Gaurko hitza

Updates from uztaila, 2019 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:14 pm on 2019/07/11 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mokokari 

  iz. 1 adj. Mokoka ari dena, mokoka aritzen dena. Utikan, bele mokokari hori! 2 adj. Adkor. Liskartia. Emakume mokokari, etxearen nahastari (esr. zah.). 3 adj. Berritsua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mokokari (G, AN, L, B, Sal; Aq 696 (AN), Dv, H, VocB). Ref.: A; Izeta BHizt2.

  1. Pendenciero, disputador; regañón. “Reprehensor” Aq 696. “Emakume mokokari, etxearen nahastari” H. “Renegón” VocB. “Gure auzoko Koxpa mokokarie da” Izeta BHizt2. Ze etxokandre bat mokokaria agitz, ta espezialki prediku aitzetik zetorrelaik, berarias bekala yago oiu iten zue etxean (108). LE-Ir. Etxe-gaineko selharu-zokhoan egotea hobe da, ezenetz etxe-barnean emazte mokokariarekin batean. Dv Prov 25, 24 (Ol y BiblE liskarti, Ker matrakalari). Lehen lehenak dire barraiatzeko lanetan, mokokari hautuak [sinhetsi nahi gabekoak]. Hb Egia 127. Andre zoro mokokari, haur ergelen / gogoa. Ox 100. “Gizon tresna”! Hitz horrekilan izendatzen ginuen Eskual-Herrian gizonxkila zerbait, kixkila, entherka, aise mokokaria. SoEg Herr 20-10-1960, 1.

  (c. sg. A; H). “Luchador, hablando de aves” A.

  2. “(S; Foix), querelle” Lh.

  Sinonimoak: mokokari izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [berritsu]: berri-jario, berriketari, berritsu, eletsu, elezu, erausle, hitz-jario, hitz-mizti, hitzontzi, hiztun, jolastun, elekari Ipar., eleketari Ipar., berba-jario Bizk., berbaldun Bizk., berbati Bizk., berbatsu Bizk., berbontzi Bizk., kalaka Ipar./Naf., kalakari Ipar./Naf., elestari Zub., eleberriti zah., erasle Ipar. zah.

  [liskartia]: iskanbilatsu, istilutsu, liskarti, liskartsu, zalapartari, aharrari Ipar., eskatimari Ipar., kasailari Ipar., kalapitari Ipar./Naf., liskargile g.e., sesiante Heg. beh., zalapartero Heg. beh., bilakari Zub. g.e., atralakari Bizk. za

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. picoteador, -a, que da picotazos (2)  izond. (hed.) picotero, -a, charlatán, -ana (3) izond. reprochador, -a, que reprende; pleiteador, -a, camorrista, pendenciero, -a
  fr (1) izond. qui picote, qui becquete (2)  izond. (hed.) bavard, -e ; jaseur, -euse (3) izond. querelleur, -euse ; chicanier, -ière
  en (1) izond. pecking, fighting (2) izond. [berritsua] talkative, chatterbox (3) izond. [liskartia] quarrelsome
  port (1) izond. que bica (2) izond. (hed.) charlatão, -ona (3) izond. resmungão, agitador

  […] odoltsuak, urdaileko ukabilkada arnasarik gabe uzten zintuztenak, burutik helduz eta besoa bizkarrean tinkatuz giltza egin eta zu eta aurkaria lurrera hanka zabalik erortzen zineteneko arialdi antzuak, ez zara oroitzen behin ere borroka zeuk hasi izanik, higuin baitzenituen borroka kontu guztiak, baina beti izaten zenez mokokariren bat inguruan, astakilo burugaberen bat mehatxu, ozarkeria eta irainez zirika hasiko zitzaizuna, batzuetan zeure burua defendatzera beharturik sentitzen zinen, nahiz eta txikiena zeu izan eta ia seguru egon zeharkatuko zintuztela.  [Neguko egunerokoa, Paul Auster (Oskar Arana), Txalaparta, 2015] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  mokokari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:37 pm on 2019/07/10 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zurrumurru 

  iz. 1 iz. Hots arina. Ik. marmar. Ur xirripak egiten duen zurrumurrua. Berba zurrumurrua entzun zuen. Gizonezkoen zurrumurrua eta noizean behingo eztulen bat. 2 iz. Ahoz aho dabilen berria, zehaztu eta egiaztatu gabea. Zurrumurrua zabaldu. Zurrumurru zital bat barreiatu da bazter guztietan. Beste adiskideren bat ba ote zuen zurrumurrua bazebilen mingain-luze batzuen artean. Zurrumurru hori egia izan zitekeen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Sinonimoak: zurrumurru iz.

  [marmarioa]: firfira, marmar, marmariza, murmur, txutxu-mutxu, xuxurla, erasia Ipar., gurgur Ipar., marmara Ipar., murmurika Ipar., alamen Bizk., marmario Gip., surmur Gip., murmuzika Zub., murmurio g.e., murmurazio zah.

  [berri egiaztatu gabea]: erausi, esamesa, zeresan, amen-omen Ipar., elepide Ipar., errankizun Ipar., erran-merran Ipar./Naf., ipuinberri g.e., iruzkin g.e., zizka-mizka g.e., eleberri zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. murmullo, rumor (2) iz. rumor, murmuración, chisme, comidilla
  fr (1) iz. [hots xumea] rumeur, murmure, chuchotement (2) iz. [esamesa] cancan, ragot, fable
  en iz. rumour (Br); rumor (Am)
  port (1) iz. murmúrio, sussurro (2) iz. rumor

  Beste adiskideren bat ba ote zuen zurrumurrua bazebilen mingain-luze batzuen artean. (Hiztegi Batua)

  

  zurrumurru (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:12 pm on 2019/07/09 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eskatimari 

  adj. Ipar. Liskartia. Suak pizten du ikatza, garrak egurra; orobat eskatimariak auzia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eskatimari (L ap. A; Dv).

  “Querelleur […] (Etcheberry)” Dv. “Pendenciero” A. Gizon eskatimariak phizten ditu liskarrak. Etcheberry 121. Suak phizten du ikatza, garrak egurra: orobat eskatimariak hauzia. Zerb IxtS 58.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

  [liskartia]: iskanbilatsu, istilutsu, liskarti, liskartsu, mokokari, zalapartari, aharrari Ipar., kasailari Ipar., kalapitari Ipar./Naf., liskargile g.e., sesiante Heg. beh., zalapartero Heg. beh., bilakari Zub. g.e., atralakari Bizk. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) disputador, -a; pendenciero, -a
  fr querelleur, querelleuse; (familier) bagarreur, bagarreuse
  en (verbally) argumentative, quarrelsome; troublemaker
  port litigador, pendenciador(a)

  Suak pizten du ikatza, garrak egurra; orobat eskatimariak auzia. (Hiztegi batua)

  

  eskatimari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:28 pm on 2019/07/08 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  uholde 

  iz. 1 iz. Eurite handiaren ondorioz, ibaiek gainez egitea eta lur eremuak urez estaltzea. Ik. uraldi. Euri-jasa jaitsi zen, uholdeak etorri ziren, haizeek erauntsi eta etxe hari eraso zioten. Uholdeak bezala etorriko dira gaitz guztiak zuen gainera. Uholdeak eraginiko kalteak. Gure mendi eta herriak odol horren uholdeaz itoak genituen. || Uholde handia: Bibliak dioenez, Noeren garaian gertatu zen uholdea, mundu osoa estali zuena. 2 iz. Irud. Negar uholdeak. Laugarren mendean, iparraldeko uholde hark kristau herria eta erromatarren inperioa estali zituen. Hortik etorkinen lehen uholde gaitza. . (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [eurite guztiz handia]: uraldi, pesia Ipar., zoperna Ipar., uralde Ipar., ufal Bizk., uriola Bizk., dilubio zah., tulubio Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. inundación, anegamiento, anegación (2) iz. lluvia torrencial; aguacero (3) iz. (hed.) oleada
  fr (1) iz. inondation, crue (2) iz. déluge (3) iz. (hed.) vague, remous
  en (1) iz. flood (2) iz. [euri-jasa] torrential rain, downpour (3) iz. (hed.) wave, torrent, surge
  port (1) iz. inundação, alagamento (2) aguaceiro

  Tafallako ipar eta heagoaldeko sarrera-irteerak blokeatuta gelditu dira uholdeekin (Berria.eus, 2019-07-08)
  

  

  uholde (Argazkia: @dominguez_jdm, Twitter)

   
• 

  Maite 10:37 pm on 2019/07/07 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ikusmira 

  iz. 1 iz. Ikuslearen aurrean agertzen den lurralde eremua. Ik. ikuspegi. Zure begirada gal dadila leihotik harantz hedatzen den ikusmira zabal horretan. Luzaz geratu ginen han, ikusmira ederraz gozatzen. 2 iz. Ikusnahia, jakiteko edo ezagutzeko gogoa. Bere ikusmira asetzeko. || ikusmiran adb. Ikusmiratzen. Ikusmiran egon. Paperen artean ikusmiran nenbilela. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ikusmira, ekusmira.

  I (Sust.). En DFrec hay 7 ejs. de ikusmira.

  1. Curiosidad, deseo de ver. Emakumeak oi duten ekus-mira arekin eman zituala pauso batzuek […] jazkera ekusteko. Donce 9. Ikus-mirak mugiturik. Bv AsL 153. Estalgarrien neurriak nola / jetxi zaizkigun erdira, / batere uste ez genduala / ase gure ikusmira. Olea 96.

  2. Espectáculo, función. Ikusmira guziak igandetan izan oi dira. Ayerb EEs 1915, 223. Oso zaillak gera munduko gauzaz asetzen: jan-edanez, diruz, jazkeraz, ikusmiraz ta abar eta abar. BAyerbe 153.

  “Tema para ver, para curiosear. Burrukia zeuan kalian eta jente guztia ikusmiria zeuan lekura batu zan” Elexp Berg. Ikusmirarik atsegingarriena auxe izan zan: […] neska-mariñelen trebetasuna. EgutAr 10-11-1959 (ap. DRA).

  3. (G-goi ap. JMB At), ikusbira (G-goi ap. JMB At). “Paisaje” Garate 2.a Cont RIEV 1933, 99. “Panorama” JMB At. Atze-oiala erortzen […] zeru-ikusmira ezkutatuz. NEtx Antz 120. Ikusmira ta giro gozoak sortu egiten dizu zere sentipena. NEtx LBB 31. Ikusmira ederra egongo da nolanai ere gaillur artatik. AZink 164.

  4. Ojeada, vistazo. “Observación” Garate 2.a Cont RIEV 1933, 99. Ikusmira bat egitea ez litzake kaltegarri. JAIraz Joañixio 89.

  5. “Perspectiva en el tiempo (G-azp)” Garate 1.a Cont RIEV 1930, 155.

  6. Vista, lo que alcanza la vista. Etzuten begien ikusmiran iñoren arrastorik topa. Etxde JJ 111. Laiño trinkoak ikusmirari amar bat metroko inguru-mingurua opa zion. Ib. 257.

  7. “Maravilla. Erri artako ikusmiria da, oiñ dala milla urteko elizia” Etxba Eib.

  II (Adj.). (V-ple, G), ikusmera (V-ger-m). Ref.: A; Ond Bac.

  Curioso. Bilduaz bere aurrian beriala ikusmira asko. Egut [?] 2-9-1920 (ap. DRA).

  III (Adv.).

  Mirando; a mirar. Bidazti guziok […] ikusmira jatsi giñala. Egan 1955 (1-2), 52. Alan uste eben ikusmira egozan guztiak. Bilbao IpuiB 186. Iñor ez ikusmira. Gazt MusIx 195 (Or ib. 202 beha, Onaind ib. 210 begira).

  Sinonimoak:  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  ikusmira adond. g.e.

  [begira]: begira, begiraka, erreparoan, ikusmiran, so, beha Ipar., behaka Ipar., ikuska Ipar.

  ikusmira iz.

  [ikusnahia]: ikusmin, ikusnahi, ikusgura Bizk.
  [ikuspegia]: bista, ikusbide, ikuskari, ikuskizun, ikuspegi, ikusbitarte g.e., ikuskin g.e.

  ikusmira izond.

  [ikusteko gogoa duena]: ikusmin, ikusnahi, ikusgura Bizk., begiluze, kurioso beh., ikusbera jas., kurios Ipar. zah., begi-luze

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. curiosidad, ganas/deseo de ver, ganas/deseo de conocer (2) iz. [ikuspegia] vista, perspectiva (3) izond. curioso, -a; deseoso de saber y conocer
  fr iz. vue, perspective, panorama
  en (1) iz. [ikusnahia] longing to see; curiosity (2) iz. [ikuspegia] view; perspective
  port (1) iz. curiosidade (2) iz. vista, perspectiva

  Hemendik dugun ikusmira sinesgaitza da. [Baina bihotzak dio, Xabier Montoia (Elkar, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  ikusmira (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:33 pm on 2019/07/06 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eragotzi 

  iz. eragotzi, eragotz, eragozten. 1 du ad. Heg. Zerbait egiten, burutzen edo erabiltzen ez utzi. Ik. galarazi 1; debekatu. Argia ikustea eragozten didatenak. Zerk eragozten dizu zoriontsu izatea? Euriak eragotzi zuen gau jolasa. Egitekoek eragozten badizute elizara etortzea. Ezkontza eragozten duen gauzaren bat ezagutzen badute. Itsasgizonik jakitunenak ere ezin eragotz lezake, ez, kontrako haizea. Bidea eragozten dioten sasiak. 2 dio ad. (nor osagarririk gabe). Norbaiten lasaitasuna edo ongizatea asaldatu. Ik. galarazi 3. Eragozten dizu hain berandu deitzeak? Zigarroen keak eragozten dizu? 3 du ad. Ipar. Zah. Egotzi, bota. Ez nire gainera eragotz zeure haserrea. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [galarazi]: galarazi, baratu Ipar./Naf., enpatxatu Ipar. zah.

      [norbaiten lasaitasuna asaldatu]: galarazi, molestatu Heg. beh.

      [egotzi]: Ipar. zah.bota, egotzi, jaurti, jaurtiki, aurtiki Ipar., iraitzi Ipar., ohildu Zub.

      [debekatu]: Heg. debekatu, galarazi, gebendu g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Heg.) impedir, dificultar, incomodar, no dejar (2) du ad. (Heg.) prohibir (3) du ad. (zah.) (Ipar.) arrojar, lanzar; hacer caer (4) du ad. [artaburuak, lekak…] (Ipar.) desgranar (5) du ad. (Z) obligar a, llevar a (6) du ad. injertar (7) dio ad./ du ad. (G) intranquilizar, turbar (8) dio ad./ du ad. molestar
  fr (1) du ad. empêcher, rendre difficile, ne pas laisser (2) du ad. (Heg.) interdire (3) dio ad./ du ad. gêner, déranger
  en (1) du ad. to impede, to hinder, to hamper, to prevent (2) dio ad./ du ad. to bother; to disturb; to incommode

  Iruñeko hainbat zinegotziri indarrez eragotzi diete balkoira ikurrina ateratzea  (Berria.eus, 2019-07-06)

  

   
• 

  Maite 11:05 pm on 2019/07/05 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  binbilikatu 

  ad. binbilikatu, binbilika, binbilikatzen. Oreka-puntuarekiko edo ardatzarekiko alde batera eta bestera higitu.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  binbilikatu. “Ballotter” T-L.

  Sinonimoak: ad.

      [gorgoinatu]: gorgoinatu, zabu egin, zalantzatu, zanbulu egin, zanbuluak egin, junpatu Ipar., balanbatu g.e., zabundu g.e., zabunkatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. bambolear(se), balancear(se)
  fr se balancer⇒ v pron
  en sway⇒, totter⇒
  port da/du ad. balançar-se, rebolar-se

  Halako edo holako filmetako giro-deskribapena egin niezazueke, hartara jarriz gero: atetzar herdoildu kresalak horzkatuak, bidoi solte binbilikatuak, zoru kirrinkariak, masta ulukariak, bai eta ere ikaratzen olandresen barkuak, baina ni ez.  [Terra Sigillata, Joxe Austin Arrieta, Txalaparta, 2008] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  binbilikatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)