Updates from ekaina, 2020 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 10:04 pm on 2020/06/08 Permalink | Reply
    Tags:   

    jabegai 

    iz. Oinordekoa. Graziak Jainkoaren seme eta Zeruaren jabegai egiten du gizona.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    jabegai. (AN, L, BN ap. A ; Añ, H (ia-)), jabegei (V-gip, G, S, R ap. A ), jaubegai, jaubegei (V ap. A ; Añ (V), Izt). Heredero; futuro dueño. “Heredero, yaubeg[e]i, oñordekoa, gei ” Izt 59r. v. primu. [Grazia da] gizona Jainkoaren seme egiten duena, baita zeruaren jabegai, primo edo heredero. CatBurg 34. Egin ginduan Jaungoikoaren beraren adiskide ta seme eta Zeruaren jabegai. AA I 541. Arimea da Jaungoikoaren Alabea, zeruko yaubegei ta herederua. Zav Serm I 22. Zeruko iabe gai gera gu guztiok Jesu Kristogan siniste degunok. LE Urt (ap. H). Zeruaren erederu edo jaube-gei. CatBus 29. Nere etxean jaio dan mendeko au da nere jabegaia. Ur Gen 15, 3 (MarIl 16 jaubegei, CatArrig 85 yaubegei). Kondeak bere ondasunen jabegai bidezkorik ez baitzuen. Arr GB 93. Jaubegeirik bat daukat, bakarrik semea. AB AmaE 420. Ez al naz kristinaua, eta, beraugaitik, errege andi baten alabea eta erreñu andi baten jaubegeia? Itz Azald 8. Santi, yaubegei yaio zan ta yaubegei, oiñordeko, azi ta kozkortu. A Latsibi 12. Maizter jarriko al gera etxe on baten jabegai izanda? Etxde JJ 64. –Badakizu, neuk esanda, neuretzat nai zindukedana. […] Etxerantz yoan astiro neskatillea, bere jaubegai-gurakoa alboan ebala. Erkiag Arran 99. v. tbn. Añ MisE 39. JBDei 1919, 353. KIkV 67. Jabegei: Cb CatV 48. Jaubegai: CrIc 123. Otx 77. Jaubegei: JJMg BasEsc 47. Garit Veni Mecum 6s (ap. DRA). Yabegai: Legaz 36. Ir YKBiz 386.

    Sinonimoak: iz.

    [oinordekoa]: jaraunsle, maiorazko, oinordeko, premu Ipar., heredero zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  iz. heredero, -a, sucesor, -a, destinatario, -a
    fr iz. héritier
    en iz. inheritor, heir
    port iz. herdeiro, -a

    Testuinguruan

    Kondeak bere ondasunen jabegai bidezkorik ez baitzuen. Arr GB 93. (Orotariko Euskal Hiztegia)

     

  • Maite 1:44 pm on 2020/06/07 Permalink | Reply
    Tags:   

    lohikeria 

    iz. Lohitasun gaitzesgarria; bereziki, haragizko bekatua; egite lohia. Ik. likiskeria; lizunkeria; zikinkeria. Zernahi lohikeria den tokia. Dantza eta lohikeria elkarrekin dabiltza. Gizonek gizonekin lohikeriako bekatuak egitea. Lohikeriaz musukatu zuen. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    lohikeria. Tr. Documentado al Norte desde mediados del s. XVIII, y al Sur desde principios s. XIX.

    1. (gral.; Urt II 15, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Dv, Gèze 338, H; loi- Izt 69v, vEys (V, G), H (V, G), VocB ), loikeri. Ref.: A (loikeria); Lrq /lohikéia/; Etxba Eib (loikerixia). Obscenidad, indecencia, impureza; fornicación; lujuria. “Péché contre le 6.e commandement de Dieu” VocBN . ” Lohikeriari emana, adonné à l’impudicité” H. ” Batzuen auan dana da loikerixia ” Etxba Eib. v. lohitukeria. Birjinak orhoitu behar dire, lohikeriaren haize den xumenak nothatzen duela birjinatasunaren distiadura. CatLav 134. (V 70) Izan baidire betheak injustizia suerte guziez: maleziaz, lohikeriaz, abariziaz, gaixtakeriaz, inbidiaz, gizon hiltzeaz […]. He Rom 1, 29. Lohikeria edo paillardiza guzietarik apartatuak eta garbi dire. He Gudu 79. Erio gaiztora eraman dezaken aragiaren loikeri galdua. Mb IArg I 65. Aithortu behar da lohikeriari daronson pasionea dela, […] bihotza gal-arazten duena. Lg II 162. Badakite berenez mortalak zirala loikeria alakoak. Mg CC 113. Loikeria edo gorputzaren atsegin likitsaren gurari zikiña. Gco I 418. Lujuria edo loikeria. Gco II 40. Gorputzean asmau ez eban suzko tentamendurik, ez aragizko loikeriarik, ez griña txarrik. Añ MisE 3. Laster alabaña zabaldu zan idolatria ta loikeria-mota guzia. AA III 282. Diabrubak […] agertuten ditu bere okertasunak ta emendik etorten dira ainbeste loikerija. JJMg BasEsc 200. Pornikazinoia, loikerija, berdekerija, lujurija… fB Ic II 253. Zeuk zeure bakarrian egin oi dituzuzan loikerija eta zikinkerijak. Astar II 287. Izkribatu dugu, manaturik ez deus begiratzez holakorik, bainan xoilki paira dizten yainko falsoei sakrifikatuak direnetarik, odoletik, abre ithuetarik eta lohikeriatik. TB Act 21, 25 (Dv lohikeria; Lç paillardiza, He fornikazione, Ker aragikeri, IBe lizunkeria, IBk sasi-ezkontza, BiblE legearen kontrako sexu-harreman). Hitz emaiten dautzut […] etzautala sekulan gehiago gerthatuko ene lohikeria izigarrietan erortzea. MarIl 73. Zeure arimia ezaintasun ta loikerijaz beterik [dozu] . Ur MarIl 82. Umetan egin oi dira loikeria ez gitxi edo mutiltxoak motiltxoakaz edo neskatillatxoak alkarregaz edo aek oneekaz. CatBus 50s. Mundu guzia loikerian sartua eta kutsutua zegoala ikusirik […] oso garbitzea erabaki [zuen] . Lard 8. Zoazte urrun ohore eta hanpuruskeriak, atsegin eta lohikeria itsusien lehiak. Dv LEd 171. Urgulua zapatzen du humiltasunak, zikhoiztasuna karitateak, lohikeria garbitasunak. Hb Egia 102. Itsutua osoki lohikeriaren lanhoek, […] haur gazte hari buruz zohan. Jnn SBi 138. Bazuten ohoingoaren Jainkoa, bazuten lohikeriarena. Lap 6 (V 5). Elizako dotor eta argi handiak dio, dantza eta lohikeria elgarrekin dabiltzala. Arb Igand 143. Arnoldoren izen garbiari loikeri apurren bat bota bearra. Ag AL 77.
    ( s. XX.) Lohikeria da garbitasunaren kontrako atseginen maithatzea. CatJauf 90. Ardo zale ta loikerira txit etzana. EEs 1913, 163. Lutero oso gaiztoa da. Obe litzeke bere loikeritan neurria artuko ba-lu, gure izen onaz! Inza Azalp 96. Akelarre da! […] / Han erabili lohikeriak ez ditut erran behar. Ox 30. Ohointza barkatzen zuen, lohikeria ere ba; gizon-hiltzale bati ere badugu uste barkatuko zuen. JE Med 150. Oinbeste loikeri garbitzeko, […] bere Semea igorri du. ‘Immondices’ . Or Mi 134. Maitatzen zaitut / nik beti maitasun garbiz, / sekulan ere ez naz ni bizi / loikerirako egarriz. BEnb NereA 105. Maitekeriz ta loikeriz estalitako liburu… aldizkari. MAtx Gazt 54.
    v. tbn. Mih 23. CatLan 116. Brtc 221. Monho 110. Dh 83. Laph 201. Legaz 47. Itz Azald 184. ArgiDL 95. Zerb IxtS 38.

    2. (c. sg. A; H; loi- Lar, Añ, H (V, G)), loikeri. Suciedad, porquería. “Horrura, bascosidad” Lar. “Asquerosidad”, “porquería” Ib. “Zer nahi lohikeria den tokia, endroit où il y a toute sorte d’ordure. Lohikeria guztiak garbitzea, enlever (nettoyer de) toutes les malpropretés” H. Tr. La mayoría de los ejs. son de autores vizcaínos. Au da miaren errauts ta loikerija. Onelan garbituten da burdiñia. Mg PAb 132. Ezarriko zeunkez Erregek berak jan biar daben platerera esku loikeriz atsitubak? Astar II 232. Gatx asko arrak baño ez dira. Bitartian loikerijatik datozala esaten dabe. Ur Dial 34 (It, Dv zik(h)inkeria, Ip theiarzün). Ortzagiñetan ta albagiñetan egiten dan loikerijagaitik. Ib. 36s (It zikinkeria, Dv, Ip zikhin). Ibaiko urak, ujoldietako loikeri guztiak bazterrera kendurik. Ag Kr 37. Au ustel usaia dago zuen artean! […] Loikeri danetan muturra jartzen? Txerriak bezela gizentzen? Ag G 168. Ill-obi oiek kanpotik eder ematen dute, barnean ordea il-ezur ta loikeriz beteak daude. Ir YKBiz 402.

    Sinonimoak: iz.

    [lohikeria] : lizunkeria, lohidura, kutsadura, likiskeria, zikinkeria, zikintasun, zaborreria. Ant. garbitasun (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. impureza; lascivia, lujuria; obscenidad
    fr  iz. pollution ; impureté, impudicité; luxure
    en iz. lust; lechery; obscenity
    port iz. impureza; luxúria; obscenidade

    Testuinguruan

    Lohikeriaz musukatu zuen. (Hiztegi batua)

    lohikeria

     

  • Maite 11:13 pm on 2020/06/05 Permalink | Reply
    Tags:   

    loharkatu 

    da ad. (Ipar.) Lokartu. Deabrua ez baita behin ere loharkatzen.  (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad. Ipar.

    [loak hartu]: lo hartu, loak hartu, lokartu, lokumatu Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es da ad. (Ipar.) adormecerse, dormirse
    fr s’endormir, s’endormir
    en fall asleep
    port adormecer, adormecer

    Testuinguruan

    Deabrua ez da inoiz loharkatzen (Elhuyar hiztegia)

    loharkatu

     

  • Maite 9:22 pm on 2020/06/04 Permalink | Reply
    Tags:   

    galantu 

    galantu, galant/galantu, galantzen. || da/du ad. Apaindu, edertu. Bazekik bere burua txukunkiro edertzen, apaintzen, galantzen.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    galantu.

    1. (Lar, Añ), galandu (H). Embellecer(se); engalanar(se). “Hermosear” , “adornar”, “engalanar” Lar, Añ. “Aliñar, componer” Añ. “1. devenir honnête homme, galant homme; 2. […] (au sens neut.) acquérir de la prestance, de la bonne mine; 3. (au sens act.) embellir, orner quelque chose, bien vêtir une personne” H. Bazeakik bere burua txukunkiro edertzen, galantzen, apaintzen. Lar DT 192. Erranagatik itsusias dela galant, esta orgatik galantzen. (252). LE-Ir. [Dama bat] bitxiz, loraz ta apaindura ederrez galantuko balitz. Añ LoraS 112.v. tbn. Izt D III. Alegeratu da patin tristea baña, / illargiaz beragaz dalako galantu. AB AmaE 393. Loretan dodaz gura lakoxe bizitokiak, / aize bigunak deustez erara ondo zabaltzen, / ta eguzkiak tintaz edertu, intzak galantzen. Ib. 376.

    2. (Lh). Galantear. “Faire la cour à une femme” Lh.
    Luis gaztetxo jaun ori / biolina joten, / Martinatxo andrea / galantutzeatzen. (AN-larr). A CPV 603.

    3. (V-m). Engordar.

    Sinonimoak

    ad. zah. [edertu]: edertu, ederreztatu g.e., politu g.e. (UZEIren sinonimoen hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es da/du ad. embellecer(se), engalanar(se), acicalar(se); ataviar(se)
    fr embellir, s’embellir
    en beautify, embellish
    port embelezar,

    Testuinguruan

    Bazekik bere burua txukunkiro edertzen, apaintzen, galantzen. (Hiztegi Batua)

    galantu

     

  • Maite 10:47 pm on 2020/06/03 Permalink | Reply
    Tags:   

    arbintasun 

    iz. (1) Larritasuna. || (2) Amorrua.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    arbintasun.

    1. (V ap. A ← Añ (V) ). “Ira” , “saña” Añ . “Saña, furor” A. v. armintasun. Ez gaitu beinbere kastigetan, eztau gugaz usetan bere justiziaz, arbintasunaz ta aserreaz. Añ GGero ms. 108 (Ax 138 (V 91) iustiziaz).

    2. “(V-arr), apuro, estrechez” A.

    Sinonimoak

    iz. [arbintasun]: larritasun, estutasun, estualdi, larrialdi, urduritasun. Ant. lasaitasun, patxada

    Beste hizkuntza batzuetan

    • es (1) iz. (B) apuro, estrechez, agobio; angustia (2) iz. (B) enfado, enojo
    • en (1) iz. anguish (2) annoyance, irritation
    • fr (1) angoisse (2) mécontentement, agacement
    • port (1) angústia (2) aborrecimento, zanga, irritação

    Testuinguruan

    Ihes egin gizon gaiztoaren arbintasunetik. (OEH, moldatua)

    arbintasun

     

  • Maite 8:20 pm on 2020/06/02 Permalink | Reply
    Tags:   

    txikiki 

    iz. g.er. Herritar xehe edo xumea, plebeioa. Ik. plebeio. Handikiak eta txikikiak. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    txikiki. (A Apend , que cita a VMg). Persona humilde, plebeyo. Zein ederki adierazoten duten estalki ederren azpian, andikiak, txikikiak ta jakintsuak berak ikasi bear dituzten, onak izateko, bideak! VMg XI. Sustarrik-sustar urrintxo jatzi ezkero, uste dot andikijak eta txikikijak ezkeunkela alde andirik ixango. Kk Ab I 90.

    Sinonimoak: iz.

    [txikiki] : plebeio

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz./izond. plebeyo, -a
    fr  iz./izond. plébéien, -enne
    en  iz./izond. plebeian
    port iz./izond. plebeu

    Testuinguruan

    Handikiek txikikien matxinadak suntsitu nahi izan zituzten. #gaurkohitza

    De B. Barloccini Рhttp://www.copia-di-arte.com/a/perkins/thesecessionofthepeopleto.html, Dominio p̼blico, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7925356

     

  • Maite 10:25 pm on 2020/06/01 Permalink | Reply
    Tags:   

    aztoragarri 

    adj. Aztoratzen duena. Ik. aztoratzaile. Klima aldaketaren mamu aztoragarria.  (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.

    [aztoragarri] : asaldagarri (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. inquietante, perturbador, -a
    fr izond. inquiétant, préoccupant
    en izond. disturbing, worrying, troubling
    port izond. inquietante, perturbador, a

    Testuinguruan

    Oraindik aztoragarria zait irakurritakoaren oroitzapena orrialde posizio jakin batekin ezin lotzea, baina ohitzen hasi naiz. [Liburu-e, Angel Erro (Berria.eus, 2020-06-01)]

     

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel