arroitu

iz. (GN) 1. Hots ozena; zarata. 2. Sesioa.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

Orotariko Euskal Hiztegian:

arroitu (AN, Sal, R; Dv, H), erroidu, erroitu (Lcc), erruitu (Lcc), arreitu. Ref.: A; Iz R 284.

Tr. Aparece en Lazarraga (erroitu) y en textos alto-navarros, en los que la forma más extendida es arroitu; la emplean tbn. Ochoa de Arin y Arrue (erroidu).

1. Ruido; alboroto, estrépito. “Roido de gente, jentean erruitua” Lcc. “Bollicio, erroitua” Ib. “Bruit” Dv (que lo toma de Orreaga). “Intxaur guti eta erroidu anitz, peu de noix et beaucoup de bruit” H. “Ruido grande” A. “Ruido; egin ziá arróitu banak! hizo unos ruidos!” (R-uzt) Iz R 284. Zeinzuk utra laster ta erroitu andiaz eroan zituen florestari beera. Lazarraga 1153r. (…)

Sinonimoak: iz. Naf.
[hots ozena] arrama, burrunba, dunbada, dunbots, durunda, zaratots, harramantza Ipar., burrundara Heg., durundi Bizk., buila beh., hotsandi g.e., zunburrun g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

es (1) ruido, alboroto, estrépito (2) reyerta, disputa
fr (1) tapage, vacarme (2) rixe
en (1) racket (2) brawl, fight
port (1) alvoroço, alvoroto (2) briga, rixa, contenda

Euskara nafarra oso zatituta dagoenez, gutxi dira eremu osoan erabiltzen diren hitzak; ondorengo hauek zabalduen daudenak: arroitu eta asots ‘hotsa, zarata’, at (r) ija ‘usina’, banabar (eta alubia) ‘indaba’, barride ‘auzunea’, beratz ‘biguna’, dermio ‘eremua’, estrabila ‘ukuilua’, galtzin ‘igeltsua’, goatze ‘ohea’, jainkoaren gerriko/jainkoaren paxa ‘ostadarra’, listu ‘tua’, nekazari ‘lurra lantzen duena’, orantz ‘legamia’, ostots/ortots ‘trumoia’, sor ‘gor’ adierarekin, ugalde ‘ibaia’… [Euskalkiak, euskararen dialektoak, Koldo Zuazo (Elkar, 2008) Orr.: 110] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

Lamiak, zubia bukatzeko, alde banatatik harri bat jartzea beste ezer behar ez zutela zeuden, sei arku ederrekoa oraingoan, baina jentilaren arroitu zakarra entzutean harriak bota eta ihes egin zuten. [Urregilearen orduak, Pako Aristi (Erein, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)