olg 67. Ementxe ipiñiko xuagu erle ori. And Auzta 101.

  (Fig.). Ipiñixuz erbestetik etorrijak eta gogoratu daikezu zelako erlia ibilli ixango dan emen. Kk Ab II 12

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) abeja (Apis mellifera)
  fr iz. abeille
  en iz. bee
  port iz. (Zool.) abelha

  Erle joan-nahiak, ez ezti ez abaraska (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  

  erle (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:27 pm on 2019/05/18 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gogoberotu 

  ad. gogoberotu, gogobero, gogoberotzen. da/du ad. Animatu, adoretu. Elkar gogoberotuz ari gaitezen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gogoberotu. Animar. Alkar gogoberotuz ari gaitean, sutsuak suagotuz, gogo-urriak eraikiz. Ldi IL 87.

  Sinonimoak: iz.
  

  [gogoberotu] : animatu, adoretu, berotu, sutu, animoak eman, adorea eman, kemena eman (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. animar(se), entusiasmar(se), ilusionar(se)
  fr encourage, cheer up; delude yourself, kid yourself
  en encourager, inciter; se décider à, s’enhardir
  port encorajar-se, entusiasmar-se animar-se

  Elkar gogoberotuz ari gaitezen, sutsuak suagotuz, gogo-urriak eraikiz. Ldi IL 87.

  

  gogoberotu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:54 pm on 2019/05/17 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  euritako 

  iz. 1 iz. Euritik babesteko jantzia. Euritakoa jantzi. 2 iz. Aterkia. Euritakoa zabaldu, ireki. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  euritako (G-bet ap. A), uritako (L, BN ap. A), euritarako (V-gip ap. Etxba Eib).

  Paraguas; capa para la lluvia. v. aterki. Goizerria denean gorriago ezen ez hori, eure euritakoa eztemala nehori. “Ton manteau de pluie ou ton capuchon”. O Pr 612. Felis, euritarako / ain zabal orregaz / erromerira, zelan / zoaz bero onegaz? AB Olerk 530. Neskatileak artuten dituz / emon da mutil zoroak / euritako bat, urrezko ebillak / ta urrezko errosarioak. Azc PB 117 (Ur PoBasc 303 guardasoltxu). Bere euritakoa eskuan eta makil-muturretik pardela bizkarrean. Mok 4. Eudi asko ari du ta euritakoa obe du artu. Alz Ram 32. Soingainekoak, burutakoak eta euritakoak jaso zituzten etxeko jaunaren morroin zaloinaren eskutik eta atera ziren zazpiak karrikarat. Mde Pr 138. v. tbn. Ag G 94. Urruz Zer 49. Euritarako: Urruz EEs 1912, 42. Uritako: Etcham 164.

  Sinonimoak: iz.

      [aterkia]: aterki, parasola Ipar. beh., guardasol Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. paraguas; capa para la lluvia
  fr iz. parapluie
  en iz. umbrella
  port iz. guarda-chuva, (de mujer) sombrinha

  Jendea bizkor igarotzen zen ezker-eskuin, euritako blaituetan bilduta. [Eguzki beltzaren sekretua, Alberto Ladron Arana (Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  euritako (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:50 pm on 2019/05/16 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sehi 

  iz. Ipar. Etxeko zerbitzaria. Ik. morroi; neskame; mirabe. Seme-alabak eta sehiak. Oro ohointzan ari zirela, nagusi ala sehi, saltzaile ala erosle. Non ez baita erraz ezagutzea nor den sehi eta nor nagusi. Jaun erretorearen sehia. || Sehi eraman zuen .(Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sehi (L, BN, S; SP, Urt I 192, Ht VocGr 350, Lar, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H; sei G, L, BN-baig; Lar, Izt 111v, A (que cita a It)), senhi, seein, sein, xei (BN-baig). Ref.: A (sei); Satr VocP; Satr CEEN 1969, 211; 8; EAEL 273. Etim. De *seni-; cf. aquit. Senicco, Seniponnis, etc.

  Criado, sirviente; empleado. “Criado”, “doméstico, el de la familia” Lar. “Xei, personal de servicio en general; criado, criada, indistintamente” Satr CEEN 1969, 211. Tr. Documentado desde Dechepare, es propio de la tradición labortana y bajo-navarra. Al Sur se encuentra en sendos textos baztaneses (sei, seeñ y señ), y en Iturriaga, Bilintx, JBDei, Zaitegi (sein) y Oskillaso (Kurl 41); cf. tbn. errege-sein en Orixe (Mi 13). La forma senhi se encuentra en el pról. de CatLan (4).

  Zeren bainaiz sehi zurea. EZ Man II 82. Sehi lausengari batek / ahutzekoz io zuen. EZ Noel 95. Zure sehi fidelek. Harb 346. Semealaba, sehiak eta etxeko familia guztia. Ax 260 (V 174). Lehenak zuek zarate / sehi haren hatzean. Hm 190. Bekhatuaren sehiek ezin froga dezaketena. SP Imit IV 1, 10. Irakhats dezoten bere haurrei eta sehiei. CatLav A 4v (V 5). Jauna, ene sehia etxean dagot ohatua. He Mt 8, 6 (TB sehi; Lç, Dv, Echn, Samper, Leon mut(h)il, Ip mithil, Ur, Ol, Or, Ker, IBk, IBe morroi, Ur (V) otsein, SalabBN zerbitzari). Iduki zazue eztitasuna zuen seeñeekin (B, s. XVIII). BOEans 808 (tbn. 808 señeez, 323 sei). Aphez handiaren sehi batek. Lg II 264. Ez zinduen itxiki nahi Jaunaren sehi kualitatea baizen. Mih 29. Langilen eta sehien soldataren atxikitzia. CatLan 118. Hautatzen duzu halere / sehi baten izena. Monho 108. Sehiak eta bertze bere menekoak erasiaz eta errephortxuz xahutzen dituzte. Dh 68. Farisauek […] egorri zuzten sehiak haren hartzerat. TB Io 7, 32 (Lç ofizier, He arxer, LE ministro, EvS sarjant, Ol morroi, Or, IBe goardia, Ker e IBk zaintzaile). Zer ez dute egingo / gurekin nausiak, / ausartatzen badira / onetara seiak? It Fab 187. Mende zaharretan ez ziren zaldiak / sortzez munduratzen gizonen sehiak. Gy 144. [Kafeko] seiak ekarri ziyon / zuzen mandatua: / Jauna, bost errial da / bedorren kontua. Bil 130. Hainbertzenarekin ekartzen daukute sehiek champagne deritzan frantses arno xuri harro eskualduner ere laket zeiena. JE Bur 133. Aiuntamentuen landola-señak […] kontu orokarrak […] gertetan astia. “Personal”. ForuAB 71. Jopu edo seiak. JBDei 1919, 167. Sehien herrunkakoak iduri zaizkolakotz sosdun ez diren guziak. Zub 65. Sehi gazteari karrasiaka hasi zen: Salta, Gaxuxa, salta! Zerb Azk 107. Iainko aren seina, Abari alegia. Zait Plat 59. Jaunaren lagunak zaldiz, sehiak aldiz oinez. Ardoy SFran 233. Dirua sehi ona, bainan nagusi tzarra. EZBB I 81. Lau haur, senar emazteak eta gelaria edo sehia. Etchebarne 116.

  v. tbn. Brtc 21. MarIl 49. Dv LEd 268. Laph 200. Lap 225 (V 101). Elsb Fram 175. Jnn SBi 169. Arb Igand 89. HU Zez 68. CatJauf 80. Lander RIEV 1907, 431. Barb Sup 152. Etcham 184. Gazte 16-5-1958, 7. Larz Senper 44. Xa Odol 322. Lf in Casve SGrazi 11. Larre ArtzainE 260.

  (Uso predicativo). Mundu honek anhitz jende enganatu darama, / iagoitikoz bizi ustez haren sehi dabiltza. E 99. Non bortxatua baita sehi, azinda beltz zaintzale jartzera. Jaur 125. Herritik sehi joanak. HU Aurp 111. Handik zenbeiten beren etxerat sehi eremaiteko. JE Bur 209. Jujearen etxean ezarri zuten sehi. Othoizlari 1954 (nº 2), 13. Neskek ezkondu baino / nahio dute sehi. Xa EzinB 100. v. tbn. Dh 298.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [zerbitzaria]: azpiko, esaneko, eskuko, eskupeko, etxeko, etxetiar, hankapeko, mendeko, mirabe, zerbitzari, manuko Ipar., manupeko Ipar., peko Ipar., petzero Ipar., agindupeko Bizk., ogipeko Bizk., nerabe Naf., mainata Zub., mixkandi Zub., ogituko Bizk. g.e., sujet Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) criado, -a, sirviente (2) iz. (Ipar.) siervo, -a
  fr iz. (Ipar.) serviteur, servante, domestique
  en iz. servant
  port (1) iz. (Ipar.) criado, -a, sirviente (2) iz. (Ipar.) siervo, -a

  Non ez baita erraz ezagutzea nor den sehi eta nor nagusi. (Hiztegi Batua)

  

  sehi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:46 pm on 2019/05/15 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mindura 

  iz. Nahigabea, atsekabea. Nire bihotzari bakarrik mindura dario. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mindura (AN, L ap. A; SP (sin trad.), Lar, Izt 10v, Hb ap. Lh, Dv, H), mintura (-th- Dv A, H), minduru (R ap. A).

  Amargura, dolor. “Amargor, amargura” Lar. “Acritud contra alguien” A. Kastitatea bihotzez maite duena despitatuko da paregabeko mindura batez kastitatearen kontra egin duen falta xipiena eta arinenagatik. SP Phil 238 (He 240 miñdura). Ai, au mindura beltza / ai nere lotsa / alabak negarra ta / aitak lur otza. Balad 48 (tbn. en Or Eus 117 y Etxde AlosT 100). Nere biotzari bakarrik / mindura jario. Ib. 48. Bere sendi, guraso ta anaiak, eriotz-minduraz etzuten egikizun orretan beriala sartzeko gogorik. Garit Usand 59. Ez du niganako mindurarik. Amez Plat 30. Egi latzaren galtzairu sendoz / ta izar zaputzen minduraz. ‘El desengaño de esquivas estrellas’. (Interpr?). Gand Elorri 103. Mindura gaur. Tít. de un libro de J.M. Lekuona (Roma, 1966). Itxasoak garratz ura, / animak aren mindura, / zure eriotzak piztu ninduan / euskal olerti mundura. NEtx LBB 262.

  Sinonimoak: iz.

      [oinazea]: oinaze, hira g.e., hiradura g.e., pena g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. amargura, aflicción, resentimiento,
  fr iz. amertume, aigreur
  en iz. grief, sorrow, sadness
  port iz. amargura,  aflição, m ressentimento, mágoa
  

  Nire bihotzari bakarrik mindura dario. (Hiztegi Batua)