Gaurko hitza

Updates from Inaki Agirre Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Inaki Agirre 10:51 pm on 2015/12/16 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  motelgarri 

  iz. Ibilgailuen abiadura moteltzeko kalean edo errepidean ezartzen den oztopoa.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  motelgarri (-th- SP, sin trad.) Entumecedor. “Mothelgarrizko hotza, froid engourdissant” SP.

  Sinonimoak: (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  1. isilgarri.
  2. geldogarri.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  atenuante (Elhuyar);  entumecedor (OEH)
  fr ralentisseur (WP); engourdissant (OEH)
  en speed bump, speed hump
  port lombada, quebra-molas, ondulação transversal

  Entzun:

  Zaharra berri: babes sozialak gizabanakoentzat motelgarriak dira, jokabide estrategikoak sustatzen dituzte, eta abar, eta abar. [Txanponaren bi aldeak, Iñaki Heras (Alberdania, 2003), Orr.: 148 (EPG)]

  Kale irteeran jarri berria duten motelgarrira hurbiltzerakoan ia gelditzeraino apaldu du abiada.  [Martutene, Ramon saizarbitoria (Erein, 2012)]

  

  motelgarri (Flickr, CC)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Inaki Agirre 8:03 am on 2015/11/09 Permalink | Reply
  Tags: F ( 50 )   

  furtxeta 

  iz. 1. Alde edo leku garaia. 2. ERAIK. Azotea, zabaltza. Etxe guztian ibili ondoren gaindegira igo eta itsasoaren ikusmiran egon ginen. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  furtxeta (H (-rx-)), fortxeta (Lar, Añ; -rx- Ht VocGr (-tta), Lecl, H), furzeta (Deen I 154). Tenedor. v. sardexka. Hartu nizun kullera esku bataz eta forxeta besteaz. Arch Gram 161. Jateko mahain marbrezko ederrak, lau dotzena kollir furxeta eder. HU Zez 165. Baliza esku batean, bestean gatulua, basoa ta kuiler-furtxetak. JEtchep 102.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [sardexka]: sarde, sardexka, tenedore Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es tenedor
  fr fourchette
  en fork
  port tenedor garfo

  Entzun:

  Hartu nizun kullera esku bataz eta forxeta besteaz. [Arch Gram 161. (Orotariko Euskal Hiztegia)]

  Bildosolak furtxetaz iltzatu berria zuen okela-zatia platerean pausatu zuen eta eztarria leundu, mintzatu aurretik. [Zintzoen saldoan, J. Alonso (Ereduzko Prosa Gaur)]

  

  furtxeta (FlickrCC, covadonga)

   

   
• 

  Inaki Agirre 8:02 am on 2015/09/30 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  ardora 

  iz. (B) 1. Arrain-sardak uretan gauez sortzen duen fosforeszentzia. || ardoran ibili: ardora kontuan hartuz arrantzan egin. 2. Beitarako arrain-multzoa.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ardor(a) (V-ger-m, G-bet), ardera. Ref.: A Apend (ardora <ardoia>); Berriat Bermeo 391.

  “Reflejo grande, fosforescencia de peces en el agua (V-m)” A Apend. “La pesca de arderia consistía en que las lanchas, provistas de redes, se colocaban de noche en la costa o puntos próximos a tierra, donde los pescadores sabían que eran lugares a los que afluían la sardina o anchoa, y de vez en cuando causaban ruidos en la lancha o arrojaban al mar una piedra, una tabla, un remo, etc., y tanto al sentir el ruido como al notar que a las aguas caía algún cuerpo, coleaban los pescados, ocasionando el instantáneo y seguro brillo o claridad; y descubierto el punto de la pesca tendían las redes, aprovechando la sardina para carnada […]. A esta manera de pescar llamaban ir al ardor, arderi” Labayru Hist I 529 nota. “Karnadatarako arrain maseari ardora deituten deutsagu, gauez botetan dauan argitasunagaitik. Berba au kostalde guztian usetan da” Berriat Bermeo 391. “Ardora. Fosforescencia que emiten los bancos de peces en noches muy oscuras, cuando no hay luna ni estrellas. Esta fosforescencia, perceptible en tales noches oscuras, sirve para delatar dónde se hallan los bancos de peces” (Palabras vascas referentes a la vida del mar recogidas por el P. Ezkurdia en Orio; v. tbn. Echaide Orio 95 ‘ardor, ardora’). “Nora zuzie ba? –Ardorera” (V-ger). “Ardora ta argije, orrek die pekatuek, gauez arrañe engañeta atrapatie” (V-ger). Puede referirse tbn. al reflejo de la luna en el río que se aprovecha para pescar, al ser los peces atraídos por esta luz. Cf. DCECH s.v. arder y ast. ardor del agua ‘fosforescencia del mar’. Gora geu, ta geutarrak! Aixaixorri! Ardor-motxorruak kaiganean! Erkiag Arran 50.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. brillo o fosforescencia que emiten los bancos de peces, perceptible en las noches muy oscuras
  fr luminosité émise par les banques poissons perceptible dans les nuits très sombres
  en  brightness emitted by fish stocks perceptible in very dark nights
  port luminosidade emitida por bancos de peixe perceptível nas noites muito escuras

  Entzun:

  Epela zegoen ura, eta ardora zilartsuaren kilimak sentitu zituen oinetan. [Azkenaz beste, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  ‘Ardora‘ du izena herritarrek osatutako Energia Olatuetako epaimahai horrek. Itsasoan gauez antxoa sardak egiten duen distira da ardora. Horrela egiten zuten arrantza lehen, ardoran. Makina bat arrantzalek hitz egin digute horri buruz. Guk ere, arrantzale haien gisara, hiriko itsaso zabalean hizkuntzen distira bilatuko dugu. [101 L proiektuak Donostia-2016ko diru laguntza jaso du, ahotsak.eus ]

  

  ardora (FlickrCC, Erik sorenson)

   
• 

  Inaki Agirre 8:15 am on 2015/09/07 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ibilgu 

  iz. 1. (pl.) Komentuen, jauregien, etab.en barrutian, ibiltokitzat erabiltzen diren alderdiak. 2. GEOL. Ibai-errekek egiten duten bidea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  ibilgu, ebilgia (S ap. Lrq). Camino; paso, pasillo. “Endroit où il est permis de marcher” Lrq. Kartuxa-etxe paketsu artako ibilguetan. ‘Dans les allées’. Or Mi 80. Beribil bat […] baztertü da ebilgiatik eta gaztañatze bat tokatü. Herr 5-10-1961, 3.

  Sinonimoak: iz.
  [korridore] : korridore; pasillo (Heg.) (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1)  corredor, pasillo (2) iz. Geol. cauce, curso, lecho
  fr (1) couloir m;  alleé (2) lit [d’un cours d’eau] ; cours [d’un fleuve]
  en (1) hall, hallway n, corridor n; (airplane, church, grocery) aisle n (2) iz. course [of river]; bed [of river]
  port (1) corredor  (2) (de río) leito

  Entzun:

  Atearen eskuinera harrizko maila zabalak, eskaileraburuan jauregiaren inguru osoa egiten duen ibilgu arkupetsua landarez laztandua, hormetan Erosen koloreetako azulejoak argi printzez horditurik. [Hemingway eta euskaldunak zerbitzu sekretuetan, Edorta Jimenez (Susa, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Negu siberiarrean, estepako ur laster horiek denak, izotzezko geruza guztiz lodia gainean dutela, aise igarotzen dira, eta bidaztia ia ohartu gabe zeharkatzen ditu, haien ibilgua desagertzen baita estepa osoa estaltzen duen zuritasun beti-berdin amaigabearen azpian; baina, uda partean, zailtasunak handiak izan daitezke. [Mikel Strogoff, Jules Verne / Karlos Zabala (Ibaizabal, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Aldiz, hasieran ahul-ahula ematen zuen beste bat ibilgu luzea sortzen ari da, mehe baina agorrezin.[Euria, Idurre Eskisabel (Berria.eus, 2015/02/01)]
  

  

  ibilgu (FlickrCC, mlhradio)

   
• 

  Inaki Agirre 11:56 am on 2015/08/31 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  birazoi 

  iz. Ekaitza iragartzen duen hego-mendebaldeko haizea (“virazón”).

  “Birazoi ixaten da trumoi eueldixe; denporali ekarri aurreko axi: birazoiko axi. Jeneralin birazoi suroestetik joten dabena ixaten da. Gero mendebala ta ipar-mendebala ekarten dau. Emendik barrutik trumoi-te, eueldi beru-te, orrek baakiau zer dakarren: birazoi”. (Bedialauneta Laka Luis Mari).

  (Birazoi izaten da trumoi eguraldia; ekaitza ekarri aurreko haizea: birazoiko haizea. Gehienetan birazoi hego-mendebaldetik jotzen duen haizea izaten da. Ondoren, horrek, mendebala eta ipar-mendebala ekartzen du. Hemendik barrutik trumoia eta eguraldi beroa denean, horrek badakigu zer ekarriko duen: birazoi). (ondarruberbetan.com)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  virazón [f. Cantb. Sucesión repentina del viento huracanado del sur por el viento del noroeste]
  fr m (viento) brise Æ’ du large
  port ƒ viração f, mudança repentina do vento

  Entzun:
  

  Birazoi emonda euan; axe zan birazoi naturala. (ondarruberbetan.com)

  

  birazoi (FlickrCC, francois pouzet)

   
• 

  Inaki Agirre 7:50 am on 2015/02/11 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zuhain 

  iz. 1. Abereak elikatzeko landare–bazka. 2. (Z) Zuhaitza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [zuhaitza]: Zub. arbola, zuhaitz, zuhamu Ipar., zuhaintze Ipar. g.e., habe Bizk. g.e., ezkur Bizk. zah., haritz Bizk. zah.

  [ganadu-bazka]: Ipar.bazka, berde, larre, alhagia Ipar., alhapide Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zuhain (L, BN, S; Lecl (S), Arch VocGr, VocBN, VocCB 353, Lcq 151 (S), Dv (S), H (S); zühañ Gèze). Ref.: A; Lh; Lrq /süháñ/; EAEL 73.

  1. Árbol. “Zuhainak badu bere zuhatza, jentek hun edo gaizto bere siratsa (S)” A.  In Çugaineta (1000). Arzam 469.  Zuhain orok adar eihar. Saug 56. Zühañ bizia dadükanetik emanen düt jatera. Mst II 9, 7. Zühaiñak erroetarik dütiela botatzen. Egiat 195. Mündüko zühain orotan osto […] eta ühaitz bazterretan hariña bihi den bezanbat milla million urtheren bürin. UskLiB 99. Zuhain baten kupulan jarririk. Arch Fab 75. Oihan bat urre sagarrak ekartzen dituzten zuhañ flokatsu hetaz egina. Dv RIEV 1931, 556. Ikhusten dira zühañ batetan eta denbora berian lilia, frütü berdia eta huntia. Ip Dial 40. Errazie zühaña hun dela haren frütia hun ezagïtzen düzienian. Ip Mt 12, 33 (Lç arbore, He, TB, Dv, Ur, Or, Ker arbola, SalabBN, Hual, Samper arbole, HeH, IBk, IBe zuhaitz, Ur (V), Ol zugatz, Leon ondo). Erresiñula igaiñ zühaiñ batetara. ChantP 378. Soldaduek estekatu zuten zuhain bati. Jnn SBi 133. Xinako lur eta zuhain eta belar eta ihizi mota guzien begiratzera. HU Aurp 96. Oihanian zühaiñak hasi karrazkatzen. Xikito 7. Ez da mendirik, / ez da zuhainik aldean. Or Poem 513. Judako zuhain gazte hori. Mde Po 93. Gaur Eskual Herrian zuhaña da landatzen. Egunaria 21-5-1975 (ap. DRA).

  2. (L, BN, S; SP, Deen I 263 <suhañia>, Lar, VocBN, Dv, H (L)), zuhai (BN-lab), zumai (B). Ref.: A (zuhain, zuhai, zumai); Lh. Forraje. “Fourrage” VocBN. “La partie supérieure des tiges de maïs ou des feuilles desséchées, et qu’on donne à manger aux bêtes bovines. […] Regain” H. “Forraje, heno, retoño, paja. Zuhai guziak erre dira hortziaren ondotik, todo el forraje se ha quemado a luego de la tempestad” A. “Neguan denbora gaistoz abereak eztitazkenean kanporat athera, heen bazkatzeko barnean behar da zuhain ausarki (BN-baig)” Ib. v. zugai.

  Ene egunak ioan dira eta zuhaina bezala zimaildu naiz (Ps 101, 12). “Sicut fÅ“num”. Harb 341 (Dv, Ol, Or, BiblE bel(h)ar, Ker bedar). Ene bihotza ondikoaren beroak zehaturik xizkaildu da zuhaina bezala. “Une voiture à foin”. Ib. 339. Orga bat zuhaiñekiñ. Gy 131. Illhuntzean ohi gisa manyatera, arrastelak, / belhar berde eta zuhaiñez nasai dire betheak. Ib. 89. Eztitasuna eta balakuak behar dituzte [idiek], zuhain poxi zenbait eta artho buruak. Dv Lab 240.

  3. “Zuhain (L, BN), zühañ (S), plante, en général” Lh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) forraje (2) iz. (batez ere Z) árbol
  fr iz. (Ipar.) fourrage (2) arbre
  en (1) iz. fodder, forage (2) tree
  port (1) forragem (2) árvore

  Etimologia

  < zu- < zur ‘egurra’
  zur (c. exc. R), zũr (R), zul (B) n. ‘wood’. CF zu-. 1562.
  CF by W11. OUO. Though the Z form is zur, by P69, the Z CF is zü- (M. 1961a: 53).
  See zumar, zirtoin.
  zuhain (L LN), zuhai (L LN), zugai (HN S) n. ‘fodder’, zumai (HN) ‘hay’, züháñ (Z)
  ‘tree’. **** {[FHV 53, 337]}
  züháintze (Z) n. ‘tree’. **** (Trask)

  Entzun:
  

  Gari eta zuhain uztak hirirako konfiskatu zituzten eta botere moskutarrak ekialde urrunean zeukan azkeneko gotorleku hura prest gelditu zen tatariarren aurka denboraldi batez borrokatzeko.  [Mikel Strogoff, Jules Verne / Karlos Zabala (Ibaizabal, 2002), Orr.: 416 (EPG)]
  

  

  zuhain (FlickrCC, Lucy Nieto)

   
• 

  Inaki Agirre 7:37 am on 2015/01/21 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  azkenburuko 

  iz. Postrea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [postrea] : azkenburu(ko); postre (Heg.); deserta (Ipar.) (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es postre [de las comidas]
  fr dessert ; entremets
  en (Heg.) dessert
  port sobremesa

  Entzun:
  
  

  Ez du jaten emakume horrek, txokolatea izan ezik, lehengo batean ere horixe jan baitzuen azkenburuko, txokolatea. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  azkenburu(ko) (FlickrCC, Yuichi Sakuraba)